Mal Toplamak

Mal toplama meselesine gelince, Rasûlullah (sas) şöyle buyuruyorlar: “Kim dünyayı, helâl olarak ve kötülüklerden arınmış olarak isterse, Allahü teâlâ’ya yüzü ayın öndördü gibi parlayarak ulaşır. Kim ki, sadece övünmek ve malını çoğaltmak niyeti ile toplarsa, Allahü teâlâ ona kızmış olduğu halde ona kavuşur.“122 Buna delil de şudur: Meşru yollarla mal toplamak mubahtır. Rasûlullah (sas) Allah’a şöyle duâ ediyorlardı: “Ey Allah’ım yaşlandığımda ve ömrümün sonunda rızkımı genişlet.” 123 Nitekim ömrünün sonunda diledikleri şekilde oldu. Son zamanlarında sütlü kırk koyunu, Fedek arazisi ve Hay-ber’den de bir hisseleri vardı.

Mal Toplamaktan Kaçınılması

Mal toplamaktan kaçınmaya gelince, Hz. Aişe (ra) validemizin Rasûlullah’tan (sas) naklettiğine göre, bu da aynı şekilde mubah bir yoldur. Rasûlullah (sas) şöyle buyuruyorlar: “Âdemoğlunun altın dolusu iki vadisi olsa, ikisine ilâveten üçüncüsünü ister. Âdemoğlunun karnını ancak toprak doyurur. Tevbe edenlerin tevbesini de Allah kabul eder.“124 Rivayete göre, bu Kur’an’da Yunus Suresinde olup namazda ikinci veya üçüncü rükuda okunur idi. Fakat sonraları tilâveti neshedildi ve bir rivayet olarak kaldı. 125′

Bu mesele ile ilgili Rasûlullah’ın (sas) diğer hadisleri de şunlar: “Mala yazıklar olsun.” Bir başka rivayette de “Altın ve gümüşe yazıklar olsun.”126 “Çok mal toplayanlar helak oldular. Ancak malı için şöyle şöyle diyenler müstesna.” 127 Yani ihtiyaç sahihlerine verenler hariç. “Şeytan der ki: Şu üçten birisi olan mal sahibi benim elimden kurtulamaz: Ya o malı onun gözünde güzel-leştiririm. O da bilimsiz olarak, iyice ölçüp biçmeden, onu toplar. Veya malı onun gözünde kötülerim. Yine düşünmeksizin onu verir. Veya ona malı sevdiririm. Böylece Allah’ın hakkını vermez.128 Bu hadisler de gösteriyor ki, mal toplamaktan uzak durmak daha emniyetlidir. Daha salim olan yolu seçen için de bir ayıplama yoktur.

Mal, Allah’a Yaklaşmak İçin Bir Vesiledir

Bundan sonra İmam Muhammed’in (rh) açıkladığına göre, kesb, Allah’a itaat ve yaklaşmaya bir vesiledir. Hangi çeşit kazanç elde etme olursa olsun bu böyledir. İsterse ip eğirme, bardak ve testi yapma veya dokumacılık gibi işler olsun. Çünkü bunlar, Allah’a itaat ve yakınlaşmaya bir vesiledir. Meselâ namaz kılmak, ancak taharetle mümkün olur. Bu da suyu temin etmek için kova ve ipi gerektirir. Namazı edâ etmek için avret mahallinin örtülmesine ihtiyaç vardır. Bu da ancak dokumacılıkla mümkün olur. Bütün bunlar bize gösteriyor ki, bu saydıklarımızın hepsi de, Allah’a kulluğu yerine getirebilmek için gerekli olan sebeblerdir. Hz. Ali (ra) şu sözüyle buna işaret ediyor: “Dünyaya sövmeyiniz. Mü’minin dünyayı âhirete vesile yapması ne güzeldir.” Ebû Zerri’l-Gırarî’ye (ra) bir adam imandan sonra en güzel amelin ne olduğunu sorduğunda, şöyle cevab verdi: “Namaz kılmak ve ekmek yemek” adam hayretle ona bakınca dedi ki: “Eğer ekmek olmazsa, Allah’a ibadet de olmaz.” Yani ekmeğin yenilmesiyle insan güç kuvvet sahibi olur ve nesil devam eder. Böylece Allah’a ibadet de mümkün olur.

Kazanç Yolları Mübahlık Açısından Aynıdır.

Cumhuru fukahaya göre, kesb, yani kazanç çeşitleri arasında bir üstünlük olmaksızın hepsi de müsavidir. Sathî düşünen bazıları dediler ki: İnsanlar arasında aşağılık olarak görülen kazanç çeşitleri ile meşgul olmak, ancak zaruret halinde caizdir. Rasûlullah (sas) şöyle buyuruyorlar: “Mü’minin nefsini zelil kılmaya hakkı yoktur.” 129 “Allah, âlî olan işleri sever. Süflî olanlarına ise buğze-der.”130 Hadiste geçen “safsâf in manası, kendi hasisliği ile yapanı da aşağılayan iş demektir.

Bu meselede bizim delilimiz ise şu hadislerdir: “Günahların öyleleri vardır ki, onlara ne oruç ne de namaz keffaret olur.” Denildi ki: “Ya Rasûlallah (sas) onlara ne keffaret olur? Onları hangi amel affettirir?” Buyurdular ki: “Çoluk çocuğun rızkını kazanmak için gösterilen gayretler.” 131 “Helâl olan rızkı aramak, kahramanlarla savaşmak gibidir. Helâli elde etmek niyeti ile geceleyen kimse, affedilmiş olarak gecelemiştir.“132 “Amellerin en faziletlisi, evlâd-ü iyâline harcamak için kazanmaktır.” *33

Şayet dilenmekte, utanma ve istiğnadan başka bir şey olmamış olsaydı, teşvik edilirdi. Rasûlullah (sas) şöyle buyuruyor: “Dilenmek, kulun en son başvuracağı bir kazanç yoludur.“4 Yani dilenen Kıyamete kadar zillet içinde kalır. Rasûlullah (sas) Hakîm b. Hizâm’a (ra) veya bir başkasına şöyle dedi: “İster versinler, ister vermesinler, insanlardan bir şey istemenden, seviyesi düşük bir yerden kazanman senin için daha hayırlıdır.”1 Hem insanlar arasında zemmedilen, kesb olmayıp; hıyanet, vadinde durmamak, yalan yere yemin etmek ve cimriliktir.

Kaynak : İmam Muhammed Şeybani – İslam İktisadında Helal Kazanç