Hadis Bilginleri 2 İBN MACE

IBN MACE

http://www.enfal.de/calig38.jpg

Kutub-i Sitte'den kabul edilen "es-Sünen" isimli eserin müellifi. Hicri üçüncü yüzyilin önde gelen hadis hafizlarindandir. Ismi; Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvim, Mevla Rabîa.
Ibn Mâce adiyla meshur olan müellifin adinin menseî ihtilaflidir. Bir rivayete göre Mâce dedesinin ismidir. Tercih edilen görüse göre Mâce babasinin ismidir. Kelime farsça kökenlidir. Firûzâbâdî Kamusunda Mâce'nin babasina ait bir lakap oldugunu söylemistir.
Ibn Mâce'nin isminin okunusu hadisçiler arasinda ihtilafli bir konudur. Bazilari Ibn Mâceh seklinde okumuslar. Bazi hadisçiler de Ibn Mâcete sekliyle söylemislerdir. Türkçe'de kelimenin sonundaki yuvarlak te harfi okunmadigindan dilimizde bu hadisçinin ismi Ibn Mâce olarak meshur olmustur.
Ibn Mâce Kazvîn sehrinde H. 209 yilinda dünyaya gelmistir. H. 273 yilinda Ramazan'in bitimine sekiz gün kala Pazartesi günü vefat etmistir.
Ibn Mâce dönemin önde gelen hadisçilerinden ders okumus ve hadis dinlemistir. O'nun hocalari arasinda sunlari sayabiliriz: Muhammed b. Abdillah b. Numeyr, Abdullah b. El-Muaviye, Hisa m b. Ammâr, Dâvud b. Ruseyd, Ebûbekir b. Ebi Seybe, Ibrahim b. el-Münzir el-Hazâmî. Bu saydigimiz âlimler dönemin meshur hadisçileri Ibn Mâce'nin önemli hocalaridir. Ibn Mâce'nin hadis aldigi seyhlerin sayisi ise daha fazladir. Talebeleri arasinda su hadisçileri sayabiliriz: Muhammed b. Isa el-Ebherî, Ebû'l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezîd el-Kazvînî, Ahmed b. Ibrahim el-Kazvînî, Ishâk b. Muhammed el-Kazvinî. Bu talebeler Ibn Mâce'nin yüzlerce talebesinden birkaç tanesidir (Zehebî, Tezkiretü'l-Huffâz, II, 183).
Dönemin Ilmî gelenegine uygun olarak Ibn Mâce çesitli beldelere ilim seyahatlari (rihle) yapmistir. Irak, Basra, Kûfe, Bagdad, Mekke, Sam, Misir ve Rey beldelerini hadis Ilmini ögrenmek ve hadis yazmak için dolasmistir. Bu sehirlerdeki meshur hadisçilerle ve büyük âlimlerle görüsmüs, onlardan ilim almistir. Ibn Hallikân O'nun hakkinda "hadis Ilminde imâm ve hadis ilimleri ile ilgili bütün disiplinlerde otorite sahibiydi" demistir (Ibn Hallikân, Vefâyâtu'l-A'yân, III, 407).
Ibn Mâce'nin tefsir ve tarih ilimlerinde de genis bilgisi vardir. Kur'ân tefsiri ile ilgili bir eseri ve güzel bir tarih kitabi vardir (Ebü'l-Ferec Ibnu'l Cevzî, el-Muntazam, V, 90).
