Namaz ile alakalı sorulara cevap. (Süleymaniye Vakfı > Namaz > Yazılı Fetvalar)

Soru: Ezan okunurken elimizi ayağımızı, müzik sesini, oturuşumuzu falan kesinlikle düzeltmeli miyiz?

Cevap:
Ezan, namaza çağrı, namaz vaktinin ilanıdır. Başka bir ibadetle uğraşmayan kişilerin susup ezanı dinlemesi ve Peygamberimizin yaptığı ve tavsiye ettiği gibi müezzini tekrar etmesi tavsiye edilir. Peygamberimizin “müezzi­nin nidasını işittiğiniz zaman siz de onun demekte olduğu sözler gibi söyleyiniz” buyurduğu rivayet edilmiştir. (Buhari, Ezan, 7; Müslim, Salât 10 (383); Ebu Dâvud, Salât 36; Tirmizî, Salât 154; Nesâî, Ezân 33; İbn Mâce, Ezân 4)
Ama Kur’an okumak vs. gibi bir ibadetle meşgul olanların ibadetlerini yarıda kesip ezanı dinlemeleri gerektiğine dair herhangi bir delil bulunmamaktadır.
Ezan, bir şiardır, semboldür. Allah’ın sembollerine saygı göstermek ise Allah’a saygı göstermek manasına gelir. Bununla ilgili bir ayet şöyledir:
“Müminler, Allah’ın koyduğu işaretlere/sembollere, haram ayına, hac kurbanına, gerdanlıklı kurbanlara ve Rablerinin ikramını ve rızasını aramak için Kabe’ye yönelenlere saygısızlık etmeyin…” (Maide, 5/2)
Bir başka ayette ise Allah Teâlâ, şeâirullâh’a yani kendi koyduğu sembollere saygı gösterilmesinin, kalplerin takvasına bağlı olduğunu bildirmektedir. (Bkz: Hacc, 22/32) Bu açıdan namazda gözü olan mü’minlerin sadece kulakları değil, gönülleri de ezanda olmalı ve başka bir ibadetle meşgul değilse ezanı büyük bir saygı ile dinlemelidirler.

Soru: Adetli kadının namaz kılamayacağını ayette pislik olması hükmüne bağlıyorsunuz. Ama örneğin idrarını tutamayan yaşlı bir insan özürlü sayılıyor veya vücudundan sürekli kan gelen bir insan özürlü sayılıyor. Eğer adet kanına pis olduğundan dolayı namaz kılamaz diyorsanız bunlar da namaz kılamaz demeniz lazım. Çünkü idrar çok daha pistir veya başka bir kan. Ama eğer sadece hadise bakarak söylüyorsanız o zaman da aklımıza şöyle bir soru geliverir: Allah'tan çok korkan, bir vaktini bile kaçırınca ağlayan insanların ve peygamberin böyle bir ibadeti engellemeyen ayette serbest davranıp kılmayın demesi düşünülebilir mi? İnsanların kafasında bir soru işareti varsa bile Allahtan bu konuda bir ayet gelmesini bekleyebilirlerdi. Ama sadece bir ayet vardır, orada da engel cinsel ilişkidir. O dönemdeki adetli kadınların namaz kılmadıklarına inanmıyorum açıkçası. Kur'an'ın engellemediği bir şeyi hadis nasıl engelliyor? Bir sürü uydurulmuş hadis var. Zaten mantıklı düşünülürse dediğim gibi adetli kadın namaz da kılabilir. Bunu size bildirmemin sebebi insanlara yanlış fetva vermemeniz. Çünkü ahirette her şeyden hesap sorulacağız. Allah o zaman sormaz mı âlimlere, insanlara, fetva verenlere: "Siz insanın bana karşı ibadetini nasıl engelliyorsunuz" diye?

Cevap:
Ayette sözü edilen pislik, manevi pisliktir. Kan, idrar veya büyük abdest gibi yıkanmakla çıkan pislik değildir. Adet veya lohusalık kanaması gören bir kadının temizlenmesi için kanın kesilmesini beklemek gerekir. Abdestli bir kişiye bu pislikler sürülürse abdesti kaçmaz. Sadece idrarını yapar, yellenir veya büyük abdestini yaparsa abdesti kaçar. Böyle bir durumda abdest organlarının hiçbirinde bir kirlilik olmamasına rağmen Maide 6. ayete göre namaz kılmak için abdest almak gerekir.

