Teravih namazının tıbbi faydaları

Prof. Dr. İbrahim B. Syed* / TİMETURK

Müslümanlar abdestten başlayıp namaz içindeki fiziksel hareketlere –tekbir, kıyam, rükû, secde, sol ayağın üzerinde oturma ve selamlar- kadar uzanan süreçten şifahi ve manevi yararlar görürler. Müslümanlar yıl içinde günlük beş vakit namazlarıyla birlikte nafile namazlarını kılarken Ramazan ayında da teravih namazını eda ederler. Bu özellikle bedendeki her kas için makul bir fiziksel egzersizle sonuçlanır. Bazı kaslar aynı uzunlukta (ozimetrik) kasılırken bazıları da aynı gerilimle (izotonik) kasılır. Egzersiz sırasında kas için gereken enerji glikojenoliz diye bilinen bir işlemle karşılanır. Namaz sırasında yükselen kas metabolizmasının oranı, oksijenin ve kas besinlerinin nispeten eksilmesine yol açar. Sonuçta bu eksiklik vazodilatasyona –kan damarlarının çapının büyümesi- yol açıp kanın kalbe kolaylıkla geri akmasını sağlar. Kalbin yükünün geçici olarak artması kalp kasını güçlendirir ve kalp kasındaki dolaşımı artırır.

Ramazan ayı boyunca, yatsı namazından sonra teravih namazı adı verilen ilave ibadet eda edilir. Sekiz rekat ile yirmi rekat arasında değişen teravih namazında her dört rekattan sonra birkaç dakika Yüce Allah’a hamdüsenalar yapılır. İftardan sonra kandaki glikoz oranı, yenilen besinlerden ötürü yükselmeye devam eder. İftar yemeğinden hemen önce kanın glikoz ve insülin oranları en düşük değerlerdedir. İftar yemeğinden bir saat kadar sonra kanın glikoz seviyesi ve ayrıca metabolizmanın insülin oranı yükselmeye başlar. Karaciğer ve kaslar dolaşım halindeki glikozu alır. Kan şekeri oranı bir iki saat içinde yüksek seviyelere ulaşır ve teravih namazının faydaları görülmeye başlanır. Teravih namazı sırasında dolaşım halindeki glikoz metabolizmada karbondioksit ve suya dönüşür.

Dolayısıyla teravih namazı fazla kalorileri yakmaya ve esneklliği artırmaya yardım eder, sağlıklı insanlarda stresle bağlantılı istemsiz tepkileri azaltır ve endişeyi ve despresyonu giderir.
http://www.timeturk.com/images_1/new...47707592_3.jpg

FİZİKSEL VE DUYGUSAL SAĞLIK

Teravih namazı sırasında yapılan hafif egzersizler fiziksel zindeliği, ruhsal sağlığı güçlendirir ve namaz kılanın ömrünü uzatır. Teravih namazında olduğu gibi, küçük bir ekstra çaba sarf edilerek esneklikte, dayanıklılıkta, taakatte ve canlılıkta gelişme kaydedilebilir. Günde beş vakit namaz kılmanın saatte yaklaşık üç mil yürümenin veya koşmanın yol açtığı fizyolojik değişimlerin aynısına yol açtığı, üstelik istenmeyen hiçbir yan etki de doğurmadığı saptanmıştır.

1916-1950 yılları arasında üniversiteye girmiş 17.000 Harvard mezunu üzerinde yapılan son araştırmalar, sadece günde 3 mil yürümeye eşdeğer hafif egzersizlerin sağlığı güçlendirdiği ve insan ömrünü uzattığını güçlü kanıtlarla ortaya koymuştur. Bu araştırmaya göre, haftada yaklaşık 2000 kilo kalori (günde 30 dakika yürüyüş, koşmak, bisiklete binme, yüzme ve benzeri etkinliklere karşılık geliyor) yakan kişilerin daha az egzersiz yapan veya hiç yapmayan sınıf arkadaşlarına nispetle dörtte bir ilâ üçte bir arasında değişen oranlarda daha düşük ölüm oranına sahip olduklarını ortaya koymuştur.