Sünen-i Ibn Mâce:
Ibn Mâce'nin Sünen'i diger sünenler arasinda tertibinin güzelligi ve zevâidinin çoklugu ile temâyuz etmistir. Ibn Mâce'nin en önemli meshur eseridir. Bu eserde hadisler fikih bablarina göre tertip edilmistir. Eserin mukaddime bölümünde ise sünnete ittibanin önemi bidat'tan sakinmanin geregi ve bu meselelere tealluk eden konularla ilgili hadisler bir araya getirIlmistir. Bundan dolayi da "Sünen" grubundan kabul edIlmistir.
Ibn Mâce bu eserini telif ettiginde dönemin büyük hadis tenkitçisi Ebû Zur'a er-Razî'ye sunmustur. Ebû Zur'a Sünen hakkinda sunlari söylemistir: "Bu kitap halkin eline geçerse mevcut hadis kitaplarinin çogunun yerini alacagini zannediyorum" Ibn Mâce'nin eserindeki zayif hadisler için Ebû Zur'a "isnadi zayif olan hadIsleri n otuzu geçmeyecegini ümit ediyorum" demistir.
Ibn Mâce'nin Sünen'inde 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis vardir. Bu rakam Sünen'in M. Fuâd Abdulbakî'nin tahkîki ile basilan baskisindaki rakamlamaya göredir. Sünen'de bulunan hadIsleri n 3002 tanesi Kütüb-i Sitte'nin diger bes kitabinda mevcuttur. Bu bes eserde bulunmayip yalniz Ibn Mâce'nin eserinde bulunan zevâid'in miktari 1339'dur. Bu hadIsleri n sihhat derecesi de söyle tesbit edIlmistir. Ricali sika ve isnâdi hasen olanlar 199 tane, isnadi zayif olanlar 613 tanedir. Münker, mekzûb veya isnadi çok fazla olmasi Sünen'in degerini artirmaktadir. Belki de Dârimî (ö. 255)'nin eserinin yerine Kütüb-i Sitte'nin altinci kitabi olmasinin en büyük sebebi Ibn Mâce'nin Sünen'indeki bu diger bes hadis kitabinda bulunmayan hadIsleri n sayisinin çoklugudur.
Ibn Mâce'nin eserini Kütüb-i Sitte'den Ilk kabul eden Imam Muhammed b. Tâhir el-Makdisîdir. Makdisî "Surutu'l-Eimmeti's-Sitte" isimli eserinde altinci eser olarak Ibn Mâce'nin eserini almis ve bu dönemden sonra bu sekilde yayginlasmistir. Zehebî Ibn Mâce'nin eseri hakkinda "güzel bir kitaptir. Vâhi hadIsleri onun güzelligini gidermese daha iyi olurdu. Ancak bunlar da fazla degildir" (Zehebî, a.g.e, II, 189).
Sünen'in meshur ravileri sunlardir: Ebu'l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezid, Ebû Ca'fer Muhammed b. Isa ve Ebû Bekr Hâmid el-Eherî'dir.

