Sahabeler nasıl ‘sahabe’ oldu?

Sahabeler nasıl ‘sahabe’ oldu?

Peygamberlerden sonra, insanların en iyileri, Allah Resulü aleyhissalatu vesselamın ashabı olan Sahabe efendilerimizdir (radıyallahu teâlâ anhum). Allah celle celaluhu onları, Hazreti Rasulullah Efendimize hakkıyla uymaları sebebiyle seçkin kılmıştır.

Onlar insanların en akıllılarıydılar. Çünkü ahireti görür gibi iman ve amel ederlerdi. Sanki insanların amellerini yazan Kiramen Kâtibin meleklerinin kalemlerinin seslerini duyar gibi hareket ederler, hayatlarının tümünü ahiret hayatlarını kazanmak için harcarlardı. Onların ahiretlerini kazanma hususunda ne kadar gayretli ve titiz olduklarını, Ebu Erîke radıyallahu anhın şahit olduğu şu olay, en güzel şekilde anlatmaktadır:

“Hz. Ali’nin peşinde sabah namazını kıldım. Hz. Ali radıyallahu anhu sağ tarafına selam verdiğinde, epey durdu. Sanki Hz. Ali’nin üzerinde bir musibet vardı. Bu duruş, güneş mescidin duvarına vuruncaya kadar devam etti. Güneş bir mızrak kadar yükseldi. Hz. Ali iki rekâtı kıldıktan sonra elini evirdi, çevirdi ve şöyle buyurdu:

“Allah’a yemin ederim ki, Rasûlullah’ın ashabını gördüm fakat ben bugün onlara benzer kimseler görmüyorum. Onlar benzi uçmuş, tozlu-topraklı, gözlerinin arasında keçinin dizi gibi kararmış noktalar bulunduğu halde sabahlarlardı. Bütün gece Allah’a secde ve kıyam ederler, Allah’ın kitabını okurlar ve alınları ile ayakları arasında uyuklar, istirahat ederlerdi. Sabah olup Allah’ı zikrettiklerinde de rüzgârlı günde sallanan ağaç dalları gibi sallanırlardı. Gözleri yaşarır, elbiselerini ıslatacak kadar ağlarlardı. Allah’a yemin ederim ki bu topluluk ise (arkasındakileri kastediyor) gaflet içerisinde gecelemişler, sonra da uyumuşlardır.”

Bu sözlerden sonra, Allah’ın düşmanı, fasık ve bağî olan Abdurrahman b. Mülcem kendisini şehit edinceye kadar, Hz. Ali’nin yüzünün güldüğünü kimse görmedi. (1)

Hz. Ali’nin özellikleri

Yukarıda anlatılanların en güzel örneklerinden birisi de Hazreti Ali kerremallahu vechehu efendimizdi. Faziletleri saymakla bitmezdi. Ahireti görür gibi bir hayat yaşadığı, Ashab arasında bilinen bir gerçekti ki şu olay bunun örneklerinden birisidir: Dırâr b. Damre el-Kinanî, Hz. Muaviye’nin huzuruna girdi. Muaviye Dırâr’a:
- Bana Ali’nin özelliklerini anlat, dedi. Dırâr:
- Ey Müminlerin Emiri! Beni mazur görünüz, deyince, Hz. Muaviye anlatması için ısrar etti. Dırâr:
- Mutlaka onu anlatmam gerekirse o emin, hedefi uzak, kuvvetli bir kimseydi. Hakkı söylerdi, adaletle hükmederdi. İlim onun her tarafından akardı. Hikmet onun her yanından konuşurdu. Dünyadan ürker, dünyanın ahmaklığından kaçardı. Geceye ve karanlığa ünsiyet verirdi. Allah’a yemin ederim, o çokça ağlardı. Çok ve uzun düşünürdü. Elini evirip çeviriyor, kendi nefsine hitap ediyordu.

Basit yemekler, kısa (ucuz) elbiseleri severdi. Allah’a yemin ederim ki o içimizden biri gibi değildi. Ona gittiğimizde, bizi kendisine yaklaştırır, sorduğumuz sorulara cevap verirdi. O bize, biz ona yakın olmamıza rağmen, heybetinden onunla konuşamazdık. Eğer gülerse ipe geçirilmiş inciler gibi olan dişleri görünürdü.

