SU-İ ZAN / HÜSN-Ü ZAN
Gıybet etmek derken ilk aklımıza gelenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif belki dil ve azalarımızla yapılan gıybet hatıra geliyor. Ama gıybet sadece dil ve azalarla değilhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kalp ve içten de yapılabilir. Mevlâ bunu da yasaklamıştır. Bu kalp ile içten yapılan gıybete “ su-i zan” yani kötü zan denir.
Yüce Rabbimizhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif gıybeti yasaklamış olduğu ayeti celilenin başında
-“Ey iman edenler! Çokça zandan kaçınınhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif çünkü zannın bazısı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayınız…” (Hucurat Suresi 12. ayet) buyurarakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif su-i zannı ve tecessüsühttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif yani birbirimizin kusurunu araştırmayı yasaklayıphttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif ardından gıybetin çirkinliğini misallendirmektedir. Ayrıca su-i zanhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif tecessüs ve gıybetin her üçü de bir ayette zikredilmesi de dikkate şayandır.
Şimdi akla şöyle bir sual gelebilir:
-“Kötü zan kalpte olan bir şeydir. Ben gönlümden geçenehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kalbime gelene nasıl engel olayım? Bu iş nasıl olacak?”
Kötü zan derken burada kast edilen kalbe ne suretle olursa olsun gelen şeyler değil; görmedenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bilmeden bir kimsenin kötü olduğuna kalbin kesin hükmetmesidir.
Bunu şöyle anlamak gerekir kihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bir kimse hakkında kesin malumat sahibi olmadığımız hususlarda kalbimize gelen şüpheler şeytandandır. Bu durumda ise bize düşenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif o yalancıyı tasdik etmek değil yalanlamaktır. Çünkü zan boş bir kuruntudan başka bir şey değildir. Zaten Yüce Rabbimiz Necm Suresi 28. Ayeti Kerimede:
-“Şüphesiz ki zan hakikat bakımından bir şey ifade etmez” buyurmuştur.
Öyleyse hakkında kesin bilgimiz olamayan ve bize kapalı olan tevır ve davranışların şerre ihtimali olduğunu düşünerek su-i zanda bulunmak yerine hayra ihtimali olduğunu düşünüp hüsn-ü zan etmek en güzel davranıştır.
Efendi Hazretleri yazmış olduğu Risale-i Kudsiyyesin de
Kamu müminleri kendinden efdalhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif
Gerek bilmek ki ola sülûk eshel.
İbade hüsn-ü zan it ol mükemmel.
Aziz gör aybını olma echel.
Hakir bil kendini Hakk’a gidelimhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif
Cemali ba kemale seyr idelim.”
Buyurmuştur. Yani; bütün müminleri kendinden daha faziletli bilmen gerekir ki manevi yürüyüşün kolay olsun. Kullara hüsn-ü zan ethttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif onlar hakkında güzel iyi şeyler düşünhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif mükemmel ol. Kendi ayıbını görhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif zira kendi ayıbını görmeyen kimseye başkalarının ayıbı çok büyük gelir. Cahil olma. Kendi ayıbını bil Hakk’a gidelim Cemali ba kemale seyredelim.
Şeytan kendini üstün görme yüzünden kaydı gitti. Şeytan Âdem (as) a tahiyye secdesi etmeyince ALLAH-u Tealâ:
-"-Cenâb-ı Hak- buyurdu ki: Ey Şeytan! Senin için ne var kihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif secde edenler ile beraber olmayasın?" Bunun üzerine şeytan kibirlenerek:
-“Kuru bir çamurdanhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif şekillenmiş bir balçıktan yaratmış olduğun bir insana ben secde edecek değilim" dedi. (Hicr Suresi 32–33)
Selefi Salihin zamanında nefis tezkiyesi için çok gayret edenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sade bir hayatı olan bir zat vardı. Son derece alçakgönüllühttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif tevazu sahibi bir zattı. Öyle ki kendi nefsini herkesten daha aşağı görür; karşılaştığı kimseler hakkında kim bilir bu kimsenin ne faziletlerihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif ne üstün meziyetleri vardır diye hüsnü zanda bulunarak o kimsenin kendinden daha efdal olduğunu düşünürdü.
Bir akşam güneş batımındahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif deniz kenarında gezerkenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bakıyor ki sahilde bir kulübenin yanında adamın bir tanesihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif yanında bir kadınla beraber oturmuşlar bir şeyler yiyip içiyorlar. Hava henüz kararmadığı için onları görebiliyordu. İşte bu durumu görünce o zatın hatırına geldi ki:
-“Eğer bu adam bu kadınla oturup şarap içiyor olmasalardı benden daha üstünhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif daha efdal olurlardı. Ama bunların işini tasvip etmek mümkün değil.” İşte böyle düşünürken o esnada sandalla denize açılmış olan ikihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif üç kişinin sandalları birden devrildi. Adamlar boğuldu boğulacak derken can havliyle var güçleriyle
-“İmdaaaat yardım edin!!! diye bağırmaya başladılar.
İşte bu esnada kulübenin kenarında kadınla bir şeyler yiyip içen o adam yerinden fırladı ve derhal yardıma koştu. Hızla denize doğru ilerledi ve denizin üzerinde süratle koşarak suyun üstünde ilerleyip boğulma tehlikesi geçiren o üç kişiden ikisini tuttuğu gibi çıkardı. Bu arada kalbine gelen vesvese ile hüküm verenhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif onları hakir kendini ise üstün gören zata bağırdı.
-“Be adam! Ben ikisini kurtardımhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif öyle bakıp duracağına birini de sen kurtar!”
Tabi ki su-i zan da bulunan adam o kadar şaşırdı ki… Şarap içip kadınla alem yapıyor zannettiği adam meğer su üstünde yürüyen Keramet ehli bir veli değil miymiş?... Ne yapacağını ne diyeceğini bilemedi. Daha sonra o veli zat ona dedi ki:
-“Ey fülan! Bilmediğin ve hakkında kesin malumat sahibi olmadığın kimseler hakkında şeytanın vesvesesine kanarak su-i zanda bulunma!
O yanımda görmüş olduğun kadın benim yaşlı anamdır. Şarap zannettiğin testide ise zemzem var. Anamla beraber kulübemizin yanında sofrayı kurmuş iftar ediyorduk.”
Bunun üzerine o kimse öylesine utanıp mahcup oldu ki. Hemen o mübarek zatın yanına giderek affını istedihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif helallik diledi. Ve son derece pişmanlık içerisinde tövbe istiğfar ederekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif şeytanın ve nefsinin şerrinden ALLAH’a sığındı.
