Zeynep Korkmaz

akademisyen, yazar

1922 yılında Nevşehir'de doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini İzmir'de yaptı. 1940 yılında İzmir Kız Lisesi'ni, 1944 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. 1945 yılında aynı fakültenin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne ilmi yardımcı, 1948 yılında da Türk Dili asistanı olarak atandı. 1950 yılı başında Anadolu ağızları üzerindeki tezi ile edebiyat doktoru unvanını aldı. Daha sonra meslekî bilgi ve görgüsünü artırmak üzere Hamburg Üniversitesi'ne gönderildi. 1954, 1955 yıllarında bu üniversitenin Ön-Asya Dil ve Kültürleri Bölümü’nde, İslamlık öncesi Türk dili uzmanı Prof. Dr. Annamaria von Gabain, Altayist Prof. Dr. Omeljan Pritsak ve fonetikçi Prof. Dr. Von Essen'in yanlarında misafir asistan olarak çalıştı, meslekî araştırmalar yaptı.

1957 yılında doçentlik sınavlarını vererek Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne Türk dili doçenti olarak atandı. 1957-1963 yılları arasında, doçent temsilcisi olarak profesörler kuruluna katıldı. 1964 yılı başında profesörlüğe yükseltildi. Ekim 1965-Temmuz 1996 yılları arasında British Council ve Alexander von Humboldt Stiftung'un verdiği araştırma bursları ile İngiltere ve Almanya'ya gitti. Londra'da British Museum ve Oxford'da Bodlaien Kütüphanelerinin Şarkiyat Bölümü'ndeki yazmalar üzerine meslekî araştırmalar ve incelemeler yaptı.

Fakültedeki öğretim üyeliğine ilaveten 1958-1960, 1066-1968, 1972-1976 yılları arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yönetim Kurulu üyeliğinde, 1974-1978 yılları arasında Ankara Üniversitesi Senatörlüğünde, 1974-1983 yılları arasında Kültür Bakanlığı Danışma Kurulu üyeliklerinde bulundu. 1981-1983 yılları arasında Ankara Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı Türk Dili Bölümü başkanlığı ile Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yeni Türk Dili Ana Bilim Dalı başkanlığını yürüttü. Eylül 1983 ve Aralık 1987 tarihlerinde Üniversiteler Arası Kurulca Yükseköğretim Kurulu üyeliğine seçilmiş olduğundan l Ekim 1983-15 Mayıs 1990 tarihleri arasında Yükseköğretim Kurulu üyesi olarak, 5 Ocak 1989-15 Mayıs 1990 tarihleri arasında Yükseköğretim Kurulu Başkan Vekili olarak görev yaptı ve bu görevdeyken yaş sınırından emekliye ayrıldı.

1984-1988 yılları arasında TRT Yönetim Kurulu üyeliği de yaptı. 1 Ocak 1991 tarihinden başlayarak birkaç yıl Gazi Üniversitesi’nde "sözleşmeli profesör" olarak çalıştı. 1945-1980 yılları arasında, TDK asli üyeliği, yönetim ve yürütme kurulu üyeliği, gramer kolu başkanlıkları yaptı.
1983 yılından sonra TDK da çeşitli görevlerde bulundu.

Eşini 1984 yılında kaybetti. Korkmaz'ın mesleki çalışmalarını Amerika Birleşik Devletlerinde sürdüren iki oğlu (A. Gültekin - A. İltekin Korkmaz) ile Ender Burak ve Ceylan Zeynep adlarında iki torunu vardır.

ESERLERİ:
Kendi bilim alanında 14 kitabı ve 250 civarında araştırma yazısı vardır.

Ayrıca, Atatürk'ün Doğumunun 100. Yılını Kutlama Koordinasyon Kurulunun görevlendirmesi ile Nutuk'u günümüz Türkçesine aktarmış ve eser AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezince son baskısı 2000 yılında olmak üzere altı kez bastırılmıştır. Ayrıca, CD'ye alınmıştır.

Güney-Batı Anadolu Ağızları adlı kitabı 1955 yılında Türk Dil Kurumu’ndan teşvik ödülü almıştır.

Türk Dilinin Tarihî Akışı İçinde Atatürk ve Türk Dili adlı kitabı da bilimsel yayınlar arasındaki bir yarışmada 1967 yılı "Yunus Nadi Armağanı" birinciliğini kazanmıştır.

Türk Kültürü Araştırma Enstitüsünce de Türk Kültürü Araştırmaları'nın XXXII cildi "Prof. Dr. Zeynep Korkmaz'a Armağan cildi" olarak yayınlanmıştır. Ankara 1996.