Kaynak:
Samil Islam ansiklopedisi

Imam-i TIRMIZÎ (H. 200-279) 824-892

http://www.enfal.de/bes.jpg

Islâm dünyasinin sekiz büyük hadis bilgininden birisi. Tam adi, Ebu Isa Muhammed bin Isa bin Sevre bin Musa bir Dahhak el-Tirmizî'dir. Kütüb-i sitte olarak anilan en güvenilir alti hadis derlemesinden birinin sahibidir. Dördüncü Müslüman kusak (etbau etbau't-tabiin), içinde yer alir. Hadis ilminde en yüksek dereceye ulasanlara özgü olan "Hafiz" ünvanina sahip ender kisilerdendir.
Tirmizî'nin dogum yeri ve yili konusunda farkli rivayetler vardir. Buna göre Tirmizî ya da Mekke'de 200 (815), 206 (821) veya 209 (824) yilinda dogdu; Tirmizî'de 270 (883), 275 (888) ya da büyük ihtimalle 279 (892) yilinda öldü.
Kor olarak dogan ya da sonradan gözlerini yitiren Tirmizî, ilk ögreniminden sonra çalismalarini hadis ilmi üzerinde yogunlastirdi. Hadis derlemek amaciyla Horasan, Irak ve Hicaz'da geziler yapti. Basta Buharî, Müslim ve Ebû Dâvud olmak üzere birçok bilginden hadis aldi. Kendisinden de Heysem bin Kulab el-Sasî, Mekhul bin el-Fald, Muhammed bin Mahbub el-Mahbubî el-Mervezi gibi bilginler hadis rivayet ettiler.
Tirmizî Kitabu'l-Ilel, Kitabu's-Semail, Kitabu Esmai's-Sahabe, Kitabu'l-Esma ve'l-Küna gibi eserler birakmissa da büyük ününü es-Sünen de denilen el-Camiu's-Sahih adli eseriyle kazandi. Tirmizî, câmi' türündeki bu eserde yalniz hadisleri derlemekle kalmamis, her hadisten sonra "Ebu isa der ki" diyerek hadise iliskin düsüncelerini açiklamis, degerlendirmeler yapmistir. Hadisleri Islam hukukunun konularina uygun bir düzen içinde siniflamasi ve tekrarlardan sakinmasi, eserine yararlanma kolayligi kazandirir. Hadis bilginlerine göre es-Sünen'in diger hadis derlemelerine üstünlük saglayan baslica özellikleri sunlardir: Hadislerin güvenilirlik derecelerini belirtmesi, tasidigi zaaflara dikkat çekmesi, ravilere iliskin bilgi vermesi, hukukçularin hadislerden çikardigi sonuçlara deginmesi ve mezheplerin görüslerine yer vermesi.
Tirmizi eseri hakkinda söyle der: "Ben bu Cami-i Kebir'i yazip bitirince, onu ilkin Hicaz alimlerine gösterdim. Hepsi de begendiler. Daha sonra alip Irak alimlerine götürdüm. Onlar da agiz birligiyle eseri övdüler. Nihayet Horasan diyari alimlerine takdim ettim. Onlar da memnun oldular, bilahare eseri ilim alemine sundum. Bu eser kimin evinde bulunursa, orada konusan bir Peygamber vardir" (Abdulaziz bin Sah Veliyyullah Dehlevi, Büstanu'l-Muhaddisin, çev. Ali Osman Koçkuzu, Ankara 1986, 197).
Endülüs bilginlerinden birisi, Tirmizî'nin eserinin özelliklerini ve degerini, yazdigi bir siirle söyle anlatir:
"Tirmizî'nin kitabi bir ilim bahçesidir. Çiçekleri adeta gökteki yildizlarin parlakligini aksettiriyor. O eser sayesinde hadisler vuzuha kavusur. Güzel lafizlara meydana konulmus, adeta resim gibi yerli yerince tanzim edilmistir. "
"Hadislerin en yüksek nevi sahihlerdir. Onlar nurlu yildizlar halinde, her yani aydinlatirlar. Hadislerin sahihini hasenleri takip eder. Sonra garibler gelir. Hadislerin sahihi sakiminden ayrilmistir. Tirmizî onlari tek, tek isaretleriyle ilim erbabina açiklamistir. Bu hadisleri, sahih eserler halinde siraya dizmis, onlari ciddi akil sahipleri de begenip seçmislerdir. Onu begenenler; fakihlerin ve bilginlerin en önde gelenleri fazilet erbabinin, dogru yola gidenlerin en üstünleridir."
"Tirmizî'nin kitabi böylece enfes bir eser; ilim erbabinin takdir ettigi, okuyup konustugu bir çalisma olmustur. Onlar, ruhlarina en yüksek faydayi bahseden en kiymetli bilgileri, Tirmizî'nin kitabindan iltibas etmislerdir"
"Ondan, biz de hadisler yazdik; eseri biz de rivayet ettik. Bu isi, cennet irmaginin suyundan kana kana içmek niyetiyle gerçeklestirdik"
"Düsünce, mana denizine daldi. Oradan en dogru manalara ulasti. Rahman olan Allah, Ebu Isa et-Tirmizî'yi bu serefli isinden dolayi hayir üstüne hayir vererek mükâfatlandirsin" (Abdulaziz bin Sah Veliyyullah Dehlevi, a.g.e., 198.)
(Alıntı)

