Tilavet ve Şükür Secdesi

Tilâvet'ten maksat, Kur'an'da geçen secde ayetlerinin- okun*ması ve o sebeple Cenab-ı Hakk'a secde edilmesidir.
Müctehidlerden. bir kısmına göre, Kur'an'm 15, bir kısmına göre ise 14 yerinde secde ayeti geçmektedir. Aradaki fark, Hac Suresinde bir mi, yoksa.iki mi secde ayeti bulunduğundan kay*naklanmaktadır, îmam Malik1 e göre 11 yerde geçer.
Kur'an'dâki secde ayetlerini okuyan veya okunduğunu duy*an mü'minlerin abdestli bir vaziyette Allah'a secde etmeleri vâeitv olur. Zira sözü edilen ayetlerde ya doğrudan, ya da dolayısıyla sec*de emredilmektedir. Şüphesiz ilahi emre uymak vücubu gerektirir ve aklı başında olan ergen her müslümana da yakışan ancak böyle yapmasıdır. Zira Raşulüllah (s.'a.v.) efendimiz: "Kulun Cenab-ı Hakk'a en yakın olduğu zaman, secdede bulunduğu an*lardır" buyurarak,secdenin önemini ve lüzumunu belirtmiştir. Namafc ibadetinin dindeki yerinin önemi ve yüksek fazileti de bir yönüyle içendeki secdeden dolayıdır.

Kur'an'da Secde AyetlerininYer Aldığı Sureler


1- Â'raf Sûresi: 206
2- Ra'd Sûresi: 15
3- Nahl Sûresi: 48
4- İsra Sûresi: 107
5- Meryem Sûresi: 58
6- Hac Sûresi: 18
7- Furkan Sûresi: 60
8- Neml Sûresi: 25
9- Secde Sûresi: 15
10- Sad Sûresi: 24
11- Fussilet Sûresi: 38
12- Necm Sûresi: 62
13- İnşikak Sûresi: 21
14- Alak Sûresi: 19.

Konuyla İlgili Hadisler:


Amr b. As (r.a.) den yapılan rivayete göre: "Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz ona, Kur'an'dan onbeş secde ayeti okut*muştur. Onlardan üçü mufassal (Neczn, İnşikak, Alak) sure*lerdedir; ikisi de Hac suresindedir."
îbn Mes'ud (r.a,) den yapılan rivayete göre: Peygamber (s.a.v.) ve'n-Necm suresini okudu ve secde etti, onunla be*raber bulunanlar da secde ettiler; ancak Kureyş'ten bir şeyh (yaşlı adam veya kabilenin ileri geleni) secde etmedi, o sadece yerden bir avuç kumlu çakıllı toprak alıp alnına doğru yükseltti ve "Bu bana yeter" dedi.
Ravi Abdullah diyor ki: "Ben o adamın bir süre soara kafir olarak öldürüldüğünü gördüm."
îbn Abbas (r.a.) dan yapılan rivayette, adı geçen şöyle demiştir: "Peygamber (s.a.v.) efendimiz Necin suresini okuyup secde etti; Onunla birlikte müslümanlar, müşrikler, cin ve ins hepsi secde ettiler."
Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan rivayette, adı geçen şöyle demiştir:
"İnşikak suresi ile Alak suresi okunduğunda Peygam*ber (s.a.v») efendimizle birlikte secde ettik."
Ebu Said (r.a.) den yapılan rivayete göre: "Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz minber üzerinde bulunduğu bir sırada Sad suresini okudu, secde ayetine gelince minberden inip secde etti ve insanlar da onunla birlikte secde ettiler. Başka bir gün ise, yine Sad suresini okudu ve secde ayetine gelince orada bulunanlar bir tarafa meyledip secdeye "hazırlandılar. Bunun üzerine Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz onlara: "Bu ancak bir peygamberin tevbesiyle ilgilfbir sec*dedir; ama sizin bir tarafa secde için meyledip hazırlandığınızı görüyorum" buyurdu ve minberden inip secde etti, oradaki insanlar da onunla birlikte secde ettiler."


