Namazda Mukimin Misafire Uyması

Islara dini, yolculuk halinde bulunan müminlere ibadette birtakım kolaylıklar getirmiştir. Mesela:
a) Dört rek'atlı farz namazlar iki rek'at halinde kılınır.
b) Sünnet namazları terketmekte bir sakınca yoktur.
c) Mestleri meshetme süresi üç gün, üç gece uzatılabilir.
d) Yolculuk ramazana tesadüf ederse, orucu bozmaya ruhsat vardır.
Ancak yolculuk halinde olan kimse, mukim (eyleşik) olanlara imamlık yapabilir mi? Çünkü mukimin dört rek'at, misafirin iki rek'at kılması söz konusudur.
Bu sorunun cevabım ancak ilgili hadisleri ve müctehid imamların görüş ve tesbitlerini naklettikten sonra vermiş oluruz.

Konuyla İlgili Hadisler:


îmran b. Husayn (r.a.) den yapılan rivayete göre, adı geçen şöyle demiştir:
"Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz ne kadar bir sefere çıktıysa, mutlaka dönünceye kadar (dört rek'ath farzları) iki rek'at olarak kıldı. Fetih zamanında Mekke'de 18 gece kaldı ve akşam namazı hariç diğer namazları cemaate ikişer rek'at olarak kıldırdı ve (selam verince de) şöyle buyurdu: "Ey Mekke halkı! Kalkınız iki rek'at daha kılınız. Çünkü bizler sefer halinde olan bir kavmiz (topluluğuz)"
Ömer (r.a.) den:
"Hz. Ömer (r.a.) Mekke'ye ayak basınca, oradaki cema*ate iki rek'at kıldırdı ve (selam verince onlara) şöyle dedi: "Namazınızı tamamlayın. Çünkü biz sefer halinde olan bir
kavmiz (topuluğuz)."


Hadislerin Işığında Mezhep İmamlarının İstidlal ve Îhticacları


a) Hanefilere göre: Misafirin mukime uyması sahihtir. Vakit namazında ona yetiştiği takdirde niyet edip tabi' olur. Ama vakit çıktığı takdirde ona uyması sahih olmaz. Çünkü mi-safırin farzı vakitten sonra değişmez. Değişmesine sebep olan vakit ise çıkmış bulunuyor.
Mukimin misafire uyması ise, hem vakit içinde, hem de vak*tin dışında sahihtir. Çünkü misafirin namazı her iki halde de bir değinmemektedir. İkinci rek'atin sonunda ettahiyyata oturmak misafir için farz, mukim için farz değildir. O bakımdan da zayıfı kuvvetli üzerine bina etmek caizdir.
Misafir dört rek'atli namazı, imam olurken iki rek'at kılar, ona uyan mukim ise, dört rek'at olarak tamamlar.
İmamlık yapan misafirin selam verdikten sonra, kendisine uyan mukimlere: "Siz namazınızı tamamlayın; çünkü biz yolculuk halinde bulunuyoruz" demesi müstehabdır.
b) Şafiilere göre: Yolculuk halinde olanlarla eyleşik bulu*nanlar biraraya geldikleri zaman, eyleşik olanlardan birinin imam olması müstehabdır. Bununla beraber yolculuk halinde olanlar*dan birinin Öne geçip namaz kıldırmasında bir sakınca yoktur.
Yolculuk halinde olan misafirlerle mukimlerden oluşan cem*aate misafirlerden biri imamlık edecek olursa, iki rek'at kıldırır. Mukim olanlar kalkıp iki rek'at daha kılmak suretiyle namaz*larını tamamlarlar; misafir olanlar isterlerse dört rek'ate, isterlerse iki rek'ate niyet edebilirler. Dört rek'ate niyet edenler de imam selam verdikten sonra kalkıp iki rek'at daha ilave ederek tamamlarlar.
c) Hanbelilere göre: Misafir farz namazlardan birinde ima ma uyabilir. Dört rek'atli namazlarda ister tamamına, ister bir kısmına yetişmiş olsun, yine dört rek'at olarak kılması gerekir. Misafirin uyduğu imamın mukim mi, yoksa misafir mi olduğunu bilmediği durumda da yine dört rek'at kılar, isterse imamın misa*fir olduğu sonradan anlaşılmış olsun. Tabii misafir yalnız başına kıldığı zaman, dört rek'atli namazları iki rek'at olarak kılar.
Ancak uyduğu imamın misafir olduğunu kesin bilen yolcu, iki rek'ate niyet eder.
Böylece misafirin mukimlere imamlık yapması caizdir. An*cak iki rek'atin sonunda selam verince, arkasındaki cemaate: "Siz namazınızı tamamlayın; çünkü ben misafirim" demesi müstehabdır.
d) Malikilere göre: Misafir dört rek'atli farzda mukim olan imama uyarsa, ister bu uyması vakit içinde olsun, ister dışında ol*sun, başladığı namazı dört rek'at olarak tamamlar. Ancak bu du*rumda misafirin en az bir rek'ate ulaşması gerekir. Aksi halde o imama uyarak başladığı namazı iki rek'at olarak kılar. Bunun gibi mukim olanlar da misafire uyabilirler. Ancak onlar, imam selam verdikten sonra kalkıp namazlarını tamamlarlar.