Bir ayette Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:

“İyiliklerimizi tamamlayalım diye içinizden size bir de elçi gönderdik. O size ayetlerimizi okur, sizi arındırır, size o Kitabı ve hikmeti öğretir ve size bilmediğinizi öğretir.” (Bakara 2/151)

Kitap, Kur’an’dır. Hikmet de Kur’an’dan çıkarılan hükümlerdir. Biz bu hükümleri peygamberimizin hadislerinden öğreniyoruz. Bu sebeple hadisler, asla ihmal edilecek şeyler değildir. İnsanlar nedense bir çorba pişirmek için bile uzmanlık ararlar ama din konusunda kendilerini Peygamberimizden bile uzman kabul ederler. Bunun kabul edilebilecek bir yanı olmadığı açıktır. Bölük pörçük birkaç bilgi ile hadisleri tenkit etmek, çok ciddi bir hatadır.

Soru: Secdeye giderken önce burun mu yere değmeli, yoksa alın mı? Bir namaz kitabına baktım, bir de internette hazırlanmış bir namaz sayfasına, ikisi de ters şeyler yazıyor. Allah göstermesin namaz bozulur cinsinden şeyler yazıyor. Bilgi verirseniz sevinirim.


Cevap:
Namaz kılan kişi rukûdan sonra “semiallâhu li men hamideh” diyerek doğrulur ve “Rabbenâ leke’l-hamd” der. Bundan sonra “Allahu Ekber” diyerek secdeye kapanır. Secdede kişi alnını, burnunu, avuçlarını, iki dizini ve iki ayakuçlarını yere koyar. Alın veya burundan hangisinin önce yere konulacağına dair herhangi bir emir yoktur. Önemli olan bunların secde esnasında yerde olmasıdır.

Konuyla ilgili olarak Peygamberimizden rivayet edilen hadisler şöyledir:

“Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdu ki: “Ben yedi kemik üzerine secde etmekle emrolundum: Alın -ve eliyle burnunu işaret etti- eller, diz kapakları, ayakların etrafları. Ne elbiseleri ne de saçı (secde sırasında) toplamayız.” (Buhârî, Ezan 133, 134, 137; Müslim, Salât 227-231 (490); Ebu Dâvud, Salât 155; Tirmizî, Salat 203; Nesâî, İftitah 130; İbn Mâce, İkâmet 19)

Abdullah İbn Ömer radıyallâhu anhümâ, Resulullah aleyhissalatu vesselâm’a nisbet ederek buyurdu ki: “Eller de secde eder, tıpkı alnın secde etmesi gibi. Öyleyse, biriniz alnını secdeye koyunca ellerini de koysun. Alnı secdeden kaldırdı mı onları da kaldırsın.” (Eb Dâvud, Salât 155; Nesâî, İftitah 129).

Bera radıyallâhu anh anlatıyor: “Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Secde ettiğin zaman ellerini yere koy, dirseklerini (havaya) kaldır.” (Müslim, Salât 234, (494); Tirmizî, Salât 202).

Abdullah İbnu Malik İbni Buhayne radıyallâhu anh anlatıyor: “Resulullah aleyhissalâtu vesselâm namazda secdeye gidince ellerinin arasını, koltuk altı beyazlıkları görününceye kadar açardı.” (Buhârî, Ezân 130, Müslîm, Salât 235, (495); Nesâî, İftitah 52).

Tirmizi’nin bir rivayetinde şöyle gelmiştir: “Berâ’ya: “Resulullah aleyhissalatu vesselam secde edince yüzünü nereye koyardı?” diye sordum. “Ellerinin arasına” diye cevap verdi.” (Müslim, Salât 234, (494); Tirmizî, Salât 202).

Soru: Suudilerin Vehhabi olduklarını duydum okudum. Vehhabi bir imamın arkasında namaz kılınır mı? Kılınmaz ise Kâbe’de nasıl namaz kılmamız gerekir?


Cevap:
Onların arkasında namaz kılınır. Söz ve eylemlerinde küfür ve şirk alameti gözüken kimselerin arkasında namaz kılınmaz. Halbuki onlar öyle kimseler değildir.

Soru: Namazı ayakta kılamayanın sandalyeye oturup kılması doğru mudur? Bu konuda bazıları sandalyede namaz olur, bazıları da olmaz diyor. Doğrusu nedir?