Üyesi bulunduğu yerli ve yabancı bilim kuruluşları:

- Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Aslî üyesi ve Bilim Kurulu Üyesi (Ankara), -Kadının Sosyal Hayatını Araştırma Derneği Kurucu Üyesi (Ankara), -Milletler Arası Şark Tetkikleri Cemiyeti (International Society far Oriental Research : Leiden-Holland ), -PIAC (Permanent Internationel Altaistic Conferense : Bloomington İndiana, Amerika Birleşik Devletleri), -CIEPO ( Osmanlı-Osmanlı Öncesi Araştırmaları Komitesi : Napoli- İtalya, Hollanda), -Societas Uralo-Altaica, e. V. Göttingen, Birleşik Almanya, -İLESAM (Ankara).




Prof Dr. Zeynep Korkmaz'ın kendi kaleminden hayatı:

5 Temmuz 1922 tarihinde Yusuf Hüsnü (Dengi) ile Şefika Dengi’nin üçüncü çocukları olarak Nevşehir’de doğmuşum.

Babam Yusuf Hüsnü, Konya ve İstanbul medreselerinde öğrenim gördükten sonra İzmir-Urla, Karaburun ve Turgutlu yörelerinde üzüm, incir ticareti ile uğraşan, İstiklal Savaşı yıllarında da Nevşehir’de bir süre öğretmenlik yapan bir kimsedir. Ben ailemin “tekne kazıntısı” diye adlandırdığı son çocuğu olduğum için, rahmetli ablam Naciye Dörkol ile aramızda 20 yaş, ağabeyim Kemal Dengi ile de 16 yaş fark vardır. Ailem köken itibarıyla ana ve baba tarafından büyük dedelerimizin XVIII. yüzyıl başlarında Toroslardan göç ederek Nevşehir’de yerleşen bir Türkmen ailesine dayanır. Nevşehir’de oturdukları yer de Türkmen mahallesidir.

Benim yaşam çizgimde ve öğrenim hayatımda başlıca üç dönem vardır. Bunlar 1-6 yaşları arasında Nevşehir’de, 7-18 yaşları arasında Urla ve İzmir’de, 18 yaşından günümüze kadar da Ankara’da geçen dönemlerdir. Bu dönemleri daha doğrusu öğrenimde geçen yıllarımı şöylece özetleyebilirim:
1929-1934 yılları arasında Urla Birinci İlkokul öğrenciliği, 1934-1940 arası İzmir Kız Lisesinde ortaokul ve lise öğrenciliği, 1940-1944 arasında Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde üniversite öğrenciliği 1945’ten başlayarak da akademik yaşamda geçen yıllar.

İlkokuldan üniversiteyi bitirinceye kadar geçen yıllar benim öğrenim hayatımın çok başarılı yılları olduğu için, fakülteyi bitirdikten sonra, yakın ilgi duyduğum akademik yaşama adım attım. Daha fakülte öğrenciliğim sırasında hocalarımın teşviki ile Yücel ve Ülkü dergilerinde “Gençliğin Düşünceleri”, “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Fikir Cephesi”, Süleyman Kazmaz’ın Seninle adlı romanın değerlendirmesi, “Balıkesir’in Dursunbey İlçesinde Sohbet Baranası” gibi bazı yazılarım yayımlanmıştır.

Rahmetli hocam İbrahim Necmi Dilmen’in isteği üzerine yayımladığım Tanzimat Edebiyatı Ders Notları da bunlar arasındadır. Ama benim asıl amacım bilimsel çalışmalara adım atmaktı. Bu isteğim gerçekleşti ve 1 Ocak 1945 tarihinde Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne ilmî yardımcılık görevi ile atandım. Daha o yıllarda Fakültede boş asistanlık kadrosu bulunmadığı, ben de Fakülteyi burslu bitirdiğim için, bugün kendilerini rahmetle andığım Prof. Necmettin Halil Onan, Prof. Dr. Saadet Çağatay, Prof. Dr. Abdülkâdir İnan gibi değerli hocalarım benim için bu yolu uygun bulmuşlardı. Daha sonra Fakülteye birkaç asistanlık kadrosu verilince, 1948 yılında açılan asistanlık sınavını kazanarak 16.12.1948 tarihinde Türk Dili asistanlığına atandım.
16 Ocak 1949 tarihinde Ankara Devlet Konservatuvarında tarih öğretmeni ve müdür yardımcısı olan rahmetli eşim Mehmet Korkmaz’la evlendim.

1950 yılının sonuna doğru, Güneybatı Anadolu ağızlarından derlediğim metinlere dayanarak hazırladığım Güney-Batı Anadolu Ağızları: Ses Bilgisi (Phonetique) adlı doktora tezi ve 30.12.1950 tarihindeki tez savunmam ile bana (pekiyi) derece ile “edebiyat doktoru” unvanı verildi.