Tahliler ve Diğer Rivayetler


298 nolu îmran b. Husayn hadisini aynı zamanda Tirmizi tahric edip hasenlemiştir. Beyhaki de bunun isnadının hasen olduğuna değinmiştir. Ancak yapılan ciddi araştırmaya göre, hadi*sin isnadında Ali b. Zeyd b. Cud'an bulunuyor ki, bu zat zayıftır. Hadis kritiğinde bulunan ilim adamlarının çoğu bu kişi hakkında hep şüphe izhar etmişlerdir. Hatta Yezid b. Züray' onun rafızi olduğunu iddia etmiştir.
Ne var ki, onun rivayet ettiği bu hadisin birtakım şevahidi bulunduğunu dikkate alan Tirmizi onu bu bakımdan hasenle*miştir.
Ömer (r.a.) den yapılan rivayet ise, sahihtir. Çünkü is-nadmdaki ricalin hepsi sıka (güvenilir) kimselerdir.
İmam Malik'in Nafi'den yaptığı rivayete göre: Abdullah b. Ömer (r.a.) Mina'da imama uyduğu zaman dört, rek'at olarak kılardı; yalnız başına kılanca iki rek'atin sonunda selam verip se*ferilere mahsus şekilde namazım tamamlardı. Yani dört rek'atli namazları iki rek'at olarak kılardı. İmama uyunca dört rek'at ola*rak kılardı.


Çıkarılan Hükümler


1- Misafirin mukime, mukimin de misafire uyması caizdir,
2- Misafir, mukim olan imama uyduğu takdirde dört rek'at olarak kılar.
3-Misafir mukim olan imama ancak vakit içinde uyabilir. Vakit çakınca artık kazaya kalan namazı imamla birlikte kılmaz. Bu, HanefUere göredir.
4- Misafir imama uyan mukimler, imam selam verdikten sonra kalkıp iki rek'at daha kılmak suretiyle namazlarını dört rek'at olarak tamamlarlar.
5- Misafir olan kimse mukim olan im^ma n-amaz-ın.son.pr rek'atinde yetişirse, yine 4e o naişazı etöirt rek'&t stea'k kılar-Daha az bir kısımda ulaşırsa, artık iki rek'at'olarak kalar. Bu, İmam Malik'e göredir.
6- Misafir olan imam, mukimlere namaz kıldırdığında iki rek'atin sonunda selam verir ve cemaatine: "Siz namazınızı ta*mamlayın; çünkü ben misafirim" der. Fukaha onun böyle demesini müstehab saymışlardır.
7- Misafirlerle mukimler bir araya gel diki erinde, mukim olanlardan birinin imam olması müstehabdır. Bu İmam Şafii'ye göredir.