Namazda İken Önemli Bir Olay Meydana Gelirse, Sübhannellah Denilir. Kadınlar İse, Sa

Namazda iken, yanılan imamı uyarmak, yanlış okuduğu kıraati düzeltmek veya önemli bir olayı duyurmak, uyarıda bulunmak için erkeklerin «sübhanellah» demesi, kadınların ise, sağ ellerini sol el*lerinin üzerine vurması tavsiye edilmiştir. Bu tarz söz ve hareketle namazın bozulmayacağı belirtilmiş ve bunun dışında başka bir söz söylenmesinin veya başka bir harekette bulunmasının doğru olma*yacağına dikkatler çekilmiştir.
İlgili hadisler :
Sehlb. Sa'd (R.A.) den yapılan rivayette, Peygamber CA.S.) Efendi*mizin şöyle buyurduğunu haber vermiştir : «Kime namaz kılarken önemli bir olay vaki olur (ve bunu başkasına duyurmak isterse) tes-bîh getirsin, (sübhanellah desin). Tasfiyk ise kadınlara mahsus*tur.»
Ali b. Ebî Tâlib (R.A.) den yapılan rivayette, demiştir ki :
— Seher vakti bana ayrılmış bir saat vardı ki, o saatte Resûlül-lah (A.S.) Efendimizin yanma girerdim. Girdiğimde ayakta namaz kılıyorsa, benim için tesbîh getirip sübhanellah derdi ve bu O'nun bana izin verdiği anlamına gelirdi. Namazda değilse, bana izin ve*rirdi.»
Ebu Hüreyre (R.A.) den yapılan rivayette, Peygamber (A.S.)
Efendimizin şöyle buyurduğunu haber vermiştir :
«Namazda teşbih (sübhanellah demek) erkeklere, tasfiyk de kaj dmlara mahsustur.»
Hadîslerin açık delâletinden şu hükümler anlaşılmaktadır :
1- Namazda iken, içeri girmeye izin istendiği veya bir tehli*keyle karşılaşan âmâyı veya başka birini uyarmak gerektiğinde teşbihte bulunmak, yani sübhanellah demek sünnettir.
2- Belirtilen durumlarda kadınların ise tasfiyk yapmaları, yani sağ ellerini sol ellerinin üzerine vurmak suretiyle uyarıda bu*lunmaları sünnettir.
3- Bunun gibi cemaatle namaz kılınırken imamın yanıldığını hatırlatmak için de aynı şey yapılır, yani erkekler sübhanellah, der ler, kadınlar el çırparlar. Böyle yapmak veya söylemek kimine göre sünnet, kimine göre müstehabdır.
Hadîslerin ışığında mezhep imamlarının görüş, tesbit, istidlal ve ihticacları:
a) Hanefîlere göre :
Birinin içeri girmek için izin istemesi veya imamın bir hata yap*ması halinde namazda olan kimsenin konuşmayıp sadece sübhanel*lah demesinde bir sakınca yoktur, yani namaz bozulmaz. Hanefîler bu meselede Sehl b. Sa'd'm (R.A.) 1116 nolu hadîsiyle istidlal etmiş*lerdir.
b) Şâfiîlere göre: Namazda önemli bir olaydan, dolayı, meselâ hata yapan imama hatırlatmak, içeri girmek isteyene izin vermek ve tehlikeyle kar-şıkarşıya gelen amayı uyarmak için erkeğin sübhanallah demesi, ka*dının da sağ eliyle sol eline vurup el çırpması sünnettir.
c) Hanbelîlere göre :
Namazda İken herhangi bir maksada yönelik olarak sübhanel-veya Lâilâhe illallah demek veya benzeri bir zikirde bulunmak namazı bozmaz. Meselâ hayretini mucip bir şey gördüğünde «süb*hanellah» der veya başına bir musibet gelir de «İrma lülahi...» der veya bir ağrı ve sızı hisseder de «bismillah» derse, namazı bozul*maz, ancak kerahet işlemiş olur. Bunun gibi namazda hefhangi bir maksada yönelik olarak Kur'ân'dan bir âyet okuması da namazı boz*maz. Ancak Kur'ân'dan bir kelime söyler de o insanların sözünden ayırt edilmezse, meselâ «ya İbrahim!» derse, namazı bozulur.
d) Mâlikîlere göre :
Namazda olan kimse, namaz dışındaki kimseye bir şey anlat*mak için veya hatırlatmak için kıraat mahallinde bir âyet okursa, namazı bozulmaz. Ama bunu rükû' veya secdede okursa, namazı bozulur, çünkü kıraat mahallinin dışında okunmuş olur. Buna bir misal verelim : İçeri girmek için izin isteyen adama, «UDHULUHA Bİ-SELÂMİN ÂMÎNİN» âyetini kıraat mahallinde okursa, namazı bozulmaz, onun dışında bir yerde okursa namazı bozulur.