Hadislerin Işığında Mezhep İmamlarının Îstidlal ve Îctihadları


a) Hanefîlere göre: Kur'an'm 14 yerinde geçen secde ayet*leri okunduğu zaman, hem okuyanın hem de işitenin ve dinleye*nin -isterse dinlemeyi kasdetsin, isterse etmesin- secde etmesi va-cibolur
Secde ayetinin tamamını veya yansım, ya da çoğunu "secde" kelimesiyle birlikte okuyan kimsenin secde etmesi keza vacib olur.
Okunan secde ayeti ister Arapça, ister başka bir dile çevrilmiş şekliyle tilavet edilsin fark etmez; yani her iki durumda da secde gerekli olur.
Namazda imam secde ayetini okursa, hem onun, hem de ce*maatin secde etmesi vacib olur. Cemaatten biri okursa, ne kendisi*nin, ne de imamının secde etmesi gerekir. Ancak îmam Mu-hammed'e göre, namaz kılındıktan sonra o kimsenin secde etmesi gerekir.
Namaz dışındaki kimse, ister namaz kıldıran imamdan, is*terse cemaatten birinden secde ayetini işitirse, kendisinin secde etmesi vacib olur.
Sureyi okuyup secde ayetini atlamak mekruhtur.
Namazda içinde secde ayeti bulunan sure okunur da secde ayetiyle zamm-ı sure noktalanırsa ayrıca secde etmeye gerek kal*maz, mticerred rüku'a gitmek ve arkasından secde etmek kafî ge*lir. -
b) Şafîileri göre: Tilavet secdesi sünnettir ve secde ayetleri Kur'an'm 14 yerinde geçer. İkisi Hac suresindedir. Sad süresinde*ki ise, şükür secdesidir. O bakımdan şükür secdesi namaz dışında okunursa secde etmek müstehab olur. Namaz içinde ise ondan do*layı secde edilmez.
Namazda imanı secde ayetini okursa, hem onun, hem de ce*maatin secde etmesi sünnet olur. Namaz dışında secde ayetini ;: okuyan veya işiten kimse, secdeye niyet ederek ellerini kaldırır, tekbir getirir ve namaz secdesi gibi secde eder. Zira tilavet secde*sinde tekbir getirmek şarttır.
c) Hanbelilere göre: Secde ayeti 14 yerdedir. Bu t'esbit aynı zamanda Ebü Bekir, Ali, İbn Mes'ud, Ammar, Ebu Hüreyre, İbn Öüıer (Allah hepsinden razı olsun) ve tabiinden bir cemaatin kav*lini yansıtmaktadır.
Tilavet secdesi ancak abdestli yapılır. Öyle ki, nafile namaz kılmak için şart olan ne ise, aynı şeyler tilavet secdesi için de şarttır.
Abdestsiz veya cünüp kimse secde ayetini işitirse, hemen onun için abdest alması veya gusletmesi gerekmez ve bu durumda secde etmesi de sünnet değildir,
Secde için tekbir getirilir ve secdeden kalkılınca selam veri*lir. Mekruh sayılan vakitlerde tilavet secdesi yapılmaz. Tilavet secdesi müekked sünnettir; yerine getirilirse hasendir, terkedi-lirse bir şey lazım gelmez.
d) Malikilere göre: Kur'an'm 11 yerinde secde ayeti vardır. Mufassal olan üç suredeki secdeyle ilgili ayet, tilavet secdesi kap*samına girmemektedir.
Secde ayetini okuyan kimsenin ister namazda, ister namaz dışında olsun secde etmesi müstehabdır. Abdestsiz kimsenin secde ayetini okumaması daha uygundur.

Tahliller ve Diğer Rivayetler


185 nölu Amr b. As hadisini aynı zamanda Darekutni ve Ha*kim tahric etmişlerdir. el-Münzeri ve Nevevi hasenlerken, Abdulhak ve îbn Kattan zayıf saymışlardır. Zira isnadında meç*hul olan Abdullah b. Metin el-Küllabi buluyor, aynı zamanda tanınmayan, maruf olmayan Hars b.Said el-Itki el-Mısri ondan ri*vayet etmiştir.
Secde ayetlerinin sadece 11 olduğunu mufassal surelerde geçen üç ayetin secdeyle ilgili bulunmadığını iddia edenlere ge*lince. Onlar bu konuda îbn Abbas'm (r.a.) şu rivayetiyîe ihticacda bulunmuşlardır: "Rasulüllah (s.a.v.) efendimiz Medine'ye göç edip geldiğinden beri mufassalda geçen secde ayetlerini okurken secde etmedi."
Bu rivayetin isnadında Ebu Kudame el-Hars b. Ubeyd ve bir de Matar el-Varrak bulunuyor ki, bu iki zatın zayıf olduğu ve ri-yayetleriyle ihticacın sahih olmadığı belirtilmiştir.
Zehebi, Matar ismi üzerinde durmuş ve şu bilgiyi vermiştir; Ibn Sa'd'e göre, onun rivayetinde zaaf vardır. Ebu Hatim'e göre: Bu zat zayıftır. Ahmed b. Hanbel ile Yahya da onun zayıf olduğunu söylemişlerdir.
187 nolu Ibn Abbas hadisi, 188 nolu Ebu Hüreyre hadisi, 189 nolu Ebu Said hadisinin isnadları sahihtir ve istidlal ve ihticaca elverişlidir.

Çıkarılan Hükümler


1- Kur'anda secde ayetleri, Hanefî, Şafii ve Hanbeli imam*larına göre 14, îmam Malik'e göre, ll'dir.
2- Tilavet secdesi vacibdir. Bu Hanefi'lere göredir.
3- Tilavet secdesi sünnettir. Bu, Şafii ve Hanbeli imamlarına göredir. îmam Malik'e göre, müstehabdır.
4- Tilavet secdesi dört mezhebe göre de abdestli yapılabilir.
5- Tilavet secdesi, namazdaki secde Ölçüsünde yapılır, bir defa baş (alın) yere konularak kaldırılır.
6- Tilavet secdesinde tekbir getirmek şarttır 'Bu, îmam Şafii'ye göredir.
7- Tilavet secdesi yapılıp baş kaldırılınca selam verilir. Bu, Hanbeli imamlarına göredir.
8- "Secde ayetini okuyanın da, işitenin de, dinleyenin de sec*de etmesi, vacibdir" diyenlere göre vacib, "sünnettir" diyenlere göre sünnettir.
9- Namazda imam secde ayetini okursa, hem kendisinin, hem de cemaatinin secde etmesi vacib veya sünnet olur.
10- İçinde secde ayeti bulunan sureyi okurken secde ayetini atlamak mekruhtur.
11-Secde ayetini işiten kimse, abdestsiz ise, bunun için abdest alması gerekmez, Bu, Hanbeli imamlarına göredir.
12- Secde ayetini okuyan kimsenin abdesti yoksa, abdest alıp secde etmesi gerekir. Bu, daha çok Hanefî imamlarına göredir.