Namazın sağlığı güçlendirici özelliklerine ek olarak, namaz kılan insan çocukları veya sandalyeleri aniden kaldırma veya bir toplu taşıma aracına yetişme gibi beklenmedik fiziksel zorlamalara her zaman hazır olmaya bedenen eğitimlidir. Yaşlılar bunu daha emin ve etkin şekilde yaparlar. Dolayısıyla bu durum, bedensel zindeliği uzun bir süre korumak açısından yaşlılar için bir avantajdır. Oruç tutan ve teravih namazı kılan kişilerin kendilerini çok daha sağlıklı, güçlü ve diri hissettikleri gözlemlenmiştir.

Yaşlılar

İnsanın yaşı ilerledikçe kemiklerinin incelmesinden dolayı fizyolojik etkinliği azalır ve eğer kendine bakmazsa osteoporoz hastalığına yakalanır. Bu durumda kemiklerdeki mineral içeriğinin azalmasından ve sonuçta kemiklerin sünger gibi olmasından dolayı kemik kırıklıkları yaşanır. Böylece kemikler yapı itibarıyla oynak, ince ve kırılgan hale gelir. Primer osteoporoz en çok menopoz sonrası (östrojen azalması nedeniyle) kadınlarda ve ikili ooforektomi (her iki yumurtalığın alındığı) geçiren kadınlarda görülür. 1.Tip osteoporoza yakalanma ihtimali kadınlarda erkeklerden altı kat fazladır. Osteoporozu önlemeye dönük üç büyük strateji, kalsiyum ve D vitaminini yüksek oranda almak, düzenli egzersiz yapmak ve menopoz sonrası kadınlara östrojen takviyesinde bulunmaktır.

Deri de kırılgan ve çatlak hale gelir. Bedenin onarım işlemleri yavaşlar ve bağışıklık tepkileri azalır. Yaşlılarda İnsülin Büyüme Faktörü 1 seviyesinin düşmesinden dolayı fiziksel aktivite azalır. Bütün hayati organların depolama işlevleri azalır ve yaşlılar rahatsızlıklara ve hastalıklara daha yatkın hale gelirler. Namaz sırasında bedenin düzenli ve tekrarlı hareketleri sayesinde kas gücü, tendom gücü, eklem esnekliği ve kardiyovasküler rezerv artar.

Adrenalin küçük bir faaliyette bile salgılanır. Salgı uyarımdan uzun sürer. Teravih namazı bittikten sonra bile noradrenalinin ve adrenalinin etkileri sürer. Epinefrin diye de adlandırılan adrenalin böbreküstü bezleri tarafından üretilir. Bu bezlerin orta bölümü, adrenal medulla, adrenalin hormonunu salgılar. Bu hormon sempatik sinir uçlarında üretilen aktarıcı madde noradrenalinin kimyasal açıdan neredeyse tıpatıp aynısıdır. Stres halinde kana adrenalin salgılanması kalbin hızlanmasına, arteriollerin daralmasına ve gözbebeklerinin büyümesine yol açar. Ayrıca, adrenalin metabolizma hızında belirgin bir artış sağlayarak bedeni acil duruma hazırlar.

