Güzel Elbise Giyinmek ve Alçak Gönüllü Davranmak

îslâm, temizliği nasıl temel kural kabul ederse, güzel giyinmeyi, kibar ve nazik olmayı, alçakgönüllü ve ülfet etme ve edilme düze*yinde bulunmayı emreder. «Allah güzeldir ,güzelliği sever.» meâlindeki hadîs, kılık kıyafeti düzeltmenin, güzel elbise giyinmenin, güzel görünmenin ilâhî mahabbete vesile olacağını haber veriyor.
Resûlüllah CA.S.) Efendimiz'in günlük hayatını incelediğimizde hep bu güzelliğin misallerini görürüz. Pejmürde, dağınık ve perişan gezip dolaşanları; üst-başını temiz tutmayanları, rastladığı her yer*de uyardığı ise bir gerçektir. Zira İslâmiyet, hakiki medeniyeti ge*tirmiş, insanca yaşamanın bütün yollarını açarken bunları kelime*nin dar kalıbında bırakmamış, uygulama alanına getirip örnek ver^ mek suretiyle eğitim konusu olarak belirlemiştir.
İlgili hadîsler:
İbn Mes'ûd (R.AJ'den yapılan rivayette, Resûlüllah (A.S.) Efen*dimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir:
«Kalbinde zerre ağırlığınca kibir bulunan kimse Cennet'e girmeye*cektir.» Bunun üzerine bir adam: »Adam elbisesinin ve ayakkapla-rınm güzel olmasından hoşlanıyor (sa, bunda bir sakınca var mıdır?)» deyince, buyurdu ki: «Şüphesiz ki Allah güzeldir, güzelliği sever. Ki*bir ise, hakkı inkâr ve defetmek, insanları hakîr ve aşağı görmektir.»
Sehl b. Muâz el-Cühenî'den, o da babasından, o da Resûlüllah (A.S.) Efendimiz'den yaptığı rivöyet, Resûlüllah şöyle buyurmuştur: «Kim, gücü yettiği halde, sırf Aziz ve Celiî olan Allah için tevazu göstererek uygun-güzel elbise giyinmeyi terkederse, Allah (kıyâmat gününde) onu mahlukatm önünde çağırarak da imân kaftanların*dan hangisini dilerse onu seçmekte serbest bırakacaktır.»
İbn Ömer (R.A.)'dan yapılan rivayette, Resûlüllah (A.S.) Efen*dimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir: «Kim dünyada şehvet elbisesi giyinirse, Allah ona kıyamet gününde mezellet (horluk, ha-Uirlik) elbisesi giydiirir.»
Yine îbn Ömer (R.A.)'den yapılan rivayette, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir: «Kim elbisesini kibir ve gururundan dolayı yerden sürüyüp çekerse, Allah kıyamet gü*nünde ona (rahmet) nazarıyla bakmaz.»
Yine İbn Ömer (R.A.)'dan yapılan rivayette, Peygamber (A.S.) Efendimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir: «Kibir ve gurura de*lâlet eden) sarkıtmak, entari, sarık ve gömlekte olur. Artık kim kibir ve gurura kapılarak bir şey sarkıtıp sürüklerse, Allah kıyamet günün*de ona (rahmet) nazarıyla bakmaz.»
Ebû Hüreyre (R.A.)'den yapılan rivayette, Peygamber (A.S.) Efendimiz'in şöyle buyurduğunu söylemiştir: «Kim azgınlık ve kibir göstererek entarisini (ve üstlüğünü sarkıtıp yerden) çekerse, Allah ona (rahmet nazarıyla bakmaz.»
Hadîslerin açık delâletinden şu hükümler anlaşılmaktadır:
1- Büyüklük taslamak, kibir ve gurur gösterip başkasını kü*çük görmek, Cennet'e girmeye engel teşkil eden büyük günahlardan biridir.