Imam-i NESÂÎ (H. 214-303) 826-915

http://www.enfal.de/besme.gif

Kütüb-ü sitte adi verilen hadis mecmualarinin besincisinin müellifi. Ahmed b. Suayb b. Ali b. Bahr b.
Sinân b. Dinar (Ebu Abdi'r-Rahman) Horasan'da Nesâ denilen sehirde dünyaya gelmistir (el-Cezerî, el-Lübâb fi Tehzîbil-Ensâb, III, 306).
Dogum tarihinin 214 veya 215 Hicri yilinda oldugu konusunda ihtilâf vardir. Imam Suyûtî, Hüsnül-Muhadara isimli eserinde (I,197) dogum tarihini Hicri 225 olarak gösterir.
Nesâî on bes yasinda iken, küçük yasinda basladigi tahsilini, hadis ögrenmeye yöneltmistir. Ilk hadis derslerini, muammerinden olan, Enes b. Malik (r.a) de dahil pek çok Hadis otoritesine talebelik yapmis olan büyük muhaddis Kuteybe b. Saîd'den aldi. Bu zatin yaninda kaldigi bir yil iki aylik sürenin feyzini ömrü boyunca tasidi.
Nesâi'nin asri büyük muhaddislerin var oldugu ve Hadis ögrenmek için uzun seyahatlerin yapildigi bir dönemdir. Nesâî de bu seyahatlere katildi. Büyük muhaddislerden ilim aldi, ilim verdi. Istisarelerde bulundu. Ilmi ve fazileti ile tanindi. Hadisteki yetkisiyle söhret buldu. Hadis ögrenme ve ögretme yolunda yaptigi yolculuklar, ölümüne kadar kesintisiz devam etti. Parmakla gösterilir hale geldi. Yerine göre bir ögrenci, yerine göre Allah yolunda gazaya çikmis bir mücahid, yerine göre mücahidlerin ögretmenligini yapti. Hadis alimlerinden Me'mûn el-Misrî söyle anlatir:
"Nesâî ile beraber Tarsus'a gittik. Imamlardan Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. Ibrahim, Ebül-Âzân ve Keylece gibi zevat toplandi. Kendileri adina, hadis seyhlerine karsi ilmî münazarada bulunacak birini seçme konusunda istisarede bulundular ve bu is için Ebû Abdurrahman en-Nesâî'yi seçme konusunda ittifak ettiler" (ez-Zehebî, Tarihul-Islâm, II, 179).
Nesâî bir taraftan seyahat ederken, bir taraftan da buldugu muhaddisden hadis aliyor. Isteklisine de bunlari ögretiyordu.
Nesâî'nin kendilerinden hadis ve ilim aldigi hocalarindan bazilari sunlardir: Kuteybe b. Saîd, Ishak b. Râhûye, Yûnus b. Abdül-A'lâ, Muhammed b. Bessâr, Mahmûd b. Gaylân, Hisâm b. Ammâr, Ebû Davûd, Süleyman b. el-Es'as, Osman b. Ebî Seybe, Isâ b. Hammad...
Nesâî, ehil ise kendi akranindan ilim ve hadis almaktan çekinmezdi. Ebû, Davûd es-Sicistani, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, Süleyman b. Seyf el-Harrânî ve Süleyman Eyyüb el-Esedi, kendilerinden hadis alip rivayet ettigi akranidir.
Nesâî ayrica bir çok ögrenci yetistirmistir. Basta Sünen isimli eserini rivayet edenler içerisinde bulunan oglu Abdül-Kerim olmak üzere ileri gelen talebelerinden bazilari da sunlardir: Ali b. Ebû Câfer et-Tahavî, Ebû Bisr ed-Dûlâbî, Ebû Avane, tbni Hibbân el-Büstî, Ebû Bekir b. el-Haddâd, Ebû Câfer el-Akilî, Ebû Ali en-Nisâburî, Ebül-Kasim et-Taberânî, Kasim b. Sâbit es-Serkastî.
