İmam-ı Muhammed (r.a)

Hanefi mezhebinin üç büyük imamından birihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Eserleriyle Hanefiliğin sistemleşmesinde ve yayılmasında etkili olduhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Ebu Yusuf'la birlikte, kendisine Hanefi mezhebinin iki imamı anlamında "İmameyn" denirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Adı Muhammed, künyesi Ebu Abdullah'dırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Babası Hasan bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Farkad'dır, Benî Şeyban'ların azatlısı olduğu rivayet edilirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Farkad, Şam dolaylarında Haksati köyündendirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Daha sonra Irak'a yerleştihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Oğlu Muhammed, 132/749 da Vasıt'da doğduhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Kufe'de yetiştihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif O tarihlerde Kufe, fıkıh, dil ve gramer ilimlerinin merkezlerinden biriydihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan'ın kültürünün oluşumunu hazırlayan bu çevre, onun dil, fıkıh, şiir ve hadis'e yönelmesine de neden olmuştuhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Babasından otuz bin altın miras kalması, bu ilimleri tahsil etmesini kolaylaştırmış ve bütün servetini bu uğurda kullandıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan, birçok bilginden ders aldıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Küçük yaşta Ebu Hanife'nin derslerini takibe başladıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif 150/767'de Ebu Hanife'nin ölümü üzerine, fıkıh tahsilini Ebu Yusuf'tan tamamladıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İmam Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan, Ebu Hanife'nin öldüğü tarihte on sekiz yaşındaydıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Ali el-Kâri, İmam Muhammed'in Ebu Hanife'nin akrabasından olduğunu rivayet eder (İslâm Hukuku)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan, çeşitli yerlere seyahatlerde bulunarak birçok bilginle görüştühttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Şam'da Evzai'nin, Mekke'de Süfyan bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Uyeyne'nin, Horasan'da Abdullah bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Mübarek'in yanına giderek bunlardan ilim tahsil ettihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Basra'da da birçok ilim ehlinden ders aldıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu seyahatlarının en önemlisi, Medine'ye olanıdırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İmam Muhammed burada üç yıl İmam Malik'in derslerine devam etmiş ve defalarca Muvatta'yı kendisinden dinlemiştihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Medine'deki bu tahsiliyle Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan, Rey ehlinin usulüyle, hadis ehlinin usulünü birleştirdihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Irak'a döndüğünde şöhreti her tarafa yayıldı ve kendisine talebe akını başladıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu talebelerin en önemlilerinden biri Esed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Furat'tırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Daha önce İmam Malik'den ders alan Esed, İmam Muhammed'e gelerek talebelik yaptıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Daha sonra Afrika'ya dönüp Muhammed bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hasan'ın etkisiyle Afrika ve Mağnb'de Ebu Hanife'nin fıkhî ictihatlarını ve görüşlerini halka anlattıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bir diğer önemli talebesi ise, İmam Şafiî'dirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İmam Şafiî, İmam Muhammed'den ilim tahsil etti ve onun eserlerini istinsah etti (Siyeri Kebir)
İmam Şafiî, İmam Muhammed'den çok istifade ettiğini belirtip, ondan aldığı ilim ile bir çok kitap yazdığını ifade eder (İbn Nedim)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gifNafi de, İmam Muhammed'in insanların en fasihi olduğunu söyleyerek, onun dil sahasındaki bilgisine dikkat çeker (İbn Abdilber-el-İntika)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
İmam Muhammed'in Abbasi halifeleri ile ilişkisi olmakla beraber, kendisinin ve ilmine haysiyetini daima koruduğu belirtilirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hükümdarların önünde eğilmezdi ve onlara yüzsuyu dökmezdi (Hatib el-Bağdadi)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Harun Reşid, başlangıçta kadılık görevini kabul etmediği için İmam Muhammed'i iki ay hapsettihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Daha sonra İmam Muhammed bu kararından vaz geçince, geçici bir müddet için başşehir yapılan Rakka'ya kadı tayin edildi (İslâm Hukuku)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
176/792'de Zeydi İmam Yahya bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Abdullah'ın isyanı meselesinde, Harun Reşid, İmam Muhammed'le istişare ettihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu istişarenin sonucu olarak Halifenin güvenini kaybetti ve Ali oğulları taraftarı olmak şüphesi altında kaldıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Eserleri teftiş edilerek, isyana sürükleyen parçaların olup olmadığı kontrol edildi ve bu arada da kadılık görevinden de azledildihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif (Taberi)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
