Omuzu mu, omzu mu?
Sual: Omuz kelimesi, ismin -i halindeyken, omzu mu yoksa omuzu mu oluyor? Aynı şekilde, burun, karın, zulüm gibi kelimeler nasıl oluyor?
CEVAP
TDK’nin kuralı geçerli olur. Yani yanlış bile olsa, dil birliği açısından TDK’nin bildirdiklerine uymaya çalışmalıyız, ama bazı dini kelimeleri TDK yanlış yazıyor, onlara uyma mecburiyeti olmaz. Diğer Türkçe kelimelerde uymaya çalışmalıdır.
Sarmısak kelimesi yıllardır sarmısak olarak sözlüklerde geçmiştir, ama herkes sarımsak dediği için TDK da sarımsak diye yazmak zorunda kalmıştır. Tüccar, fukara, evliya kelimeleri çoğul olduğu halde, tekil şeklinde galat [yanlış söz] olarak kullanılmaktadır.
(Galat-ı meşhur, lügat-i fasihten evlâdır) sözü meşhurdur. Yaygın hale gelmiş yanlış bir kelime veya deyim, doğru yazılsa da, kullanılmayan söze tercih edilir demektir. Yaygınlaşmış yanlış söz, terk edilmiş doğruya tercih edilir. Bunun için Evliya kelimesi çoğul olduğu halde, Evliyalar Ansiklopedisi demek daha uygun olur. Evliya Ansiklopedisi dense, bir kişinin ansiklopedisi gibi anlaşılır.
Aklıma gelmedi, aklımdan çıktı gibi ifadeler yanlıştır, çünkü akıl; hafıza gibi, muhafaza yeri değil, doğruyla yanlışı ayırma kuvvetidir, ama bu da galat-ı meşhur haline geldiği için kullanmakta mahzur yoktur.
TDK, omzu da, omuzu da, yani ikisinin de kullanılabileceğini bildirdiğine göre, ikisi de kullanılabilir, ancak halkın çoğunun kullandığı gibi kullanmak daha uygun olur. Çoğunluk omza değil, omuza diye kullanıyor.
Burun, karın, zulüm gibi kelimeleri ise, sadece burnu, karnı, zulmü diye kullanmak gerekir. Aşağıdaki kelimeler de böyledir:
Akıl, akla, aklı
Asıl, asla, aslı
Asır, asra, asri
Azil, azle, azli
Beyin, beyne, beyni
Boyun, boyna, boynu
Devir, devre, devri
Emir, emre emri
Fikir, fikre, fikri
Filim, filme, filmi
Hayır, hayra, hayrı
İlim, ilme, ilmi
Kayıt, kayda, kaydı
Keşif, keşfe, keşfi
Keyif, keyfe, keyfi
Nakil, nakle, nakli
Nehir, nehre, nehri
Sabır, sabra, sabrı
Seyir, seyre, seyri
Şehir, şehre, şehri
Şekil, şekle, şekli
Şükür, şükre, şükrü
Zehir, zehre, zehri
Zihin, zihne, zihni
Zikir, zikre, zikri
(mehmetalidemirbas)
