EskI SaId’In YenI SaId’e DÖnÜSÜm TarIhI Ve GerÇekleSmesI SÜrecI

ESKI SAID’IN YENI SAID’E DÖNÜSÜM TARIHI VE GERÇEKLESMESI SÜRECI


Bediüzzaman’in anlatimindan ES’den YS’e geçisin kesin bir tarihi vermek pek mümkün görünmemektedir. Ancak, bu dönüsümün bir süreci kapladigi rahatlikla görülmektedir. Bediüzzaman’in bu dönüsüm zamanini ve de dönüsümün nasil gerçeklestigini açiklamak bakimindan 26. Lem’a olan Ihtiyarlar Risalesindeki birçok rica bize yardimci olmaktadir.
Bediüzzaman’in bu dönüsümün büyük bir kismini Ihtiyarlar Risalesinde anlatmasi çok anlamli görünmektedir. Aslinda ES ‘in YS’e dönüsümünün baslangicini Bediüzzaman’in Rusya’da esarette iken, tek basina kaldigi Volga nehrinin kenarindaki tatarlarin camisine kadar götürmek mümkündür. 9. Rica’da Bediüzzaman bu camide kaldigi uzun gecelerinde uyanik kaldigini ve Volga nehrinin kenarinda, derin gaflet uykusundan muvakkaten uyandigini bize söylemektedir. Bu gecelerdeki iç alemiyle ilgili hesaplasmadan sonra, artik ES gibi insanlarin içtimai ve sosyal hayatina karismamaya karar verdigini ve geri kalan ömürünü inzivalarda veya magalarda geçirmeye karar verdi.
Artik O degisik bir ruh haletine girmis bulunmaktaydi. Bu dönemde ES daha çok inzivayi tercih ederek, Abdulkadir’i Geylan-i, Gavs-i Azam ve diger manevi rehberlerin dua ve zikirlerini terkarlayarak, kendini alabildigince dis dünyadan çekmeye çalismistir.
Özellikle Cevsenül kebir kendi dönüsümünde etkili olmustur. Bütün bunlardan sonra kendi ifadesiyle enesini maglup etmis bir YS. dogmustur.


Kendi ifadelerinde bu arada “her nefis ölümü tadacaktir” ayetinin ikazinda siklikla rabita-i mevt ettigini görmekteyiz. Bu dönemde Bediüzzaman henüz 45 yasindadir. Iste Yeni Said’in dogusu tam bu süreçte gerçeklesmistir. Bu arayis sürecinde Bediüzzaman, kendisinin akil ve fikrini hikmeti felsefe ile yarali olarak hissetmektedir.
Bu dönemde Bediüzzaman hem aklen, hem fikren hareket eden ehli hakikat arkasindan giderek, bu yaralarini tedavi etmeye ugrasirken, hangisinin arkasindan gidecegini karar vermeye çalisirken, Imam-i Rabbani ona gaybi bir tarzda “Tevhid-i kible et” derken, Eski Said “Üstad-i hakiki Kur’an’dir. Tevhid-i kible bu üstadla olur”diyerek dogrudan dogruya Kur’an’a yönelmistir. (1277).




Bu yolculugunun önemli bir boyutu, iç alemde nefsiyle dis alemde ise tabiat tagutlariyla mücadelesini ve onlari maglup etmesiyle ilgilidir. Fatihanin sonundaki ayetin isaret ettigi, üç yolu Lemeat’ta anlatirken, bu yollarin nelere denk geldigini tahlile tabi tutar.
Ayni konuyu YS. yeniden 30. sözde yeniden ele alirken bu üç yolu anlatir. Iste YS. dogusu kendini bundan böyle sirat-i müstakim olan Kur’an’in cadde-i kübrasinda bulmasidir.
Eski Said bu üç yoldan özellikle ikinci yolun bazi düsüncelerinden etkilendigini, bu dönüsüm sürecinde bütün bunlardan arindigini söyleyebiliriz.

