SEVDİĞİNDEN AYRILAN BİRİ NASIL TESELLİ BULABİLİR? RİSALELERDE BUNUNLA İLGİLİ NE TÜR REÇETELER MEVCUTTUR?
Bu konu ile ilgili Risalelerde geçen manaları özetlemek gerekirse şunları söylemek mümkündür:
Nasıl ki, tevhid ve tefekkürde, aşağıdan yukarıya, yani eserden müessire gitmek, şüphelerden daha salim ve eminse, muhabbet noktasından da tersi, yani yukarıdan aşağıya, müessirden esere gitmek makbul ve sağlam olanıdır.
Masivaya, yani Allah’ın mahlukatına yapılan muhabbetin iki tarzı ve şekli vardır. Biri yukarıdan aşağıya, yani önce Allah’ı sever, sonra onun sevgisi ile mahlukatı sever.
Burada mahlukata dağıttığı sevgi, eksiklik değil, bilakis kemalat getirir.
Zira onun adına, onun sanatı noktasından sevdiği için, sevgisi dağılıp azalmaz.
Tam aksine, çoğalarak mükemmele gider.
Diğeri ise aşağıdan yukarı, yani önce masivayı ve mahlukatı sever, sonra Allah’a doğru gitmeye çalışır.
Giderken, çok zorlu ve kuvvetli bir masivayı aşamama ve geçememe riski ile karşı karşıya kalabilir.
Ya da onda takılıp kalma, boğulma durumu da olabilir.
Mahlukat çok ve geniş olunca, kesrette kaybolma ve boğulma kaçınılmaz olabilir.
Kalbin kuvvet ve enerjisi, kesrette dağılıp, bir daha toplanması çok zorlaşır ve vahdete, yani Allah’a yönelmesine takatı, gücü kalmayabilir.
Bu yüzden aşağıdan yukarı muhabbet tarzı güvenli ve sağlam bir tarz değildir.
Herkesin kavi ve aşılamaz sebebi farklı olabilir.
Kimisi için bir evlat, kimisi için mal mülk, kimisi için gençlik ve şehvet, kimsisi için mecazi bir aşk, kimisi için şan ve şöhret, kimisi için kibir ve enaniyet ve kimisi için de dünyanın suri tatlılığı birer engel ve perde olabilir.
İşte bunlar ve daha bunlara benzer çok kuvvetli perdeler ve barikatlar, kalbin muhabbet seyahatinde Allah’a ulaşmasına mani ve engel olabilirler.
Bunları geçse de, yara ve izleri kaldığından, safi bir Allah sevgisi olamaz.
Olsa da eksik ve nakıs olur.
Önce tahkiki imanı elde edip, tefekkür ve marifet ile kalben Allah’a aşk ve muhabbetini tesis ettikten sonra masivaya kalben yönelmek lazımdır.
Yoksa, kalbi kesrette dağıtıp, kuvvetli sebeplere yapışıp, sonra tevhide ve vahdete yönelmek ve muhabbetullahı bulmak çok zordur.
Allah, insana kendi cemal ve kemalini sevecek ve fani güzelliklerle tatmin olmayacak genişlikte ve keskinlikte bir kalp vermiştir.
İnsanın bu geniş kalbi ancak ebedi ve solmayan bir güzellik ile tatmin olabilir.
Oysa kainatın ve içindeki bütün güzelliklerin üzerinde fena ve fanilik damgası vardır.
Sevdiğimiz o güzellik, ya eskir ya pörsür ya da bize karşılık vermez, verse de bizim meftun olduğumuz o güzellik çabuk söner.
Demek bize verilen bu kalp o fena ve fani güzellikler için değil, ebedi ve solmayan bir güzelliği sevmek için tahsis edilmiştir.
Biz suistimal edip, Allah’a tahsis edilmiş kalbimizi fani mahlukata tevcih edersek, bunun tokadını hem burada hem ahirette yeriz.
Kalbimizdeki bu hastalığı tedavi etmenin yolu ise iman ve tefekkür üzerinde yoğunlaşıp o güzellikler üzerinde fanilik damgalarını okuyarak sevgi ve aşkımızı gerçek sahibine tevdi etmektir.