2- Kibir ve gurur göstermeksizin, güzel ve düzenli elbise giyin*mek müstehabdır.
3- Allah için tevazu kaftanına bürünerek süslü ve güzel el*bise giyinmeyi terketmekte bir sakınca yoktur; yeter ki, kişinin kı*yafeti temiz ve düzgün olsun.
4- Şehveti tahrik edecek şekilde elbise giyinmek mekruhtur.
5- Entari veya üstlüğün eteğini uzatıp yerde sürükleyip çekmek mekruhtur. Bu, daha çok Arap Yarımadasında uzun entari giyinen erkeklerle ilgilidir.
6 — Sarığın ucunu uzunca sarkıtmak da mekruhtur. Bir karış kadarını uzatmakta bir sakınca yoktur.
Müctehit imamların hemen hepsi, kibir ve gurura vesile kılınmaksızm güzel elbise giyinmeyi müstehab saymışlar; yırtık, pejmür*de bir kıyafetle sokağa çıkmanın sünnete aykırı olduğunu söylemiş*lerdir. Ancak kişinin malî gücü güzel ve düzenli kıyafete yetmediği takdirde, yamalı ve temiz olmak şartıyla eski ve yıpramk elbise gi*yinmekte hiçbir sakınca görmemişlerdir. Nitekim îmam Ebû Hanî-fe'nin en güzel kumaştan elbise diktirip giydiği; İmam Mâlik'in ter*temiz ve düzgün bir kıyafetle Mescid-i Saadet'e gelip ders verdiği birer vakıadır. İmam Şafiî'nin devamlı îslâmî ilim merkezleri ara*sında dolaşıp mekik dokuduğu halde, kıyafetine özen gösterdiği bi*linmektedir.
Diğer rivayetler, yorumlar ve tahliller:
407 nolu îbn Mes'ûd hadîsinde, kalbinde zerre ağırlığınca kibir bu*lunan kimsenin Cennet'e giremeyeceği belirtilmiştir. Bu ifadeden maksat, gereken cezayı çekmeden Cennet'e giremeyecektir, denil*miştir. Çünkü «tevhîd ehli»nin Cennet'e gireceğinde hiçbir farklı gö*rüş ortaya koyan olmamıştır. Aynı zamanda «tevhid ehli»nin âsi ve günahkârlarmmm da Cehennem'de ebediyen kalmayacağı kesin ifadelerle beyân edilmiştir.
408 nolu Sehl hadîsini, Tirmizî hasenlemiş ve bunu Abdurrah-man b. Meymun tarikiyle rivayet etmiştir. Nesâî, bu zat hakkında «leyse bihi be'sün» derken, îbn Maîn, onun zayıf olduğunu söylemiş*tir. Sehl b. Muâz'a gelince, İbn Hibbaiı onun «sıka» olduğunu belir*tirken, İbn Maîn zayıf olduğuna dikkatleri çekmiştir.
Hadîsin açık delâleti, züht, takva ve tevazu yönlerinden, başka*sının dikkatini çekecek kadar güzel elbise giymeyi tefketmekte bir sakınca olmadığı gibi, bazı faydalan bulunduğunu ifade etmektedir. Konu bu açıdan değerlendirilince, sözü edilen güzel elbiseden mak*sadın, âdetin üstünde bir görünüm arzedeni olduğu anlaşılıyor. Ni*tekim Hafız İbn Kayyım diyor ki: «Resûlüllah (A.S.) Efendimiz ba-zan tedariki kolay olan kaba yünden, bazan ketenden, bazanda pamuktan elbise giyinirdi. Yemen'de dokunan hırkaların çeşitli renklerin den giydiği olurdu. O halde insanlardan bir kısminin züht ve taabbüd olsun diye Allah'ın mubah kıldığı giyecek, yiyecek ve evlenilecek şeyleri men'etmeye çalışması; bir kısmının da onların aksine en na*dide elbiseleri ve en güzel yiyecek maddelerini seçmek suretiyle lü-küs yaşamaya özenmesi, şüphesiz ki Peygamber (A.S.) Efendimiz'in sünnetine muhaliftir.»