Dönüsüm tarihi ile ilgili olarak sunu söyleyebiliriz: kendi ifadelerinde Eski Said ile Yeni Said’in ayrilma tarihlerini Rusya’dan firar ederek 1918 ‘de Istanbul’a gelmesinden iki sene sonra 1920 senesinin sonunda baslayarak 1921 de bittigi söylenebilir.
Nitekim 17. Lem’anin mukaddemesinde “ Su notalar ve Arabi risaleler. Yeni Said’in en evvel hakikat ilminden bir derece suhud suretinde göründügü için, tagyir edilmeden mealleri yazildi. Gerek mesnevi ve gerekse notalar telif tarihleri 1921 den baslayarak 1923 de bitmistir. (Badilli sh. 459).


Ayrica, kendisinin Ankara hükumeti tarafindan Ankara’ya davet edilmesini anlatirken, 26. Lem’anin yedinci ricasinda “ Bir zaman ihtiyarligin baslangicinda Eski Said’in gülmeleri Yeni Said’in aglamalarina inkilap ettigi hengâmda, Ankara’daki ehl-i dünya, beni Eski Said zannedip oraya istediler, gittim...
(Lemalar sh. )Bediüzzamann Ankara’ya çagrilisinin 1922 senesinin sonlari oldugunu düsündügümüzde Yeni Said’in dönüsümünün bu tarihten önce oldugu anlasilmaktadir.
Bediüzzaman’in Ankara’dan küsüp Van’a gitmesinden sonra, ki bu vakitte 46 yasindadir- o güne kadar giymis oldugu milli kiyafetini, çikararak ulemaya mahsus elbiseleri giyinmeye baslamastir. ( Badilli I. Sh. 371)


Yine 1921 Ekiminde telif edilen Lemaat adli eseri için daha sonra yazdigi bir mektupta “ Her iki Said’in istirakiyle bir tek Ramazan’da iki hilal ortasinda “ yazildigini söyler ( Badilli sh. 460). Bu beyani bize Eski Said’in yeni Said’e geçisinin bir süreç içerisinde gerçeklestigini söyler.


Yine 23 sözde kendisini Yeni Said’e döndürmüs olan bir hikayeden bahsetmektedir ve bu temsili vaki’anin ömrünün 45. yilinda gördügünü söyler. Bu da 1922 ye denk gelir.




Dönüsüm tarihlerinin tespitinin önemi suradadir : Daha ziyade Eski Said’in Yeni Said’e dönüsümünü konjoktüre dayali olarak izah etmek isteyen, yani kurulmus veya kurulacak olan tek parti yönetimini gören veya sezen Bediüzzaman taktik degistirerek siyaseti terk ettigini söyleyenlere karsilik, bu degisimin konjoktürle hiçbir alakasini olmadigini söyleyenler açisindan bu dönüsüm tarihi anahtar olabilecek bir görev üstlenebilir.
Eski Said’in Yeni Said’e dönüsümünü kendisinin Ankara’ya çagrilisindan sonrandan baslattigimiz zaman siyasal dönüsümünün asil etken oldugunu, buna karsin dönüsüm tarihini daha erken zamandan baslattigimiz zaman tavir alista kurulmak istenen tek parti yönetiminin etkisinin olmadigini veya tali oldugunu söylenebilir.

Gerçek su ki, Bediüzzaman’in siyaseti terk edisinde 1920’lerden itibaren kurulmaya baslanan yönetimin etkisi vardir. Nitekim kendisi de 1911 yilinda nesredilmis ve 1950 den sonra kendisi tarafindan gözden geçirilerek yayinlanmis olan Münazarat adli eserinde “Eski Said, Nur’un parlak hasiyetlerinden gelen kuvvetli ümit ve tam teselli ile siyaseti Islamiyete alet yaparak hararetle hürriyete çalisirken diger bir hissi-i kablelvuku ile dehsetli ladini bir istibdad-i mutlakin gelecegini bir hadis-i serifin manasindan anlayip elli sene ever haber vermis. Said’in teselli haberelerini o istibdad-i mutlak yirmi bes sene bilfiil tekzib edecegini hissetmis ve otuz seneden beri “ Euzu billahi minesseytani vessiyase” deyip siyaseti birakmis Yeni Said olmustur” diyerek yasadigi zaman diliminin kendi dönüsümü üzerinde ne kadar etkili oldugunu söyler. (sh. 1943).