Çalış ki, kirpiğin olsun elmas gibi
Ayık ol, ülkenin nöbetini tut
Böyle mesel çekmiş akıllı insan
“Kurt girmez sürüye, yatmasa çoban.”
Hizmet etmek sayılır erkeklikten nişana,
Halkına hizmet etmek şereftir bir adama.
Çalış kendi halkının işine yara,
Giysin amelinden dünya altın elbise.
Hüner ardınca koş, halka hüner saç
Kapılar bağlama, er ol kapı aç.
Derde dayan, incitme hiç zaman eli
Eller gam çekince dert alsın seni.
Becersen herkesin yükünü sen çek
İnsana en büyük şereftir emek
Sen de elden düşüp yorulsan eğer
Senin de yükünü bütün el çeker.
Halk bana verse de eziyet, keder
Kıyamam incinsin benden bir nefer
Gidenler bir çok şey ekmiştir bize
Biz de ekmeliyiz genç neslimize.
Bulut gibi damlayla su al denizden
Verdiğinde bol bol ver esirgemeden.
İyi insanların göz yum ayıbına
İyi şey öğretmez kötü göz sana
Kötülük yapmaktan uzak ol, uzak
Pisliğin bedeli pislik olacak.
Şişeye önce sen taş vurma, kesek
Kırılsa çok zordur onu düzeltmek.
İyi iş de görsen, pis iş de, inan
Unutmaz onları bu koca devran.
Aşkınla ateşe dön, nefretinle buza dön
El yolunda güne dön, aya dön, yıldıza dön.
Dünya bir tarladır, dikkatle baksak
Herkes birbirine çiftçidir ancak.
İyiliği ezelden adet etsen özüne
İyiliğin her yanda kapı açar yüzüne.
Kin ile sulh ile sınanmış cihan
Sulhundan hayr’olmuş, kininden ziyan.
Koyma kanla yusun şahlar dünyayı
Bırak alevlenmesin düşmanın kanı
Dövüşten iyidir barışlık, şefkat
Biri dert getirir, biri saadet.
Kılıç çekip yürüme mazlumların üstüne
Her seher kargış oku dökülmesin üstüne.
Kim ki zulmün evini berbad eder şimdiden
Öz sabahki evini abad eder şimdiden.
Dünyada zulmetmek yiğitlik değil
Reaya beslemek çok iyidir, bil.
Zulmedip her kim kargaşa yapsa bile
Gönderir onu mezara her adil.
Kim salsa dünyaya zulüm bağını
Demek ki bağlar kendi el-ayağını
Biriyle eskiden olursa kinin
Kökünü kazıma onun neslinin
Baba için oğuldan alma intikam
Çalış dost olasan onunla her an.
Kardeşin kanını alma kardeşten
Tamamen farklıdır çünkü sütle kan.
Aslı pis olanı hiç yükseltme sen
Kurdu beslemekten ziyan çekersin.
Dünyayı namusla olur korumak
Onunla yücelir devlet ve bayrak
Kan ile ıslanmış zulümkar baştan
Şüphe yok, iyidir, başsız bir insan.
Yüz damarı kesip çokça kan alan
Titrer eli, alsa öz damarından
Zulümkarlık dağıtır, berbat eyler ülkeyi
Adalet saadetle abat eyler ülkeyi.
Memleketin direği adalettir her zaman
Adaletle nasibin saadettir her zaman.
Dost ona derler ki sır saklar, perde tutar.
Düşmansa rüzgar gibi her zaman perde yırtar.
Akrebin düşmanlığı beterdir ejderhadan
Ejderha aş’kar vurur, akrep gizli her zaman.
Küçük düşman en büyük beladır, bunu bil
Büyük hatadır haber almayıp olsan gafil.
İstiyorsan evin selamet kala
Eve yabancıyı bırakma asla.
Her kapıya can atıp yel gibi atılma sen
Alçaklardan dostluk, vefa umma sen
Öküz çift olmasa sabanda eğer
Tek öküzle söyle, kim yeri sürer?
Sadık dostun sağaltır şifasıyla yarayı
Dönek dostun sızlatır cefasıyla yarayı
İhtiyatsız bir kuş düşerse ağa
Başka yüz kuşu da sürükler ora.
İyiler dizgini vermezler pise
Satmazlar dostları yabana, pise.
Çok güzel olsa da aybı gizlemek
Dost dostun aybını örtmesin gerek.
Bir olsa yoldaşın, dostun emeli
Taştan su çıkartır onların eli
Nifak olan yerde felaket de var
Saadet güneşi birlikten doğar.