Teravih namazı kılma niyeti veya düşüncesi bile sempatik sinir sistemini harekete geçirmeye yeter. Sempatik sinir sistemi (torako-lomber sinir sisteminin) otonom sinir sisteminin iki bölümünden biridir ve iç organların düz kaslarına ve kalp kasına motor sinirler temin eder. Sempatik sinir lifleri torasik ve lomber bölgelerdeki spinal sinirler yoluyla ortaya çıkmaktadır. Onların uçları genellikle adrenalin salgılar. Adrenalin de kalp atışını ve solunum hızını artırır, kan basıncını yükseltir ve sindirim işlemlerini yavaşlatır, böylece vücudu “ya kavga ya da kaçış” durumuna hazırlayıp sempatik sinir sisteminin etkilerini uyandırır. Adrenalin vücuttaki kanı etkin kaslara yeniden dağıtır, gerekirse etkin dokulara glikoz sağlamak için karaciğer glikojenini seferber eder, iskelet kaslarındaki yorgunluğu azaltır, alveolar ventilasyonu hızlandırıp bronşçuk kaslarını gevşetir ve kardiyovasküler değişiklikleri başlatır. Egzersiz hücre zarları üzerinde yer alan beta-adrenoreseptörlerin daha etkin şekilde çalışmasını tetikler.

YARARLI ETKİLERİ

Teravih namazı hafif egzersiz sayılmaktadır. Hafif egzersizin vücut üzerindeki yararlı etkileri burada da ele aldığımız gibi pekçoktur.

İskelet Kası Üzerindeki Etkileri: Kaslar bol protein alma imkânına rağmen körelir. Gerek teravih namazı gerekse diğer namazlar sırasında vücuttaki bazı kaslar aynı gerilimle bazıları da aynı uzunlukta kasılır. Bu hafif egzersiz aynı zamanda dayanıklılığı artırıp yorgunluğu azaltır. Güçten düşmüş kimselerin kalan kapasitelerini en iyi şekilde kullanmalarına yardım eder. Sinir kaslarında kan akışı düşüktür. Namaz sırasında kaslardaki kan akışı büyük ölçüde artar. Teravih namazını kılma düşüncesi bile namazdan önce kan akışını bazen artırır.

İnsan vücudu karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerin yanı sıra kas ve sinir faaliyeti için potasyum gibi minerallere ihtiyaç duyar. Potasyum meyvelerde, etlerde, deniz ürünlerinde ve sütte bulunur. Potasyum eksikliği kassal ve nörolojik bozukluklara yol açar. Potasyum ayrıca sinir uyarılarının iletiminde de önemlidir ve hücre içi sıvılarda büyük bir pozitif iyondur. Potasyum hücresel enzim aktivitelerine katılır ve karbonhidratları enerjiye, amino asitleri de proteine dönüştüren kimyasal tepkimelerin düzenlenmesine yardım eder. Ayrıca potasyum iyonları küçük atardamarların genişlemesine neden olur. Teravih namazı sırasında sistolik kan basıncı (kan basıncındaki yüksek oran) biraz artabilir ve diyastolik kan basıncı (kan basıncındaki düşük oran) değişmeden kalabilir veya hatta düşebilir. Öte yandan teravih namazı bittiğinde kan basıncı normal seviyesinin tam altına düşebilir ki bu da iyiye işarettir.

Teravih namazı solunum verimliliğini artırır. Akciğerimizdeki küçük hava keseciklerini çevreleyen kılcallardaki dolaşım artar ve bu, yoğunlaşmış gaz değişimine ve derin solunuma yol açar. Oksijenin azami şekilde tüketilmesi namaz kılan kişinin kendini iyi hissetmesini sağlar. Normal namazların yanı sıra teravih namazı kılan kişiler kılmayan kişilere oranla daha uyanık ve aktif olurlar, emeklilikten sonra bile. Teravih namazı fiziksel gücü ve eklem sağlamlılığını artırır ve tendomların ve bağ dokularının yaranlanma veya incinme riskini azaltır. 40 yaşından sonra kemik minerali yoğunluğu ilerleyen yaşla birlikte azalır.

Teraviz namazı hem menopozlu kadınlarda hem de ihtiyar kadınlarda kemik mineral yoğunluğunu artırır ve osteoporozu önleyerek kemik yapılarının normal kalmasını sağlar. Osteoporoz, menopoz sonrası kadınlarda ve yaşlı erkeklerde kalça kırıklıklarına yol açar. İster teravih namazı isterse diğer namazlar olsun düzenli namaz kılmak osteoporoz riskini önemli ölçüde azaltır. Namaz eklemlerin yağlanmasını pekiştirir, hareket kabiliyetini artırır ve esnekliği korur. Namaz kılmak yaşlı insanlarda bacak ülserlerinin en yaygın nedeni olan derin damar trombozunu önler.