O bakımdan ortalama bir yol tutup giyim, kuşamda; yiyecek ve içecekte ifrat ve tefritten kaçınmak sünnete daha uygundur.
Şeyh Ebü İshak-el-Esfehanî, isnad-i sahîh ile Cabir b. Eyyub.dan şöyle dediğim rivayet etmiştir: «Salt b. Râşit, ünlü bilgin ve muab-bir İbn Sirîn'in yanma girdiğinde üzerinde kaim ve kaba yünden do*kunmuş bir entari, bir sarık ve bir cübbe bulunuyordu. îbn Sirîn onun bu kıyafetinden hoşlanmayarak yüzünü ekşiterek tiksinti duy*duğunu belirtti ve şöyle buyurdu: Sanıyorum ki, bazı kimseler, Isa Peygamberin kaba yünden elbise giydiğini düşünerek öyle giyiniyor*lar. Oysa, sıhhatmdan pek şüphe etmediğim zatların verdiği habere göre, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz hem keten, hem yün, hem de pa*muk kumaşlardan elbise giyinmiştir. Peygamberimizin (A.S.) sün*netine uymamız elbetteki daha uygun ve daha lâyıktır...»
Sonuç olarak bu konuda diyebiliriz ki, vasat ve vasatın üstün*de elbise giyinmek niyete göre mana ve hüküm taşır. Müslüman kimsenin toplum içinde daha güzel, daha düzenli görünmesi ve hem ameliyle, hem kıyafetiyle misal olması düşüncesinden hareketle, kendine güzel bir çeki düzen vermesi, elbette mubahtır ve örnek alınmaya lâyıktır. Bunun aksine başkasına üstünlük sağlamak, ki*bir ve gurur taslamak için yapıyorsa, her haliyle günâhtır.
409 nolu İbn Ömer hadîsinin ricali sahîh isnadı sağlamdır. Râ-vileri sıka (güvenilir) kişilerdir. Kavilerinden 'Muhammed b. İsa üzerinde konuşanlar olmuşsa da, Ebû Hatim onun sıka olduğunu söylerken Buharî onun tarikiyle rivayet yapmış ve İbn Hibban onu sıka (güvenilir raviler) arasında zikretmiştir.
Büyüklük taslayarak güzel elbise giyen kimseye, kıyamet gü*nünde misliyle ceza verilir, böylece mezellet (horluk ve hakirlik) el*bisesi giydirilir. Çünkü ceza amelin cinsinden olur.
Kadınların eteklerini yere dokunacak şekilde uzun tutmaları, bu husustaki hükmün dışındadır. Çünkü onların ayaklarının üze*rinin Örtülü bulunması vâcibdir. Ancak kalın çorap giyinen kadınla*rın topuklarına kadar entarilerini uzun tutmalarında bir sakınca yoktur.
O halde kadınlar sırf kibir gösterip başkasını küçük görmek için entarilerini lüzumundan fazla uzatır da etekleri yerde sürünürse, o takdirde kerahet işlemiş olurlar. Bazı ilim adamlarına göre, erkek*lerin de büyüklük taslama niyeti olmaksızın eteklerini uzatmaların*da bir sakınca yoktur, demişlerse de, onların bu görüşü fazla ilgi ve tarafdar toplamamıştır. Nitekim îmam Şafiî, niyetleri ne olursa ol*sun, erkeklerin eteklerini yerde sürünecek şekilde uzatmaları mek*ruhtur, demiştir. el-Butî de kendi Muhtasar'mda İmam Şâfü, nin şöyle dediğini nakletmiştik «Etekleri büyüklük taslayarak uzat*mak, ne namazda, ne de namaz dışında caizdir. Erkeklerin giydiği üstlük, entari ve cübbenin topukları aşması ve biz bunu büyüklük tas*lamak için böyle yapmıyoruz diye yorumda bulunmaları da doğru değildir. Çünkü elbisenin topukları aşması, kibir ve gurur alâmeti ola*rak bilinir.