Akademik hayatımın bundan sonraki yılları da dolu dolu ve başarılı geçmiştir. Verdiğim doçentlik sınavları, birinci, ikinci dil sınavları doçentlik ve profesörlük tezleri ile 12.11.1957 tarihinde doçentliğe, Şubat 1964 yılı başında da Üniversite Senatosunun ve daha üst makamların onayından geçen profesörlüğe yükseltildim.
1954 yılı başında Fakülte kontenjanı ile Almanya’ya gönderildim. Hamburg Üniversitesine bağlı Institut für Kultur und Sprache der Vorderen-Orients’te ünlü Türkolog Prof. Dr. A. von Gabain ile ünlü Altaist Prof. Dr. Omeljan Pritsak’ın yanında misafir asistan olarak çalıştım. Genel Fonetikçi Prof. Dr. von Essen’in derslerine devam ettim. 1955 yılı Temmuzunda yurda döndüm. Daha sonra 1965-1966 yıllarında bir süre de Avrupa kitaplıklarındaki yazma eserler üzerinde araştırma yapmak için British Council bursu ile İngiltere’ye, Alexander von Humboldt Vakfı’nınverdiği araştırma bursu ile de Almanya’ya gittim.

Akademik yaşamımın içinde yer alan başlıca resmî ve idari görevlerim şunlardır:
1957-1963 yılları arasında iki kez Fakülte Profesörler Kurulunda “Doçent Temsilciliği”; 1958-1960, 1966-1968, 1972-1974 yılları arasında Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği; 1974-1978 yılları arasında Ankara Üniversitesi Senatörlüğü; 1971-1983 yılları arasında ek görevle Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile aynı Üniversitenin Mezuniyet Sonrası Fakültesinde yüksek lisans ve doktora dersleri verme; 1974-1981 yılları arasında Kültür Bakanlığı Kültür ve İhtisas Komisyonu üyelikleri ve bir süre Millî Kültür dergisi redaktörlüğü;
1981-1983 yılları arasında Ankara Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı Türk Dili Bölümü Başkanlığı ile Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Yeni Türk Dili Ana Bilim Dalı Başkanlığı, Eylül 1983-1987, 1987-15 Mayıs 1990 tarihleri arasında Yüksek Öğretim Kurulu üyeliği; 5 Ocak 1989-15 Mayıs 1990 tarihleri arasında YÖK Başkan Vekilliği. Bundan sonra yaş sınırından emeklilik ve emeklilikten sonra yine YÖK’te 15 Mayıs 1992’ye kadar Başkan Danışmanlığı.
1 Ocak 1991 tarihinden başlayarak iki yıl süre ile Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde sözleşmeli profesörlük.
1941-1980, 1983-2002 yılları arasında Türk Dil Kurumu asli üyeliği; Yönetim Kurulu, Bilim Kurulu üyelikleri, 1983’ten başlayarak Gramer Bilim ve Uygulama Kolu ve Yürütme Kurulu Başkanlığı ile 1997 yılında başlayan Türkiye Türkçesi ve Tarihî Devirler Yazı Dilleri Gramerleri Projesi Başkanlığı, TDK Atatürk ve Türk Dili Çalışma Grubu Başkanlığı ile öteki bazı çalışma grupları üyelikleri. Bunlara yerli ve yabancı öteki bazı bilim kurum ve kuruluşlarındaki üyeliklerim de eklenebilir.

Ortak yaşamımız boyunca kendisine çok şey borçlu olduğum eşim Mehmet Korkmaz’ı 1984 yılında kaybettim.

1950 ve 1957 doğumlu Gültekin ve İltekin adlı iki oğlum, Ender Burak ve Ceylân Zeynep adlı iki torunum vardır. Oğullarım 1983 yılından beri mesleklerini Amerika Birleşik Devletleri’nde yürütmektedirler.

Eserleri

Prof. Dr. Zeynep Korkmaz’ın, Türk Dili’nin çeşitli alanlarında yazılmış 16 kitabı, 250‘ye yakın araştırma yazısı vardır. Araştırma yazıları (makaleleri) “Türk Dili Üzerine Araştırmalar” adlı kitapta toplanmıştır.

Kitap hâlindeki yayınları

Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik)
Fuzulî’nin Dili Hakkında Notlar (S. Olcay’la birlikte)
Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları
Türk Dilinin Tarihi Akışı İçinde Atatürk ve Dil Devrimi
Nevşehir ve Yöresi Ağızları
Sadrü’d-din Şeyhoğlu, Marzubânnâme Tercümesi
Cumhuriyet Döneminde Türk Dili
M. Kemal Atatürk, Nutuk
Gramer Terimleri Sözlüğü
Atatürk ve Türk Dili 1
Bartın ve Yöresi Ağızları
Türk Dili Üzerine Araştırmalar
Atatürk ve Türk Dili 2
Gramer Terimleri Sözlüğü
Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi)
Türk Dili Üzerine Araştırmalar