Kainatta aşka sebep olan üç faktör vardır.
Bunlar cemal, kemal ve ihsandır.
İnsan, bu sebeplerden dolayı aşık olur, sever.
Halbuki kainattaki bütün güzellikler, mükemmellikler, ikram ve ihsanların membaı ve esası Allah’ın isim ve sıfatlarıdır.
Kainattaki bütün güzellikleri toplasak, Allah’ın cemali yanında okyanustan bir damla mesabesinde kalır.
Kaldı ki, bu güzellik ebedidir.
Öyle ise neden damla ile oyalanıp acı ve elem çekelim, asıl güzellik kaynağına kalbimizi tevcih edip tatmin olmak varken.
Mesela, çok susamış bir adam düşünelim.
Ağzı susuzluktan kavrulur bir vaziyette iken, bir baraja rast gelir.
Barajın bendinin bu tarafında toprak üzerinde az bir yaşlık var, ama arkasında ise nezih ve leziz büyük bir gölet var.
Şu şaşkın adam kavrulmuş ağzını toprak üzerindeki yaşlığa dayamış kanmaya çalışıyor.
Halbuki arkasında büyük bir gölet var.
İşte biz de sonsuz güzellik sahibi Allah varken, ıslaklık mesabesinde fani ve adi güzelliklere kalp dudağımızı yapıştırıp kanmaya çalışıyoruz.
Kaldı ki, o güzellikler Allah’ın güzelliğinden zaif ve çok perdelerden geçmiş bir sızıntısı konumundalar.
Biz nazarımızı ve kalbimizi o mecazi sevgiliden hakiki sevgiliye, yani Allah’a çevirirsek, hem o beladan kurtuluruz, hem de gerçek güzelliği bulmuş oluruz.
Özet olarak; Allah, insana ancak kendi ile meşgul olup onun ile tatmin olabilecek mahiyette bir kalp vermiştir.
Bu sebeple kalbin Allah’tan başka şeyler ile meşgul olup onlara müptela olması zaten doğru bir şey değildir.
Kalbin fani olan mahluklara aşık olması, kalbin manevi bir hastalığıdır, hatta kalbi bir şirktir.
Zira Allah, kalbi, insana sadece kendisini sevmemiz için tahsis etmiştir.
Biz bu tahsise ihanet ederek farklı şeylere aşık olursak, elbette bu Allah katında makbul ve caiz olmaz.
"Kalpler ancak Allahın zikriyle tatmin olur.
"(Rad,13/ 28) ayetinde de ihtar ve ikaz edildiği gibi, insan kalbini tatmin edip doyuracak tek maşuk tek mahbub Allah’tır.
Bu sebeple kalbimize giren bu kir ve pasları temizleyip Allah aşkına yanmamız gerekir.
Yoksa insanın fani aşklar içinde boğulup, imtihanı kaybetme riski çok fazla olur.
Hazreti İbrahim (as) gibi “La uhubbül afilin” (Fani şeyleri sevemeye değmez) deyip mecazi aşklardan kalbimizi ve gönlümüzü arındırıp kurtarmalıyız.
Allah adına varlığı sevmek, hem ibadet hem de yerinde ve elemsiz bir muhabbet olur.
Detaylı bilgi için, Birinci Mektubun Dördücü Suali, On Yedinci Mektup ve Otuz İkinci Sözün Üçüncü Mevkıfında geçen İkinci Noktanın İkinci Mebhasını okumanızı tavsiye ederiz.
Lügat
cemal : İç ve dış güzelliği.
ihsan : İkram etme, lütuf, bağış, yardım
kavi : kuvvetli
kemal : Olgunluk, tam ve eksiksiz olma.
mâsivâ : Bir şeyden başka olan şeylerin hepsi.
müessir : Tesir eden, tesirini gösteren, eser ve iz bırakan.
tevcîh etmek : Belirli bir yöne döndürme, çevirme.
vahdet : Birlik, tek olma.
tevhid : Allah'ın bir olduğuna inanma, Allah'ın varlığını, birliğini, dengi ve ortağı bulunmadığını kabul etme