Din ehline hürmet gösterirdi, fakirleri severdi. Kuvvetli bir kimse, bâtıl bir işinde, onun kendisine yardım edeceği ümidine kapılmazdı. Zayıf bir kimse de onun adaletinden ümitsiz olmazdı.

Allah’ı şahit tutarım ki, onu bazı yerlerde gördüm, gece karanlığı çökmüş, yıldızlar derinliklere çakılmış olduğu halde, mihrabında mübarek sakalını tutmuş, yılanın soktuğu bir kimse gibi kıvranıyordu. Hazin bir kimsenin ağlaması gibi ağlıyordu. Sanki onu şu anda dinliyorum ve “Rabbim! Rabbim!” sesleri kulağımdan gitmiyor. O Allah’a yalvarıyor ve sonra dünyaya hitaben şöyle diyordu: “Beni mi aldatmak istiyorsun? Beni mi göze aldın? Heyhat, heyhat! Git, başkasını aldat! Seni üç talakla boşadım. Ömrün kısadır. Meclisin hakir, kıymetsizdir. Tehliken kolayca gelir. Ah, ah! Azık azdır; sefer uzak, yol korku içerisindedir!”

Bu sözleri dinleyen Muaviye’nin gözyaşları sakalının üzerine dökülmeye başladı. Gözyaşlarına hâkim olamıyordu. Yenleriyle gözyaşlarını siliyordu. Etrafındaki halk ağlamaya başlamıştı. Hz. Muaviye:
- İşte, Ebu’l-Hasan böyleydi. Allah ona rahmet eylesin. Ey Dırâr! Onun için duyduğun üzüntünün derecesi ne? Diye sordu. Dırâr:
- Tek çocuğu kucağında kesilmiş, gözyaşları bir türlü durmaz, üzüntüsü bir türlü sükûn bulmaz bir kadının üzüntüsü gibidir, dedikten sonra kalkıp Hz. Muaviye’nin huzurundan çıktı. (3)

İlkler’in özellikleri

Onlar, İslam’la dirilmiş, İslam’la uyanmışlardı. İslam’a sımsıkı sarılmışlardı. Günümüz insanının aksine, imanın kıymetini anlamışlardı ki kendilerine yapılan onca işkenceye, eziyete rağmen yılmamışlar, İslam’ı terk etmeyi düşünmemişlerdi. Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anhu anlatıyor: “İslam'ı ilk izhar eden (imanlarını açıklayan) yedi kişi idi: Resulullah aleyhissalâtu vesselâm, Ebu Bekr, Ammâr, Ammâr’ın annesi Sümeyye, Süheyla, Bilal ve Mikdad radıyallahu teâla anhum.

Resulullah aleyhissalatu vesselamı Cenab-ı Hak, amcası Ebu Talib'le korudu. Hz. Ebu Bekr'i Allah, akrabaları ile korudu. Diğerlerine gelince, müşrikler onları tutup demirden zırhlar giydirdiler ve vücutlarının yağlarını eritmek üzere kızgın güneşte dağladılar. Bunlardan hiçbiri müşriklerin yaptıklarına dayanamadı, hepsi de onların isteklerine boyun eğmek zorunda kaldı. Bilal hariçti. Çünkü o, nefsini Allah yolunda alçalttı da alçalttı. Azab veren kavmi de onu öldürmeyi küçümsediler. Onu tutup çocuklara teslim ettiler. Bu aylak güruh, onu Mekke sokaklarında ve dağ yollarında eziyet vererek dolaştırıp eğlendiler. O, bunlara aldırmayıp: “Ehad! Ehad! (Allah birdir Allah birdir!)” demeye devam etti. (2)

Dipnotlar: 1- Bidaye, (İbn Ebi Dünya), 8/6; Ebu Nuaym, Hilye, 1/76; Kenz’ül-Ummal, (el-Askeri, Dineveri, İbn Asakir), 8/219
2- Ebu Nuaym, Hilye, (Ebu Salih’ten), 1/84; İbn Abdilberr, İstiab, (Hemedanlı el-Hirmazi’den), 3/44. 3- Kütüb-i Sitte.

GÜLİSTAN