Sakal traşı olmak veya sakal bırakmanın hükmü nedir? Delilleri ile beraber sakal ve bıyık hakkındaki hükümler nelerdir? Sakalın sünnete uygun şekli nasıl olmalıdır?
Soru
Sakalı bıraktıktan sonra kesme mevzusunda bir kaç yerde farklı hükümler söylenmiştir. Mezahibül-Erbaa eserinde Haram olduğu yazılmış ama Başka bir yerde siz Tahrimen Mekruh diyorsunuz. Eleştirmek anlamında değilhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakın yanlış anlaşılmasın. Aklımda bir soru işareti kalmasın istiyorumm. Hükmü nedir? Farklı hükümler var ise eğer bu hükümler kimlere aittir? Delilleri ile beraber yazarsanız çok rahatlayacağım. Sakalın sünnete uygun şekli nasıl olmalıdır?
Değerli Kardeşimiz;
Sakalhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Resûl-i Ekrem Efendimizin ehemmiyetli sünnetlerinden biridir. Hiçbir âlim farz olduğunu ileri sürmediği içinhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif terkinde de farzın terki gibi bir hüküm verilmemiştir. Sakal sünnetinde Şafiî ile Hanefî arasında farklı görüş vardır. Şafiî ye göre sakal sünnettir. Kesimi ise sadece tenzihen mekruhtur.
Hanefi de ve diğer iki mezhepte ise hüküm farklıdır. Sakalı bıraktıktan sonra kesmekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif tahrimen mekruhtur.
Dinimiz bu konuda bir zorunluluk getirmediği için bazı insanların sakal bırakmamasına neden bırakmıyorsun denilmez. Dinimiz sakal bırakmamayı men etmemiştir terkeden sünnet sevabından mahrum kalır ama günahkar da olmaz.
Peygamber Efendimizin (a.s.m.) getirdiği esashttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kaide ve prensipler hayatın bütün safhalarını içine alır. İbadetten muamelâtahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif ahlâktan insanın şahsî yaşayışına ve cemiyetin bütün unsurlarına kadar...
Peygamberimizin yaşayışı en güzel bir örnek ve mü'minler için en açık bir misaldir. Bu hususu Rabbimiz Kur'ân-ı Kerimde şöyle belirtir : «Gerçekten http://www.tevbe.org/forum/images/smilies/allah.gif'ıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif âhiret gününü arzulayanlar ve http://www.tevbe.org/forum/images/smilies/allah.gif'ı çok zikredenler içinhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif size http://www.tevbe.org/forum/images/smilies/allah.gif'ın Resulünde (takip edeceğiniz) pek güzel bir örnek vardır.» (Ahzabhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 21)
Peygamberimizin birtakım sünnetleri vardır kihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bunlarhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif onun fıtrî muameleleri şeklindedir. Giyinip kuşanmasıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif yeyip içmesihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif vücudunun bakımı ve temizliği bu kabildendir. Bunların birçoğu muaşeret kaideleri sınıfına girmektedir. Mü'minler isehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bu sünnetlere uymakla hareketlerini nurlandırmış olurlar.
İşte bu fıtrî sünnetlerden bir kısmını Hz. Âişe validemiz Resul-i Ekrem Efendimizden şöyle rivayet etmektedir :
«On şey fıtrattandır (yaratılıştan olması gereken âdetlerdendir) : bıyığı kısaltmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalı bırakmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif misvak kullanmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif buruna su çekmekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif tırnakları kesmekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif parmak aralarını yıkamakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif koltuk altını temizlemekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif etek tıraşı olmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif istinca ve istibra.» (Müslimhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Tahare : 56; Neseîhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Zinet: 1)
Her insanın belli zamanlarda yapması gereken bu fıtrî sünnetler hem bir temizlik vasıtasıdırhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif hem de Peygamber âdetidir. İnsan bu vazifeleri yerine getirmekle hem bedenî vazifelerini yapmışhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif hem de sünnete uymakla manevî mükâfata kavuşmuş olur.
