Namazda Bir Çocuk veya Bir Kadınla Cemaat Oluşturmak

İslama göre, cemaat rahmettir, ayrılmak, bölünmek azaptır. Cemaatin nüvesini, cemaat halinde kılınan namaz oluşturur. O bakımdan kişinin kendi evinde" eşiyle veya temyiz çağına girmiş çocuğuyla cemaat olup namaz kılması, yani kendisinin imam olup onlardan birini arkasında cemaat olarak bulundurması müstehabdır ve cemaat sevabına erişmesine vesiledir.
Konuyla ilgili hadisler:
îbn Abbas (r.a) diyor ki:
'Teyzem Meymune'nin (r.a.) evinde geceledim. Ra-sulüllah (s.a.v.) efendimiz gece kalkıp namaz kılmaya başladı. Ben de kalktım ve O'nun sol tarafında durup onun*la birlikte namaz kılmaya başladım. Bunun üzerine Ra-sulüllah (s.a.v.) başımdan tutup beni sağ tarafına aldı."
Diğer bir lafızla şöyle rivayet edilmiştir;
"On yaşında bulunduğum günlerde idi. Rasulüllah (s.a.v.) efendimizle birlikte namaz kılmaya kalktım ve Onun sol yanında durdum. Ama O beni tutup sağ yanında durdurdu."
Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan rivayete göre, Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz şöyle buyurmuştur:
"Kim geceleyin uyanır ve aile halkını da uyandırıp hep birlikte iki rek'at namaz "kılarlarsa, Allah'ı çokça zik*reden kullardan yazılırlar."


Hadislerin Işığında Mezhep İmamlarının İstidlal ve Îhticacları


a) Hanefilere göre: Cemaat iki kişiyle gerçekleşir. İsterse imamdan başka o bir kişi kadın veya köle veya temyiz çağına gir*miş çocuk olsun fark etmez. Çünkü Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz iki kişiyi mutlak anlamda cemaat saymıştır.
b) Şafiilere göre: İsteı-se akleden bir çocukla olsun namazı camide cemaat halinde kılmak, başka yerde cemaatle kılmaktan efdaldır. Evdeki hanımla birlikte evde cemaat olup kılmak ise, ca*mide kılmaktan efdaldır. Bu, her zaman için değil, ihtiyaç duyul*duğu vakitle ilgilidir.
c) Hanbelilere göre: Kadınla çocuğun erkeklere imam ol*ması caiz değildir. Ama imam olan erkeğe temyiz çağındaki çocuğun veya kadının uyması caizdir. Yani cemaat bunlarla da oluşabilir.


Tahliller ve Diğer Rivayetler


263 nolu İbn Abbas (r.a.) hadisinde, "sol tarafında durdum" sözünden şu üç ihtimal ve yorum ortaya çıkmaktadır:
1-Tam sol yanında aynı hizada durdum.
2- Az geride durup uydum.
3- Epeyce geride durup uydum.
Nitekim Maliki imamları, cemaatin tam imamın hizasında durmasında bir sakınca olmadığını belirtmişler ve ikinci delil ola*rak şu rivayeti göstermişlerdir: İbn Mes'ud (r.a.) diyor ki: "Günün ortasında Hz. Ömer'in (r.a.) yanına girdiğimde, teşbih ve zikirde bulunduğunu gördüm. (Namaz kılmaya kalktı). Ben de geçip onun arkasında durdum. Bunun üzerine beni tutup kendine yaklaştırdı ve sağ yanma getirip tam hizasında durdurdu."
Malik b. Nafî' de şöyle diyor: Namazlardan bir namazda Ab*dullah b. Ömer'in arkasında durdum, benden başka onun yanında kimse yoktu. Abdullah (r.a.) eliyle beni tutup kendi hizasına getir*di (de öylece namaz kıldık)."
İmam Ebu Hanife bu rivayetleri delil seçnıemiştir. O bakımdan ona göre, imama uyan bir kişi ise, imamın sağ ta*rafında, hiç değilse dört parmak kadar gerisinde durması gerekir. İmam Şafii'nin bir kavline göre de, cemaatin imamın tam hi*zasında durmasında bir sakınca yoktur.
Ebu Said ve Ebu Hüreyre hadisini mevkufen rivayet edenler olduğu gibi, Nesai ve îbn Mace mürselen tahric etmişlerdir.
Bu manada bir diğer hadisi Ebu Hüreyre (r.a.) şöyle rivayet etmiştir: Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz buyurdu: "Allah şu adama rahmet eylesin ki, geceleyin kalkar da namaz kılar ve eşini de uyandırır. Eşi kalkmak istemezse, yüzüne su serper. Al*lah rahmet etsin o kadına ki, gece kalkıp namaz kılar ve kocasını da uyandırır. Kocası kalkmak istemezse yüzüne su serper."
Ancak bu hadisin isnadında Muhammed b. Aclan bulunuyor. İmam Ahmed ile Yahya onun sıka (güvenilir) olduğunu belirt*mişlerdir. Buharı onun rivayetiyle istişhad etmiştir. müehhirinden bazı ilim adamları bu zat hakkında konuşmuşlardır. Yahya el-Kattan onun Nafı'den rivayet ettiği ha*disinin muzdarip olduğunu söylemiştir. îmam Malik de onun alim olmadığını belirtmişse de Zehebi bu zatın sıka olduğuna dikkat çekerek ilim adamlarının görüşlerine yer vermiştir.
Böylece Muhammed b. Aclan'ın rivayetiyle istidlalin sahih olduğu ağırlık kazanmış oluyor.


Çıkarılan Hükümler


1- Cemaat iki kişiyle de gerçekleşir, imamın arkasında aklı eren bir çocuğun durup uyması veya bir kadının uyması caizdir.
2- Müctehidlerin bir kısmına göre, aklı eren çocuğun imame*ti sahihtir. Bir kısmına göre ise, sahih değildir.
3- Kadının erkeklere imam olması caiz değildir. Bunda dört mezhep müttefiktir,
4- Nafile namazı ev halkıyla birlikte cemaat halinde kılmanın caiz olduğunu söyleyenler vardır, imamların çoğuna göre, mekruhtur.
5- imama uyan bir kişi ise, imamın sağ tarafında durması sünnettir.
6- imama uyan bir kişinin imamın sağında ve tam hizasında durup ona uyması Maliki ve bir rivayete göre Şafii imamlarına göre sahihtir.
7- Aynı zamanda cemaatin imamın hizasında durup uy*masında da -Malikilere göre- bir sakınca yoktur.
8- Hanefî ve Hanbeli'lere göre, cemaatin imamın arkasında durması, hiç değilse dört parmak miktarı bir mesafe hesaplaya*rak yanında yer alması gerekir. Aksi halde namazları sahih ol*maz.