Cevap:
Namazı ayakta kılmaya güç yetiremeyenlerle ilgili olarak bir kaç hadis bulunmaktadır:
İmran b. Husayn’dan şöyle rivayet edilmiştir: Ben de hemoroit (basur) hastalığı vardı. Peygamberimize bu durumda nasıl kılacağımı sordum. O da şöyle buyurdu:
“Namazı ayakta kıl. Eğer buna güç yetiremezsen oturarak kıl. Buna da güç yetiremezsen yan yatarak kıl.” (Buhari, Taksîru’s-Salât, 19, Ebû Dâvûd, Salât, 174)
Bir de Taberânî ve Beyhakî’de geçen şöyle bir hadis vardır: Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem bir hastayı ziyaret etti. Onu bir yastık üzerinde namaz kılarken buldu. Yastığı kaldırıp attı. Bunun üzerine hasta, bir tahta buldu ve namazlarını bu tahta üzerinde kılmaya başladı. Hz. Peygamber onu da kaldırıp attı ve şöyle buyurdu:
“Şayet yapabilirsen namazını yerde kıl. Bu şekilde de yapamazsan îmâ ile kıl; secdede ruku’dan biraz daha fazla eğilirsin.” (Beyhakî, Sünen, 2/306. Konuyla ilgili diğer hadisler için bkz.: Ali b. Ebî Bekr el-Heysemî, Mecmau’z-Zevâid, c: 2, s: 148-150.)
Hadisten anlaşıldığına göre hasta olan kişi yastığı veya tahtayı, üzerine secde etmek için kullanıyordu. Peygamberimiz buna gerek görmediği için kaldırıp atmış ve ima ile kılmasını tavsiye etmiştir.
Namazların sandalyede kılanlar, yerde oturamadıkları için bunu yapmaktadırlar. Bunun bir sakıncası yoktur. Sandalyede kılmaktansa yere oturarak kılmak daha uygun olur.

Soru: İnancında şirk olduğunda şüphe olmayan kişinin veyahut fasık imamların arkasında namaz kılmak caiz midir?

Cevap:
İnancında şirk olduğundan emin olunan kişinin arkasında namaz kılınmaz. Ama imamlık görevinde bulunan kişide esas olan, inancının sahih olmasıdır. Aksi sabit oluncaya kadar her imamın arkasında namaz kılınabilir.

Soru: Namaz kılarken başımızı örtmememizin, ayaklarımızın açık yani yalın ayak namaz kılmanın günahı var mıdır? Bu şekilde namaz kılmak sevabın az olmasını mı sağlar? Devamlı olarak bu şekilde namaz kılarsak bu büyük günahlardan olur mu?


Cevap:
Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem namaz için özel elbise giymezdi. Başı sürekli örtülü gezip dolaştığı için namazlarını da başı örtülü bir şekilde kılmıştır. Günümüzde yaygın olarak kullanıldığı gibi yanında namaza özel bir başlık (takke, sarık) taşımazdı. Buna göre bir müslüman da peygamberimiz gibi normalde nasıl dolaşıyorsa namazını öyle kılmalıdır.
Erkeklerin namazda başı açık ve ayağı çıplak bir şekilde kılmalarının herhangi bir sakıncası bulunmamaktadır. Kesinlikle günah değildir.

Soru: Sakalsız bir kimse imam olabilir mi? Peygamberin sünnetini yerine getirmediği için bu konuda tereddütler olmaktadır.

Cevap:
“Namaz, İslâm Dini’nin mükellef kıldığı ilk ve en büyük vazifedir. Allah’a bağlayan en yüce ibâdettir. Kılınması Âhiret saadetine erdirecek, terk edilmesi Cehennem azabına uğratacak kulluk görevidir. Bu sebeple beş vakit namazın şartlarına riâyet edilerek ve belirli mazeretler dışında cemaatle kılınması gerekir.
Cemâatle kılınacak namazlar için bilgili ve takva sahibi; Allah’ın ve Peygamberinin emirleri ve yasaklarına bağlı imamların araştırılması lazımdır. Ancak mekrûh olsa da büyük günahları işleyen imamların arkasında namaz kılmak caizdir. Çünkü Peygamberimiz (s.a.) şöyle buyurmuştur:
“Lâilahe illallah” diyenlerin cenaze namazını kılınız. Lailahe illellah diyenlerin arkasında da namaz kılınız.”