İt sana dost olur bir kemik atsan
Namert kadir bilmez olsan da kurban.
Dostluk, mihribanlık göstersen ey yar
Gelip kulun olur azat adamlar.
Ciddiyet beklemek hafif adamdan
Cevher istemektir arpa satandan.
Hayat neye gerektir bir hemdemin olmasa
İnsan çetin yaşar dosta emin olmasa
Aslanlar davasına giren bir yiğit
Aslan dişlerini göstermelidir.
Avlanmaktan kalsa yaralı doğan
Bin tekme yiyecek serçeden her an.
Fil geçsin üstünden tıpışlayarak
Hasis adamlara el açma ancak.
Bir aslan köpekten korkarsa şüphesiz
Ona çifte atar ihtiyar bir eşek.
Avcumun içinde olsa da yine
Dikmem hiç gözümü elin mülküne.
Dünya çeviklerin kervan yoludur.
Doğru ve temizlerin sadık kuludur.
Ağaç ektiğinde öyle yere ek
Ki, kesin bilesin, meyve verecek.
Helal ye, doğan gibi helal av ara
Benzeme leşlere konan kuşlara.
Ne şehvet, ne uyku, ne de ki yemek
Hayatın manası olmasın gerek.
Asma ağlamasa vaktinde zar zar
Getirmez sonunda sevinçle meyve.
Toprağa merhamet hayırdır, inan
Lutfetsen gül verir, zulmetsen diken.
Ne çok eğlenen ol, ne de çok yiyen
Bunlardan gevşer, boşalır beden.
Bal veren arının birisi kesin
Yüzünden iyidir bal yiyenlerin.
Akıllı adamın söyledikleri
Yer altına düşse, yitmez değeri.
Sormadan kim söze başlasa şüphesiz
Sözünü rüzgara savurmuş demek.
Her söze bir kantar, ölçü gerektir
Gevezelik yükünü çeken eşektir.
İnsanın kalacak sözü yadigar
Yeldir yerde kalan başka her ne var.
İnci gibi sözler seç, az konuş
Bırak sözlerinle dünya bezensin.
İnsanı dişlese azgın bir kunduz
Onun merhemi var, geçer korkusuz.
Lakin dil yarası yürekten gitmez
Ona bin merhem de bir tesir etmez.
Ayıplı sözlerin yazılmasından
İyidir, bir defter ak kalsın, inan.
Kimseyle kuralsız konuşma ki sen
Sonunda utanıp af isteyesin.
Söz güzel olursa olsun ne kadar
Pis eda o sözü tamam mahveder.
Değersiz sözlerden uzak ol biraz
Eğri perdelerde çalgı çalınmaz.
Ne güzel söylemiş koca bir eren:
“Dil etten yapılmış, kılıç demirden.”
Muhabbet odur ki odu sönmesin
İnsan yaşadıkça yüzü dönmesin
Hakiki muhabbet o muhabbettir
İlki de sonu da ebediyettir.
Yar üstüne bir sinek konarsa eğer
Hakiki aşığa kartal görünür.
İşinde sadık ol, sözünde tamam
kim aman istese, olsun emin.
Hayat dünyasıdır her şeyden üstün
Gençlik günüdür en kıymetli gün.
Uzaktan anlamazsın gençlik ne demektir
Yaşlanmazsan duymazsın, ömür neye gerektir?
Gençlik taze nallı, küheylan, deli tay
İhtiyarlık zamanı tatsızdır hayat.
Sana ne eylese evladın insan
Onu görecektir, öz evladından.
Evvel eğri biten bir genç dal
Zannetme yaşlansa düzgün olacak
Eğri bitse eğer evvelden aşı
Onu od düzeltir, düzeltse ancak.
Benim için üstünde gül olan diken
İyidir meyvesiz selvi ağacından.
Karnına kul olma güçsüz bir kurt gibi
Yemekte belini çek karınca gibi
Sabreylemekle insan zindandan çıkar
Sabır ile açılır bağlı kapılar
Aklın var her şeyden çalış azad ol
Neyin var şükret, onunla şad ol
Ciğer yırtınsa da gam oku
Bunun için yaratılmış sabrın kalkanı
İnsanlardan başka bütün canlılar
Kanaat evinde tutmuştur karar
Her ümitsiz işte hayli ümit var
Karanlık geceden ak seher doğar.
Her engelin anahtarı sabırdır, inan
Sabırlı kimseler olmaz hiç pişman.
Sen imtihan etmeden dostunu yoldaşını
Ona öz sırların gel açma hiç başını.