Önemli bir olayı hatırlatmak veya anlatmak için namazda iken «sübhanellah» veya «lâilâhe illallah» ya da «la havle velâ kuvvete illâ billah» derse namazı bozulmaz. Çünkü namazın her bölümü tes-bîh, tehlil ve la havie'ye mahal sayılır.
Diğer rivayetler, yorumlar ve tahliller :
1116 nolu Seni b. Sa'd (R.A.) hadîsini Ebû Dâvud şu lafızla ri*vayet etmiştir : «Namazda iken sizce önemli sayılan bir olay zuhur ederse, erkekler teşbihte bulunsun, kadınlar da tasfiyk yapsınlar.»
Hadisin ricali sahihtir. Hemen hemen bütün müctehitler bu ha*dîsle istidlal etmişlerdir.
1117 nolu Hz. Ali Hadîsini Nesâi ve Beyhakî de tahrîc etmişler*dir. Ancak isnadında ve metninde ihtilâf söz konusudur. Bazı rivâyette «teşbihte bulundu», bazısında ise, «hafif öksürdü» denilmiştir. Bu da daha çok râvîlerinden Abdullah b. Nücca bulunuyor ki, bu zatla ilgili hadîs âlimlerinin görüşlerini 1100 nolu kısımda açıklamış bulunuyoruz.
1118 nolu Ebû Hüreyre (R.A.) hadîsinin merfu' veya mevkuf olduğu hakkında ihtilâf vardır. İsnadında ise Ebû Harun Umare b. Cüveyna bulunuyor ki, Hammad b. Zeyd onun yalancı bir kişi oldu*ğunu söylemiştir. Şu'be onun hakkında şöyle demiştir : «Ebû Ha*run'dan hadîs rivayet etmektense boynumun vurulmasını tercîh ede*rim. Zehebi onunla ilgili birçok görüş ve tesbitleri toplamıştır. İbn Maîn, onun zayıf olduğunu, Nesâi ise, metrukü'l-Hadîs olarak tanın*dığını belirtmiştir.
Zeylaî Sehl b. Sa'd (R.A.) hadîsinin tamamını naklederek hadi*sin asıl söyleniş sebebini belirtmek istemiştir. Rivayetin tamamı şöy*ledir: Peygamber (A.S.) Efendimiz, aralarında barışı gerçekleştir*mek üzere Benî Amr b. Avf kabilesine gitti. Namaz vakti girmiş ol*du. Müezzin, Ebû Bekir Sıddîk'a (R.A.) gelip, «cemaate namaz kıl*dırmaz mısın?» diye teklifte bulundu. O da olumlu cevap verdikten sonra kalkıp namaz kıldırmaya başladı, derken Resûlüllah (A.S.) Efendimiz dönüp geldi. Cemaat namazda bulunuyordu. Peygamber (A.S.) ilerleyip safta yerini aldı. Cemaat O'nun geldiğini görünce el çırpmaya başladılar. Ebû Bekir ise namazda bir yana dönüp bak*madı, ancak cemaat el çırpmayı artırınca, etrafına dönüp baktı, Pey*gamber (A.S.) Efendimizi gördü. Peygamberimiz ona, yerinde dur, diye işarette bulundu. Bunun üzerine Resûlüllah'ın (A.S.) kendisine vaki bu emrinden dolayı Allah'a hamd etti ve sonra geri çekilip saf*ta aynı hizada durdu. Resûlüllah (A.S.) öne geçip namaz kıldırdık*tan sonra Ebû Bekir'e şöyle dedi : «Ya Ebâ Bekir! Sana emrettiğim halde neden yerinde kalmadın?» Ebû Bekîr şu cevabı verdi : «Ebû Kahafe'nin oğluna, Resûlüllah'ın (A.S.) bulunduğu bir yerde öne geçip namaz kıldırmak yakışmaz.» Sonra Reslüllah (A.S.) cemaate dönerek şöyle buyurdu : «Neden tasfiyki artırdınız, sorabilir mi*yim? Kim namazda iken önemli bir olay görürse, teşbihte bulunsun Çünkü o teşbihte bulununca kendisine iltifat vaki olur. Tasfiyk ise ancak kadınlara mahsustur.»

Çıkarılan Hükümler


1- Namazda iken bir olaydan dolayı «sübhanellah» demek na*mazı bozmaz. Bu, Hanefîlere göredir.
2- Namazda iken, önemli bir olaydan dolayı erkeklerin «süb-hanellah» demeleri, kadınların tasfiykte bulunmaları sünnettir. Bu, Şafiîlere göredir.
3- Namazda iken herhangi bir maksada yönelik olarak tes-bîh, tehlîl ve benzeri bir zikirde bulunmak namazı bozmaz. Bu Han-belilere göredir. Mâlikîler de aynı görüştedirler.
4- Namazda iken, namaz dışında meydana gelen bir olay se*bebiyle, hatırlatmada bulunmak veya uyarmak veya cevap vermek, müsaade etmek niyetiyle kıraat mahallinde ise, Kur'ân'dan bir âyet okumakta da bir sakınca yoktur. Kıraat mahallinin dışında böyle yapmak ise, namazı bozar. Bu, Mâlikîlere göredir.