METABOLİK ETKİLERİ

Namaz vücut ağırlığını kontrol etme yetisini geliştirir ve ölçüsüz bir iştah artışına yol açmadan kalori tüketimini sağlar. İftar ve sahur yemeklerinde ölçülü bir diyetle birlikte teravih namazı kılmak kilo vermeyi sağlar. Bu aynı zamanda yağları ve fazla kiloları eritir ama yağsız kilolar değişmeden kalabilir veya hatta hafif artabilir. Dolayısıyla kişinin fazla kilolarından kurtulması için Ramazan ayı boyunca iftar ve sahur yemeklerinde aşırı yememesi ve namazlarını kılması gerekir.

Egzersizin koroner kalp hastalığını önlediği, yüksek yoğunluklu lipo-proteini (veya sağlıklı kolesterolü) artırdığı, maksimum oksijen tüketimi sağladığı, kalbi yavaşlattığı, tansiyonu biraz düşürdüğü, ventriküler ektopik aktiviteyi azalttığı, koroner arterlerin lümenini büyüttüğü ve kalp debisini artırdığı çok iyi bilinmektedir. Egzersiz aynı zamanda karbonhidrat toleransını yükseltir, geç başlangıçlı diyabete iyi gelir ve kronik solunum yolu hastalıkları durumlarında yardımcı olur. Düzenli olarak egzersiz yapan kişilerde lipid profili, kan basıncı, pıhtılaşma faktörleri, kilo verme ve kas ve diğer dokulardaki insülin duyarlılığı gibi hususlarda faydalı değişiklikler kaydedilmiştir. Oruç tutmak büyüme hormonunun salgılanmasını artırırken teravih namazı bu salgıyı daha da artırır. Büyüme hormonu kollajen oluşumu için gerekli olduğundan bu, Ramazan ayında düzenli oruç tutanların ve teravih namazı kılanların yaşlandıklarında bile derilerinin buruşuk olmamasının önemli bir nedenidir.

RUH SAĞLIĞI

Egzersizin ruhu, düşünceyi ve davranışı geliştirdiği bilinen bir gerçektir. Egzersiz, yaşam kalitesini artırır, ferahlık ve dinçlik duygusunu güçlendirir, endişe ve depresyonu azaltır, ruh halini olumlu yönde etkiler ve özsaygı ve özgüven kazandırır, Kur’andan Yüce Allah’ı öven ayetlerin sürekli tekrarıyla birlikte egzersiz yapmak özellikle yaşlılarda hafızayı kuvvetlendirir. Kur’an ayetlerinin bu şekilde düzenli tekrarı zihni davetsiz düşüncelerin akınından korur.

Harvard Üniversitesi'nden bir araştırmacı olan Dr. Herbert Benson tekrarlanan dua, Kur’an ayeti, Allah’ı zikir veya kas aktivitesiyle birlikte yoğun düşüncelerin pasif şekilde gözardı edilmesinin bir "gevşeme tepkisi" neden olduğunu ve bu tepkinin kan basıncının inmesine, oksijen tüketiminin azalmasına ve kalp ve solunum oranlarının düşmesine yol açtığını bulguladı. Bütün bunlar “rahatlama tepkisi” için ideal durum olan teravih namazında birleşmiştir. Teravih namazı kas aktivitesini Allah’ı tesbih ve niyazla birleştirir. Keza teravih namazı zihni rahatlatır. Zihnin dingin hali kısmen encephalinlerin, beta-endorfinlerin (endojen morfinlerin) ve kan dolaşımı içindeki diğer maddelerin salgılanmasından kaynaklanabilir.

