Soru: Oruç ve iftar ne demektir ve rüknü yani temel esası nedir?
Cevab: Bismillâhirrahmanirrahim.
Savm, sıyam yani oruç lügatta: İmsak, tutmak manasına gelir. Dini ıstılahta ise: Niyetlenip tan yeri ağarmaya başladığı zaman yani imsak vaktinden itibaren akşam güneş batıncaya kadar hiçbir şey yememek, içmemek ve cinsî münasebette bulunmamak demektir. İftar kelimesi de, oruç açmak, bozmak anlamındadır.
Orucun rüknü ise: Yeme, içme, cinsî vb. arzulardan, diğer bir ifadeyle orucu bozan şeylerden kaçınmaktır.
Şu hususu da önemle belirtelim ki: Oruç, belirli bir süre sadece yemeyi içmeyi bırakmak değil, aynı zamanda haramlardan ve her türlü kötülüklerden de uzaklaşmaktır. Bize helal olan yiyecek ve içeceklerden uzak durduğumuz gibi; dilimiz yalandan-gıybetten, ellerimiz haram işlerden, midemiz haram lokmadan, gözlerimiz harama bakmaktan, kulaklarımız yalan ve dedikodu dinlemekten, ayaklarımız haram-mekruh işler peşinde koşmaktan uzaklaşarak oruçtan nasibini almalı ve ömür boyu böyle devam etmelidir. Oruçludan beklenen budur.
Oruç tutan bir Müslüman çeşitli yemeklerle donatılmış sofranın başında iftar vaktine bir dakika kalsa bile, kendisine helâl olan yiyecek ve içeceklere elini sürmez. Çok acıkmış ve susamış olsa bile, sabırla iftar vaktini bekler. Oruç tutan bir mü'minin, ALLAH Teâlâ'nın emri karşısındaki bu teslimiyeti, ne ulvî bir manzaradır. Orucun Müslümana kazandırdığı bu nefis terbiyesi ve irade hakimiyeti, insanı nefsanî arzuların esaretinden kurtarıp adeta melekleştiren gerçek bir eğitimdir.
Şimdi insafla düşünelim: Helâl olan şeylere bile elini sürmeyen bu oruçlu, nasıl olur da harama el uzatabilir. Vücûdunun ihtiyacı olan faydalı yiyecek ve içecekleri istediği zaman bırakabilen bir mü'min, nasıl olur da haram içkileri kullanmaktan vazgeçmez, sigarayı bırakmaz.
Oruç, bize belirli bir süre helâl olan şeylerden uzaklaşmakla haramlardan sakınmayı öğretir.
Orucun kısımları
Soru: Orucun kısımları nelerdir?
Cevab: Bismillâhirrahmanirrahim.
Orucun kısımları şunlardır:
1- Tutulması farz olan oruçlar. Ramazan orucunun edası da kazası da farzdır. Keffaret oruçları da farzdır.
2- Tutulması vacib olan oruç. Nezir, adak oruçları ile, başlanıp da bozulan bir nafile orucu kaza etmek vacibtir.
3- Tutulması sünnet olan oruç. Muharrem ayının dokuz ve onuncu yani aşûre günü veya onuncu ve on birinci günü oruç tutmak.
4- Tutulması mendup olan oruçlar. Kamerî ayların on üç, on dört ve on beşinci günleri, haftanın pazartesi-perşembe günleri, Şevval ayında peş peşe veya ayrı ayrı altı gün oruç tutmak, Hz. Davud (A.S.)ın yaptığı gibi gün aşırı oruç tutmak da mendubtur.
5- Tutulması nafile olan oruç. Farz veya vacib olmayarak sırf ALLAH Teâlâ'nın rızası için tutulan oruçlardır.
6- Tutulması haram olan oruçlar. Ramazan bayramının birinci günü ile Kurban bayramının dört gününde oruç tutmak haram kılınmıştır. Bu günler, ALLAH Teâlâ'nın kullarına birer ziyafet günleridir. Oruç tutarak ALLAH Teâlâ'nın ziyafetinden kaçmak doğru değildir.
7- Tutulması mekrûh olan oruçlar. Sadece aşûre günü oruç tutmak tenzihen mekruhtur. Nevruz günü, yalnız Cuma veya Cumartesi gününü tayin ederek oruç tutmak mekruhtur. Ancak adetine denk gelirse mekruh olmaz. Bütün seneyi oruçlu geçirmek de mekruhtur. Çünkü bu tür oruç, sahibini ya zayıflatır, ya da adet haline gelmiş olur, ibadet manası kalmamış olur. Kocasının izni yokken, bir kadının nafile oruç tutması mekruhtur.
Mehmet Talü
Araştırmacı yazar