Imam Nesâî, Safiî mezhebine bagli olmasina ragmen mutlak müctehid mertebesinde idi. Hadisçiler arasinda üçüncü yüz yilin müceddidi sayilmistir. Ibni Kesir bu konuda söyle der: "Yazmis oldugu eserlerden anlasiliyor ki hifzi saglam, dogrulugu kesin, imani güçlü, ilim ve irfani genis birisi idi" (Ibni Kesir, el-Bidâ ye ve'n-Nihâye, XI, 123).
Hadis rivayetinde çok titizdi. Hattâ bu konuda Müslim'den daha saglam oldugunu söyleyenler vardir. Nakd-i Ricâl ilminde asiri titiz olan Zehebi bile onu Müslim, Ebû Davûd, Tirmizi gibi Hadis otoritelerinden önde sayar ve söyle derdi:
"Nesâî, Buhârî ve Ebû Zür'a ayarindadir."
Tâcüd-Din es-Sübkide su nakilde bulunur.
"Üstadimiz Zehebîye, Imam Müslim'in mi, yoksa Neseâî'nin mi, daha titiz oldugunu sordum. "Nesâî'dir" dedi" (es-Sübki, Tabakâtüs-Safiiyye, II, 83).
Sa'd b. Ali ez-Zencânî, Imam Nesâî'nin hadis kabul ve rivayetindeki sartlarinin Buhari ve Müslim'den daha da agir oldugunu söyler.
Nesâî'nin eserlerinden bazilari sunlardir:
1- Es-Sünen: Meshur hadis kitabidir. Buna "el-Mücteba" da denir.
2- El-Künâ: Ravileri künyelerine göre ve harf sirasiyla yazan bir eserdir.
3- Ed-Duafâ vel-Metrûkîn: Zayif ve terkedilmesi gereken ravileri yazan bir eserdir.
4- Et-Temyiz: Suyûtî'nin ifadesine göre ravîleri birbirinden ayiran özellikleri zikreder.
5- El-Mu'cem: Nesâî'nin hocalarini yazar.
6-Kitabü't-Tabakât: Nesâî'nin zamanina kadar geçen ravileri, rivayetlerini, hallerini, tabaka tabaka anlatan bir eserdir.
7- El-Cerh ve't-Ta'dil: Hadis tenkidinin esaslarini yazar.
8- Tefsirul-Kur'an'il- Kerim
9- El-Cum'a
10- Müsned-i Ali b. Ebi Talib
11- Amelül-Yevm vel-Leyle
Imam Nesâî heybetli yapili, güzel ve nurlu yüzlü, sihhatli bir sahisti. Cihada istiraki severdi. Savm-i Davûd'a devam ederdi. Gece ibadetinden, teheccüdden hiç geri kalmazdi. Humus'ta yaptigi kadiliktan herkes hosnut kalmisti.
Ömrünün son zamanlarini Misir'da, Hadis ve ilim ögreterek geçirmisti. Hacc için oradan çikti. Sam'a ugradi. Sam Ümeyye Camünde münazaralara katildi. Kendisine Ümeyye hanedani ile ilgili sorular soruldu. Imam Dârakutni'nin ifadesine göre, orada rahatsizlandi. Kendisini deve sirtinda Hicâz topragina yetistirmelerini istedi. Istegini yerine getirdiler. 303 (915-916) yilinin Sa'ban ayinda Mekke'de vefat etti ve Safa ile Merve arasina gömüldü (ez-Zehebi, Tezkiratül-Huffâz, II, 698).
Bazi müellifler Filistin'deki Remle'de vefat edip Beytü'l-Makdis'e gömüldügünü yazarlar (Ibni Kesir, el-Bidâye ve'n-Nihâye, XI, 124). Ancak onun Mekke'de medfun oldugu görüsü daha kuvvetlidir.
Nesâî'nin "es-Sünen"i ellibir kitab'a ayrilmis olup her kitap çesitli bablardan meydana gelmistir. Diger hadis mecmualarinda bulunmayan Kitabul-Ihbâs, Kitabu'n-Nuhl, Kitabu'r-Rukba ve Kitabu'l-Umra gibi konulari içeren bölümler Nesâî'nin süneninde mevcuttur. Ayrica diger hadis mecmualarinda bulunan Kitabul-Fiten, Kitabul-Kiyame, Kitabul-Merakib ve Kitabü' t-Tefsîr de Nesâî'de mevcut degildir.

(Alıntı)