Başını seviyorsan dilli olma hiç zaman
Sen ki gündüz değilsin, olma böyle sır saçan.
Bahtiyardır o kişi ki, dili değildir keskin
Dili sarkık görürler ancak kudurmuş itin.
Kötüyü duyma, şimdi sağır olma zamanıdır
Sakin ol, çirkin konuşma, susmanın zamanıdır.
Çalış sular gibi yıka, eğer her ne işitsen
Ayna gibi gördüğünü herkese söyleme sen.
Yüreğin aydınlığı hayır verir insana
Ki kendi hiç konuşmaz, kulak asar her sese.
Her gelen yemeği tez yemek olmaz
Her elden geleni yaparsan olmaz.
Bir inci saflığı varsa da suda
Fazla içilende dert verir o da.
Yersiz bir gülüşün ne manası var?
Yerinde ağlamak daha hoş olur.
Bir de ayağını kendi yorganından
Fazla uzatanlar bedbahttır, inan
Bir kuş ki, haddinden fazla yükselir
Kendini felaket oduna salar.
Silaha sarılsa bir cahil ahmak
Onun kazandığı tokat olacak
Aslanla döğüşe çıksa tilkiler
Bilinir kimdedir kılıçla hüner.
İş dokuz adımla atılsa sen bil
On adımı atman maslahat değil.
Denize bir çay akar, o yine sakin durur
Arka bir sel gelende çalkalanıp yolundan çıkar.
En iyi dostuna sır verdiğin an
Zannet ki karşında durmuştur düşman.
Sırrını bilmesin evde duvarlar
Duvar ardında da çünkü kulak var.
Kendinden her kim ki değildir haberdar
Bir kapıdan girer, birinden çıkar.
İnsana arkadır onun kemali
Akıldır herkesin malı, devleti.
Aklın olsun sana her işte rehber
Her şeyi ondan sor, o desin yeter.
Öz adına layık işler gör ki sen
Sonunda utanma rezaletinden.
Bir ilmi öğrenmek istiyorsan sen
Çalış ki, her şeyi kamil bilesen
Kamil bir hamal da olsa insan
İyidir yarım külahçılıktan.
Her yüksek rütbeden biliniz fakat
Alimin rütbesi yüksektir elbet.
Demiri ayna gibi parlatan insan
Pası silmelidir öz vicdanından
O kadar saf kalpli, pak vicdanlı ol
Manevi sırları edesin kabul.
Eşeğin cevahir olsa da yükü
Yine de eşektir, parıldar tüyü.
Arif ol, gam çekme, gamdan uzak dur
Kum nem çeker gibi gam gamı çeker.
Değme gama, gama değmez dünya.
Kalbimiz her zaman şen olmalıdır
Kin tamah bedene ateş nalıdır.
Toprak ye, aç gözlünün ekmeğini yeme sen.
Her şeyde yetersizlik, her şeyde bir hüner var,
Gözünü yum ayıba, kendinde hüner ara.
Karaysa da bedeni karganın baştan başa,
Onun ak gözlerine nazar kıl, et temaşa.
Tekebbürle bakma yoksula, zinhar
Onun da kendinin bir özelliği var.
Dik başlılık yaraşmaz, uyuşmak gerek,
Dik baş at her zaman kırbaç yiyecek.
Uyma mala, devlete, tekebbürden uzak gez,
Karanlık ömür yoluna güneş nuru çilemez.
Sanma ki, kan döküp aslan av yutar.
Geç de olsa bir gün onu kan tutar.
Kılıcın paslanıp kesmese eğer
Altın ver, taşları demire dönder.
Hazine altını yığmak içindir
Altın da düşmanı yıkmak içindir.
Gaibden bir kişi beni çağırdı: “Dinle, ey sen
Borca öyle giriş ki, ödeyebilesen.”
Şahlar meclisinden kenar ol, kenar
Pamuk od görende alışıp yanar.
Şah halkla ederse dava, adavet
Halk şaha zafer çalar nihayet.
Alçaklık beceren şah mı sayılır?
Alçaklık başkadır, şahlık başkadır.
Olma şahlar gibi yemek düşkünü
Kork seni yakalar felaket günü.
Her işde gecikmek olsa da mümkün
Gecikmez yaramaz saltanat için
Bütün tarih boyu şahlara baksan
Görürsün kazanmış hep çevik olan.
Saçların elinde çok ayna, baksan
Kararıp gitmiştir mazlum ahından.
Not: Altın öğütler (Ahmet Taşgetiren)'den alıntıdır.