Hipofiz bezi tarafından hazırlanan ve merkezi ve periferik sinir sistemleri üzerinde etkili olarak acıyı azaltan endorfinler birçok amino asitten oluşan nöropeptidlerden biridir. Endorfinler alfa-endorfin, beta-endorfin ve morfine benzer farmakolojik etkilere yol açan gama-endorfinler diye sınıflandırılır. Beyin ve mide-bağırsak kanalında bulunan beta-endorfin en güçlü endorfindir ve insanlarda ve hayvanlarda güçlü bir analjeziktir (ağrı kesici). Sözgelimi, doğum sırasında çoğu kadın sancı duygusunu azaltan endorfin salgılar. Endorfinin salgılanmasına zindelik hissi eşlik eder. Doğum sırasında biraz ilaç tedavisiyle veya ilaçsız doğuran kadınlar bu zindelik hissini bazen “doğum orgazmı” diye tarif ederler.

SONUÇ

İslam namazdaki fiziksel hareketlerin ruhsal egzersizle birleştiği tek dindir. Kişinin hayatı boyunca günde birkaç saat arayla kıldığı namazlar onu namazda fiziksel hareketler yaparken tefekkür etme gibi zor bir işin üstesinden gelmesi için eğitir. Böylece namaz kılan hem fiziksel hem de ruhsal egzersizden faydalanır. İster teravih namazı isterse diğer namazlar olsun namaz bir yandan fiziksel hareketler sırasında kasların gerilmesini sağlaması, diğer yandan da ruhsal gıdasıyla zihni rahatlatması açısından eşsiz bir eylemdir.

Teravih namazı kılan kimselerin şu faydalardan istifade ettiği saptanmıştır: kalorileri yakmak, kilo vermek, kas yapısını, beden duruşunu ve eklem esnekliğini (sert eklemler genellikle artridin değil eklemleri kullanmamanın bir sonucudur) korumak, metabolizma oranının artması, kan dolaşımının gelişmesi, kalp ve akciğer işlevlerinin güçlenmesi, solunum kapasitesinin artması, kalp hastalığı riskinin azalması, özkontrol duygusunun artması, stres seviyesinin düşmesi, konsantrasyon yetisinin güçlenmesi, dış görünüşün düzelmesi, depresyonun azalması, depresyona direncin artması, daha iyi uyuma, iştahı bastırma. Ayrıca nafile namazlarla birlikte düzenli namaz kılan kimselerin ilerleyen yaşlarda kemik kaybını geciktirdikleri, böylece hem erkekleri hem de kadınları etkileyen osteoporoz tahribatını erteledikleri yönünde kanıtlar vardır. Nitekim bu sayede yaşlanma sürecini geciktirme ve ileri yaşlarda sağlığı koruma imkânı da mevcuttur.

Ömür boyu farz, vacip, sünnet, nafile ve teravih namazlarını kılanlar sağlık ve uzun ömür açısından fayda görürler. Sigara içmenin ve aşırı kiloların ömrü kısaltıcı etkisini tersine çevirirler. Yüksek kan basıncına (birincil kalp hastalığı riski) sahip kimseler dahi ölüm oranlarını yarı yarıya azaltırlar ve herhangi büyük bir hastalıktan ölme risklerini düşürürler. Ayrıca erken ölüme yönelik genetik eğilimlere karşı koyarlar.

Hâsılı farz, vacip, sünnet, nafile ve teravih namazları yaşlanana değin yaşamlarını ve arzu edilen vasıflarını korumaları için Müslümanlara gereklidir.

*Yazar Uluslararası İslami Araştırmalar Vakfı’nın (IRFI - Islamic Research Foundation International, Inc.) başkanıdır. Email adresi: president@irfi.org

Bu makale Orhan Düz tarafından timeturk.com için tercüme edilmiştir.
Ramazan Rehberi - Teravih namazının tıbbi faydaları - VanAsyaNur