(Düşman korkusu ve hastalık gibi belirli mazeretler dışında) beş vakit namazı takva sahibi veya fasık/büyük günâhları işleyen kişi arkasında cemaatle kılmak gerekir. (el-Camius-Sağîr 2/45, Ebû Davûd, K. Salati Bab-ü İmametil Berri vel-Facir.)
Bu hadisler büyük haramları işleyen kişilerin imamlığına onay verdiğine göre, sakalsız imamların arkasında namaz kılmak şüphesiz caizdir. Kişilerin bu meseleyi cemâat arasında bir ihtilâf ve ayrılık sebebi kılması son derece mahzurludur.” (Ali Rıza Demircan, İslami Kimliğimizi Korumak, Beyan Yayınları, İstanbul, 2008, s: 268-269)

Soru: Görme özürlü bir kişinin namaz kıldırmasında bir mahzur var mıdır? Yeterli bilgisi ve yeteneği de bulunuyorsa?


Cevap:
İmamlık bilgi ve yeteneğine sahip olan âmâ bir insanın imamlık yapmasında bir sakınca yoktur. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, Medine dışına çıktğı zamanlarda yerine vekil ve imam olarak âmâ bir sahabî olan Abdullah İbn Ümmi Mektûm’u bırakırdı. Âmâların imamlık yapmasını mekruh gören bazı Hanefî fakihler vardır. Onlar da bunun sebebini, âmâların gözleri görmediği için elbiselerini temiz tutamama ihtimali olarak belirtirler.
Şafii mezhebine göre imamlık konusunda gözleri gören ile görmeyen arasında herhangi bir fark yoktur. Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre de âmânın imamlığı caizdir; yalnız temizlik konusunda gerekli titizliği göstermesi bakımından sağlam kimsenin imamlığı tercih edilir. (Ahmet Özel, A’mâ, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989, cilt: 2, s: 554.)
Demek ki elbisesinde namaza mani olacak bir pislik bulunmayan ve imamlık ehliyetine sahip bulunan âmâların imamlık yapmasında herhangi bir sakınca yoktur.

Soru: Norveç'te çalışan insanların büyük bir bölümü Cuma dahil olmak üzere beş vakit namazlarını kılmıyor veya kılamıyor. İş yeri müsaade etmiyor diyorlar. Bu durumda o insanlara ne demek lazım gelir? İnsanlar aç mı kalalım diyerek cevap veriyorlar?


Cevap:
Namaz Allah’ın kulları üzerine farz kıldığı bir ibadet olup, onu terk etmek veya geciktirmek asla doğru değildir. İnsanların bu ibadeti kolay yapabilmesi için Allah bazı hafifletmelerde bulunmuştur. Mesela yolculukta bazı namazların rekat sayısının kısaltılması ve öğlen ile ikindi; akşam ile de yatsı namazlarının birleştirilerek kılınması gibi. Bu birleştirmeye yolculukta ruhsat verildiği gibi, mukimlikte de ruhsat verilmektedir. Dolayısıyla söz konusu insanlar iş yerlerinde namazlarını birleştirerek kılabilirler. Mesela öğle paydosunda öğlen ve ikindi namazlarını birleştirerek kılmalarında bir sakınca yoktur. Bir işçi iş yerinde kaç namaz vakti kalmaktadır? Genellikle öğle ve ikindi namazlarını eda etmede bir zorluk yaşanmaktadır. Bu sorun da verilen aralarda, paydoslarda, öğle ile ikindiyi birleştirerek kılma suretiyle aşılabilir. Namazların sadece farzlarını kılmak yeterlidir.
Gece vardiyasında çalışan biri, iş yerinde akşam namazını kılma fırsatı bulamazsa onu da yatsı namazı ile birleştirerek kılabilir. Bu iki namazı, aksam vaktinde birleştirebileceği gibi yatsı vaktinde de birleştirebilir. Bu durumda da namazların sırf farzını kılması yeterlidir. Yani hiçbir surette namazını terk edemez. Kişi, aç kalmamak için nasıl çalışmaya muhtaç ise ruhunun aç kalmaması için de ibadete muhtaçtır.
Cuma namazı konusuna gelince: Bu insanlar Cuma namazı kılmak için ellerinden geleni yapmalıdırlar. Her yolu denemelerine rağmen Cuma namazını kılamıyorlarsa diğer günlerde olduğu gibi öğlen namazını kılmaları gerekir.