Ancak elbisenin topuklardan aşağı veya topuk seviyesinde olma hususu daha çok sıcak bölgelerde entari giyinen erkeklerle ilgilidir ve oraların âdetleriyle yakından alâkalıdır.
Şafiî'nin görüşünü benimseyenlerin delili ise, daha çok şu riva*yettir: «Entarini bacakların yansına kad&r uzat, daha fazla uzatmak istiyorsan topuklarına kadar uzat ye sakın eteğini (daha aşağı sar*kacak şekilde) uzatma; çünkü Öyle yapmak kibir ve gururdur. Allah ise kibir ve gurur (taslayanıî sevmez.»
Ayrıca şu hadîsle de istidlal etmişlerdir: Ebû Ümâme (R.A) di*yor ki, birara Resûlüllah (A.S.) Efendimizle beraber bulunuyorduk, derken Amir b. Zürare el-Ansarî ile karşılaştık ki, üzerindeki üstlü*ğü yere kadar sarkmış bulunuyordu. Resûlüllah (A.S.) Efendimiz onun elbisenin bir ucundan tutup Allah'a karşı tevazu göstererek şöyle dedi: «Senin kulun, kulun ve cariyen oğlu!..» Bunu Amir işite*cek sesle söyledi ve o sebeble şöyle dedi; «Ya Resûlellah! Doğrusu ben ince bacaklıyım...» Peygamber (A.S.): «Ya Amir! Şüphesiz M, Allah yarattığı her şeyi en güzel biçimde yaratmıştır. Ya Amir! mu*hakkak .ki Allah, eteklerini (yere kadar) uzatanı sevmez.»
Bu hadîsin ricali sıkat (güvenilir) kişilerdir. Zahiri ise, Amr'ın böyle yapmakla büyüklük taslamadığına delâlet ediyor.
411 nolu İbn Ömer hadîsinin isnadında Abdülaziz b. Revvad bu*lunuyor ki, bu zat üzerinde konuşanlar olmuştur. İbn Mübarek, «o insanların en abidi idi.» derken Ebû Hatim, «o sadûk (doğru ve ibâ*dete düşkün bir zattır.» demiştir. Ahmed b. Hanbel, «Hadisi (riva*yeti) uygundur» diyerek onu tezkiye etmiştir. İbn Cüneyd ise, onun zayıf olduğunu belirtmiştir.
îbn Hibban ise ona iki münker hadîs isnâd etmiştir ki, onlardan biri Abdurrahim b. Harun, diğeri Zafir b. Süleyman tarikiyle riva*yet etmiştir.
Nevevî ise, Müslim şerhinde onun isnadının hasen olduğunu be*lirtmiştir.

Çıkarılan Hükümler:


1- Büyüklük taslamak niyetiyle ağır kumaştan elbise diktirip giyinmek mekruhtur.
2- Müslümanm vakar ve şerefine yakışır ölçü ve biçimde gü*zel elbise giyinmek müstehabdır.
3- Bununla beraber, daha çok, ifratla tefritten kaçınarak va*sat bir elbise giyinmek takvaya ve sünnete daha yakındır.
4- Şehveti tahrîk edecek şekilde giyinmek mekruhtur.
5- Kadınların entari ve dış kıyafetlerinin topuklara kadar uzun - olması sünnettir. Topuklardan az yukarıya kadar uzanan entari veya mantonun örtmediği bilek ve yukarısını kaim çorap giyinmek su*retiyle örtmeleri de tesettürü gerçekleştireceğinden caizdir.
6- Sıcak bölgelerde entari giyinen erkeklerin etek uçlarını to*puklardan aşağıya kadar uzatıp sarkıtmaları mekruhtur.