İmam Muhammed, kadılıktan azledildikten sonra,189/805 yılına kadar Bağdad'da kaldıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu arada Halifeyle araları düzeldi ve yeniden göreve getirilerek Horasan kadılığına tayin edildihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Aynı yıl içinde de Rey civarında vefat etti (Menakibu'l-İmamil-A'zam)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Aynı gün Kisaî de vefat etmiştihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Harun Reşid; "Bugün Arapça ve fıkıh defnedildi" diyerek kaybın büyüklüğünü dile getirdi (İslâm Hukuk)http://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Hanefi mezhebi usulünde, İmam Muhammed ile İmam Ebû Yusuf'un görüşü bir konuda birleştiğinde, İmam Ebu Hanife'nin görüşü tercih edilerek, o konuda Hanefi mezhebinin görüşünü temsil ederhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
İmam Muhammed'in fakihler tabakasındaki yeri hakkında farklı görüşler ileri sürülürhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İbn Âbidin fakîhleri yedi tabakaya ayırarak, İmam Muhammed'i ikinci tabakadan sayarhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Buna göre İmam Muhammed mezhepte müctehiddirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Fakat bu görüş umumiyetle kabul görmemiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Çünkü İmam Muhammed, Ebu Hanife'y,i veya bir başka müctehidi taklid etmemiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Görüşlerinde tamamen müstakil olduğu için mutlak müctehid kabul eden bilginler daha çoktur (Mhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Ebu Zehra)

Eserleri:
İmam Muhammed'in lisanı kuwetli ve kalemi akıcı idihttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Kolay yazardıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Hanefi fıkıh meselelerini toplayıp sonraki nesillere aktaran o olmuşturhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Değerli eserler bırakmış, hemen hepsi de zamanımıza kadar intikal etmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Eserleri genel olarak iki kısma ayrılır:
A- Zâhiru'r-Rivâye: Bunlar altı tanedirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
1- el-Mebsût, buna "el-Asl" da denirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
2- ez-Ziyâdât,
3- el-Câmiu's-Sağîr
4- el-Câmiul-Kebîr
5- es-Siyeru's-Sağîr
6- es-Siyeru'l-Kebîrhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Bunların hepsinde fıkıh (İslâm Hukuku) ile ilgilidirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu kitapları İmam Muhammed tevâtür yoluyla Ebû Hanife veya Ebû Yusuf'tan rivâyet ettiği için "açık rivâyetli, rivâyetinde şüphe olmayan" anlamında "Zâhiru'rrivâye" denilmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Kendisinin görüşleri de bu kitaplarda bulunmaktadırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu altı kitab içindeki konular Hanefi fıkhının temelini teşkil ettiği için bunlara "el-Usûl" ismi de verilmiştir
Zâhiru'r-Rivâye kitapları, Hakim eş-Şehîd Ebul-Fadl Muhammed el-Mervezî (öhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif 334/945) tarafından kısaltılarak bir araya getirilmiş ve eser "el-Kâfı" adını almıştırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu kitap, kendi devrinde Hanefi mezhebinin görüşlerini, fürû meselelerini öğrenmek isteyene yeterli kabul edilmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bu müellifin "el-Müntekâ"adında bir eseri daha vardır ki, nevâdir meselelerini de içine alırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
Hanefi mezhebinde el-Mebsût adını taşıyan başka eserler de vardırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Diğer Mebsûtlar sahibinin adlarıyla anılırlarhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Bunlar, İmam Muhammed'in el-Mebsût isimli eserinin şerhidirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Diğer mezheplerde de Mebsût isimli eserlere rastlanırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif es-Serahsî'nin el-Mebsût'u Hanefi fıkhının en muteber kitaplarından biridirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Meselelerin dayandığı deliller zikredilir, münakaşası yapılırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Önemli noktalarda diğer mezhep görüşleriyle karşılaştırmalı incelemeler yer alırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Konuların işlenişinde görülebilen dağınıklık, son yıllarda çıkarılan el-Mebsût Fihristi ile giderilmeye çalışılmıştırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
B- Nâdiru'r-Rivâye Kitapları:
1- Keysâniyyat kitabıhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İmam Muhammed'den Şuayb bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Süleyman el-Keysâni rivayet ettiği için bu ad verilmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
2- Hârûniyyâthttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Harûn er-Reşide takdim edildiği için bu ad verilmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
3- Cürcâniyyâthttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Cürcan'da yazıldığı veya Ali bhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif Salih el-Cürcânî rivayet ettiği için bu ad verilmiştirhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
4- Rakkıyâthttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif İmam Muhammed Rakka kadısı iken kendisine gelen meseleleri içine almaktadırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif
5- Ziyâdetü'z-Ziyâdât ez-Ziyâdât'ın tamamlayıcıdırhttp://www.mumsema.com/images/smilies/nokta.gif