Evliyalar neden kendilerini insanların en günahkarı ve en değersizi olarak görürler?

Evliyaların kendilerini hakir görmelerinin hakikatını şu şekilde anlayabiliriz.

1. Evliyalar Allah Teala'nın büyüklüğünü ve azametini iyi anladıkları için O'nun büyüklüğü yanında kendilerini hep küçük görmüşlerdir.

2. Her insanda olduğu gibi veli zatlarda da nefsi emmare vardır ve nefis ve şeytanları onlarla daha çok uğraşmaktadır. Onlar ise nefisleri ile aslanlar gibi mücadele etmektedirler. Nefsi emmarelerinin bu kötü yönlerini bilen ve anlayan alimler devamlı ondan şekva etmişlerdir. Kendi nefislerini herkesden daha aşağı görmüşlerdir.

3. Demek ki evliyaların bu halleri mübalağa değil bir hakikatı ifade etmektedir. Eğer bizlerde nefsin ne kadar zalim ve cahil olduğunu hakkıyla anlayabilseydik, bizler de onlar gibi nefsimizi şekva etmekten geri kalmayacaktık.

4. Fıtratta iki husus var, kötülüğe meyyal hayvanî ve nebatî / bitkisel yanı ki, buna nefis de diyebiliriz. Bir de iyiliğe meyleden akıl ve vicdan tarafı.

Maneviyatta ilerlemiş büyük zatlar, mübarek bir nefse sahip olduklarından ilerlemiş değillerdir. Onlarda da aynı mahiyette kötülükleri isteyen birer nefis vardır. Hatta “Dağına göre kışı olur” hükmünce onlardaki nefis diğer insanlara göre daha asi, daha şaki, daha azgındır. Ama onlar nefisleriyle daima mücadele etmişler, bunun sonunda maneviyat önderleri olabilmişlerdir.

Her şeyin bir bedeli olduğu gibi, maneviyat büyüğü olmanın da bedeli vardır. Bugün spor-sanat alanlarında zirvede yer alan isimler, ciddi çalışmaların sonucunda oralara gelebilmişlerdir. Belli bir program, yoğun bir çalışma, daimi bir disiplin olmaksızın zirve yolcusu olmak mümkün değildir.

Kur’an-ı Kerim’e baktığımızda peygamberlerin de çetin imtihanlardan geçtiğini görürüz. Mesela şu ayete bakalım:

“İbrahimi, Rabbi bazı kelimelerle imtihana tabi tuttu, O da bunları başarıyla tamamladı. Allah şöyle buyurdu: Seni insanlara imam / önder yapacağım.” (Bakara, 2/124)