Namazda Cemaatin Arasında Kadın ve Çocukların Yeri

Namaz ibadeti insana kişilik kazandırdığı gibi, saygılı ol*mayı, büyüklerin yerini ve kadrini bilmeyi, küçükleri sevip ko*rumayı ve birlik, beraberlik olmayı Öğretir.
O bakımdan cemaat halinde namaz kılarken sınıf farkı kalk*makta; herkes Cenab-ı Hakk'ın huzurunda ve yanında kul olma düzeyinde eşit bulunmaktadır. Ancak bundan bir önceki konuda belirttiğimiz gibi, aklı eren ergen kişilerin ön safta yer alması tav*siye edilmiştir. Bu tabirden maksat, namaz ahkamını daha iyi bi*lip konulara daha çok aklı erenler kasdedilmektedir. Zira imamın yanılması halinde bu kişilerden birinin hemen onun yerini işgal etmesi, yani biraz öne geçip imamlık yaparak namazı tamamla*ması söz konusudur., Şayet bu kimseler arka saflarda kalır ve imamın bir sebepten dolayı namazı olduğu yerde bırakması gerekirse, ehil olmayan kimselerin öne geçmesi durumu hasıl olur.
Kadınlara gelince, onların erkeklerin yanında veya önünde bulunmasının birtakım sakıncaları vardır. En azından şehveti tahrik etme söz konusudur. O bakımdan, onların erkek ve temyiz çağma girmiş çocukların gerisinde durmaları gerekmektedir.

Konuyla İlgili Hadisler:


Ahdıırrahman b. Gunm'den, onun da Ebi Malik el-Eş'ari'den, yaptığı rivayete göre, Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz, dört rek'atte kıraat ve kıyam hususunda eşitlik sağlardı: "Birinci rek'ati diğerlerinden biraz uzun tutardı, ta ki in*sanlar (cemaate katılanlar) sevaba nail olsunlar... Erkekle*ri, (temyiz çağına girmiş) çocukların önünde bulundurur*du. Kadınların da o çocukların gerisinde durmasını
sağlardı."
Ebu Davud ise bu hadisi şu lafızla rivayet etmiştir:
"Size Rasulüllah'ın (s.a.v.) namazından haber vereyim mi? Namaza ikamet edilip durulurken, erkekler saf olup yerlerini alır, çocuklar da onların arkasında saf olup yerle*rini alırlardı."
- Enes (r.a.) den yapılan rivayette, adı geçen diyor ki:
"Nenem Müleyke, yapıp hazırladığı yemek için Ra-sulüllah'ı (s.a.v.) davet etti. Rasulüllah (s.a.v.) yemeği ye*dikten sonra şöyle buyurdu: "Kalkınız size namaz kıldırayım." Bunun üzerine, uzun süre beklemesinden do*layı kararan bir hasırımız vardı, üzerine su döküp (temizledim). Rasulüllah (s.a.v.) o hasırın üzerine gelip durdu; ben ve bir yetim çocuk da peygamber'in (s.a.v.) ar*kasında durduk. Yaşlı kadın da bizim arkamızda durdu. Rasulüllah (s.a.v.) bize iki rek'at namaz kıldırıp ayrıldı."
Yine Enes (r.a.) den yapılan rivayette, adı geçen diyor ki: "Ben, evimizdeki yetim çocuk Rasuliillah'ın (s.a.v.) ar*kasında namaz kıldık. Annem Ümmü Süleym de bizim ar-kamızda durdu."
Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan rivayete göre, Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz şöyle buyurmuştur: "Erkeklerin saflarının hayırlısı, önde olanıdır, şerli olanı da sonda olanıdır. Kadınların saflarının hayırlısı, sonda olanıdır; şerli olanı ise, önde olanıdır."


