İmamın Saffın Ortasına Denk Gelecek Şekilde Önde Durması

imamın, namazda kendisine uyulan kimse olduğundan ce*maatin Önünde birinci saffin ortasına denk gelecek şekilde dur*ması söz konusudur. Bu düzenleme cemaatin hem imamı görüp hareketlerini izlemesi, hem de sesini daha rahat duyması bakımına yönelik olduğu gibi, uyulan kimse olması bakımından da önemlidir.
Bunun gibi imamın arkasında durup ona uyan cemaatin nasıl bir sıra tertiplemeleri sünnettir? Zira cemaatin düzenli saf halinde durması, İslam'ın her hususta disipline önem veren, düzenden yana olan bir din olduğunun başka bir göstergesi sayılır.

Konuyla İlgili Hadisler:


Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan rivayete göre, Ra*sulüllah (s.a.v.) efendimiz şöyle buyurmuştur:
"İmamı ortalayın ve (safta) aranızdaki boşlukları ka*payınız."
Ebû Mes'ûd el-Ansan (r.a.) den yapılan rivayette, adı geçen şöyle demiştir:
"Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz namazda omuzlarımıza dokunurdu da şöyle buyururdu: "Saflarınızı düzgün tutu-
nuz, farklı şekilde durmayın, sonra kalpleriniz de fa*rklılaşma gösterir. Sizden ergen aklı başında olanlar ar*kamda yer alsın; sonra da sırayla diğerleri onların ar*kasında, diğerleri de onların arkasında saf olup yerlerini alsınlar"
îbn Mes'ud (r.a.) den yapılan rivayete göre, peygamber (s.a.u.) efendimiz şöyle buyurmuştur:
"Sizden ergen olup aklı melekesi yerinde olanlar ar*kamda yer alsın. Sonra da sırasıyla diğerleri onların ar*kasında ve sonra da diğerleri de onların arkasında saf olup yerlerini alsınlar. Bir de sokak, çarşı ve pazarlardaki gürültü, patırtı, sürtüşme ve çekişmeden sakının"
Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan ıi.vayete göre, Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz şöyle buyurmuştur:
"Erkek saflarının hayırlısı, önde olanıdır; şerli olanı da sonda olanıdır. Kadın saflarının hayırlısı, sonda olanıdır; şerlisi ise, önde olanıdır."


Hadislerin Işığında Mezhep İmamlarının İstidlal ve Îhticacları


a) Hanefîlere göre: İmamdan başka üç kişi olursa, imam öne geçer, onlar onun arkasında bir saf olur. Zira hem Rasulüllah (s.a.v.) böyle yapmıştır, hem de ümmetin ameli bu doğrultuda ce-reyan etmiştir.
İmamın, arkasındaki saffın ortasına denk gelecek şekilde durması sünnettir. Onların sağında, ya da solunda durursa caiz*dir, ancak isaet etmiş olur. Bunun cevazına gelince: Böyle yapmak doğrudan rükünlerle ilgilidir ki o da gerçekleşmiş oluyor. İsaete gelince: Cemaatin sağ veya sol tarafına gelecek şekilde durmasiyla mütevatir olan sünneti terketmiş bulunuyor.
b) Şafîilere göre: İmamın yeri, kendisine uyan cemaatin Önüdür, ona uyan ister bir kişi, ister birden fazla olsun.. O bakımdan imama uyan iki kimse ise, imam onların önünde durur, onlar da imamın arasında saf olup dururlar.
imama uyanlardan bir kısmı imamın önünde yer alırlarsa, kılman bu namaz imam ve yan taraftarıyla arkasında olanlar için kafi gelir, ama Önüne geçenler için kafi gelmez. Çünkü, imamın kendisine uyanların önünde veya hizasında durması sünnettir.
c) Hanbelilere göre: Sünnet odur ki, imama uyanlar onun arkasında dururlar. Eğer imamın önünde dururlarsa, bu sahih ol*maz. Malikilere göre sahih olur.
İmama uyan bir adam olursa, imamın sağ arkasında durur, iki adam olursa, tam arkasında yer alıp durular.
d) Malikilere göre: Cemaatin imamın önüne taşması sakıncalı değildir. O bakımdan imama uyanların öne taşıp onun önünde duracak olurlarsa, namazları yine sahih kabul edilir. Çünkü bövle yapmak, iktidae (yani imama uymaya) engel değildir.


Tahliller ve Rivayetler


333 nolu Ebu Hüreyre hadisi hakkında Ebu Davud ve el-Münzeri susup bir şey dememişlerdir. Nesai ise, bunun salih olduğunu belirtmiştir. İsnadında Yahya b. Beşir b. Hallad bulu*nuyor. İbn Kattan onun meçhulü'1-hal olduğuna dikkat çekmiştir. Abdülhak ise onun bu isnadının kavi olmadığını söylemiştir.
334 nolu .Ebu Mes'ud hadisini Ebu Davud tahric etmiştir. İstidlale salıhtir
335 nolu İbn Mes'ud hadisini Tirmizi rivayet ettikten sonra hasen-garip olduğunu belirtmiştir. İbn Seyyidin-nas ise, bu hadi*sin sahih ve ravisi Halid b. Mehran'm sıka (güvenilir) olduğunu söylemiştir. Zira hadisin birçok şahitleri vardır. İmam Müslim'de onun sahih olduğuna hükmetmiştir.
Bu konuda Taberani el~Kebir'de Semüre (r.a.) den şu hadisi nakletmiştir: 'Muhacirlerle Ansarın arkasında bedeviler dur*sun ki namazda onlar (bu iki) zümreye uysunlar."
Bunun gibi Darekutni'nin İbn Abbas (r.a.,) den yaptığı rivay*ette, Rasulüllah'ın (s.a.u.) şöyle buyurduğu belirtilmiştir: "Birinci safta bedeviler, Arap olmayan yabancılar ve bir de henüz ergen olmamış (temyiz çağındaki) çocuklar öne geçmesin! Ancak bu hadisin isnadında Leys b. Ebi Süleym bulunuyor ki, bu zat zayıftır. Yahya b. Main ve Nesai onun zayıf lduğunu belirtirlerken, İbn Hibban onun ömrünün sonuna doğru hafızasının zayıfladığını ve rivayetleri birbirine karıştırdığını söylemiştir. Bunlara karşın, Abdülvaris onun ilim kabı olduğuna değinerek övgüde bulunmuştur.


Çıkarılan Hükümler


1- İmamın, saffin ortasına denk gelecek şekilde önde durması sünnettir.
2- İmamın arkasında yalnız bir adam bulunursa, onun sağ gerisinde durması sünnettir. İki veya daha fazla kimse bulunursa, tam arkasında saf olup durmaları sünnettir.
3- İmamın arkasında birinci safta ergen olup aklı eren kim*selerin durması müstehabdır. O bakımdan İslam fıkhını bilen alimlerin birinci safta yer almasına dikkat edilmelidir.
4- Cemaatin, imamın tam hizasında durması halinde, na*mazları sahih sayılır. Bu, İmam Şafii'ye göredir.
5- Cemaatin imamın önüne taşması caiz değildir. Bu üç me*zhebe göredir. İmam Malik'e göre, taşmalarında bir sakınca yok*tur.
6- Safların düzgün tutulması ve arada boşluk bırakılmaması sünnettir,
7- Saf dışında durup imama uymakta kerahet vardır. İmam Malik'e göre kerahet yoktur.