Hadislerin Işığında Mezhep İmamalarının İstidlal ve İhticacları


a) Hanefiiere göre: İmamla birlikte bir tek kadın bulunur*sa, imamın arkasında durur. Bir erkek, bir de badın bulunursa, erkek, imamın sağ tarafında, kadın da arkasında durur. İki erkek, bir kadın olursa, erkekler imamın tam arkasında, kadın da on*ların arkasında durur.
Cemaat birçok erkek, kadın ve ergenlik çağma yaklaşmış çocuklardan oluşuyorsa, erkekler imamın arkasında saf olup du*rurlar, onların arkasında çocuklar, onların da-arkasında kadınlar durup imama uyarlar,
b) Bu konuda Şafîilerin içtihadı, Hanefîlerinkinin bir benzeridir; yani onlar da yukarıda belirtilen tertip üzere cemaatin saf bağlamasını belirtmişlerdir.
c) Hanbeliler de aynı görüş ve içtihadı izhar etmişlerdir.
d) Malikilere göre: Erkek ve kadınların birarada karışık vaziyette namaz kılmaları mekruhsa da, bu yüzden kimsenin na*mazı bozulmaz, hepsinin de namazı tamamlanmış kabul edilir. İade etmelerine gerek yoktur.
Bununla beraber yukarıda belirtilen tertip üzere saf bağlayıp imama uymaları sünnete daha uygundur.


Tahliler ve Diğer Rivayetler


344 nolu Ebu Malik el-Eş'ari hadisi Hakkında Ebu Davud ve el-Münzeri susup bir şey beyan etmemişlerdir. Ancak isnadında Şehr b. Havşeb bulunuyor ki bu zat hakkında söz söyleyenler olmuştur: îmam Ahmed, "O, Esma bint Yezid'den birçok hasen ha*dis rivayet etmiştir" derken, İbn Main onun sıka (güvenilir) olduğunu söylemiştir. Ebu Hatim ise, "Onun rivayetiyle ihticac edilmez" diyerek güvenilir olmadığına işarette bulunmuştur. Ne-sai ve îbn Adiy'e göre, kavi değildir.
345 ve 346 nolu Enes hadisleri sahihtir ve ihticaca elve*rişlidir.
347 nolu Ebu Hüreyre hadisi de sahihtir ve aynı zamanda kadınların saf olup gerek erkek imama tabi' olmalarının, gerekse kendi aralarında saf bağlayıp cemaat halinde namaz kılmalarının, caiz olduğuna delalet etmektedir.
Hadiste safların hayırlısı ve şerlisi diye bir anlatım tarzı bu*lunuyor. Burada hayırlı olmasından maksat, fazilet ve sevaptır; şerli olmasından maksat, faziletin terk edilmesidir.


Çıkarılan Hükümler


1- İmamla birlikte cemaat olarak bir tek erkek bulunursa, imamın sağ gerisinde durması sünnettir.
2- İmamdan başka cemaat olarak sadece bir erkek, bir de kadın bulunursa, yine erkek imamın sağ gerisinde, kadın da imamın arkasında durur.
3- İmamla beraber iki erkek, iki de kadın cemaat bulunursa, erkekler imamın arkasında, kadınlar da erkeklerin arkasında du*rur.
4- Cemaat erkek, kadın ve ergenlik çağına yaklaşmış çocuklardan oluşuyorsa, erkekler önde saf olup dururlar. Onların arkasında çocuklar; çocukların arkasında ise kadınlar saf olup du*rurlar. Sünnet bu tertibi amirdir.
5- Erkekle kadınlar karışık vaziyette saf olup imama uyar*larsa, fıkıhta belirtilen şekilde erkeklerden bir kısmının namazı bozulur. Bu üç imama göredir. İmam Malik'e göre, hiçbirinin na*mazı bozulmaz.
6- İmanım arkasında yalnız kadınlar cemaat olup namaz kılabilirler. Bunda bir sakınca yoktur. Ancak bir kadının veya iki kadının yalnız olarak mahremleri yokken imama uymaları mek*ruhtur. Çünkü bu durumda birtakım şüpheler doğabilir.