Bahsi geçen sünnetler içinde sakal bırakmak ve bıyıkları kısaltmak dış görünüş itibarıyla ayrı bir hususiyet taşımaktadır. Sevgili Peygamberimiz «Sakalı bırakın ve bıyıklarınızı kısaltın» derken «Müşriklere muhalefet edin» (Buharihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Libas: 64) buyurmakla da hikmet cihetini belirtmektedirler. Çünkü müşrikler sakallarını kesip bıyıklarını alabildiğine uzatırlardı.
İslâm âlimleri sakalı bırakma ölçüsü olarak bir tutamdan fazlasının kesilmesini ifade ederler. Hz. Ömerhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalını uzatmış birini görerek bir tutamdan fazlasını kesmesini söylemiştir. Ebû Hüreyre gibi büyük bir Sahabî de (r.a.) sakalını tutarhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bir tutamdan fazlasını keserdi. Abdullah bin Ömer'in de aynı şekilde hareket ettiği rivayet edilmektedir.
Fıkıh kitaplarımızda ifade edildiği gibihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalın kâmil mânâdaki şekli «arız» denilen yüzün iki tarafı ile çenede bırakılmasıdır. Şayet sadece çenede sakal bırakılsa sünnet yerine gelmiş olmaz.
Sakal bırakmakta ve diğer sünnetleri işlemekte mü'minin esas niyeti Peygamberimize uymak ve onu taklit etmektir. Bir Müslümanm gayesihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif mümkün olduğu ölçüde sünnet-i seniyyeye her yönüyle uymaktır. Fakat buna muvaffak olmak ancak «ehass-ı havas» denilen bazı mümtaz şahsiyetlere mahsustur. Yalnızca müçtehid ve velî mertebesine varan zatlar bu sınıfa girer. Fakat herkes sünnetin tamamını yapamasa dahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif taraftar olmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kabul etmek ve hâlis bir niyetle de yapmaya gayret göstermek mecburiyetindedir. Ancak bu niyet ve kararlılık içinde olmakla beraberhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif daha başka maslahatlar icabı olarak bazı sünnetleri yapmayanları ve yapamayanları çok büyük bir günaha girmiş gibi suçlamaya ve tahkir etmeyehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif küçük görmeye de hakkımız yoktur.
Sakal meselesine de bu ölçü içinde bakmak lâzımdır. Sakal bırakmak Peygamberimizin hem fiilî ve hem de kavlî bir sünnetidir. Mü'min bu sünneti işlemeklehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif âdetini ibadete çevirir ve büyük sevaba kavuşur. Sakal bırakmayanların mes'uliyet altına girdiklerini söyleyen müçtehidler varsa dahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bazı âlimler sakalı kesmenin tenzihen mekruh olduğunu ve hattâ son devir İslâm âlimlerinin bazıları da mubah olduğunu belirtmişlerdir.
Asrımızın büyük âlimi Bediüzzamanhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif «Bazı âlimler 'Sakalı tıraş etmek caiz değildir' demişler. Muradlarıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 'Sakalı bıraktıktan sonra tıraş etmek haramdır' demektir. Yoksa hiç bırakmayanhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bir sünneti terk etmiş olur» (Emirdağ Lahikasıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif s. 48:49) demektedir.
Bu durumdahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalı bıraktıktan sonra kesenlerhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Hanefîhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Hanbelî ve Maliki âlimlerince mes'ul duruma düşerlerse dehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Şafiî âlimlerince —Gazalihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif İbni Hacerhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Remlihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Rafiî ve Nevevî—ye göre tenzihi bir mekruh işlemiş olmaktadırlar. Bu meselede Şafiî mezhebine uyan kimselerhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gifbir mes'uliyet altına girmezler. (Mezahibü'l-Erbaahttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif2 :44-45; İânetü'l-Tâlibînhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 2 : 340)
Bu sünneti işlemeye taraftar olmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif işleyenleri tebrik etmekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif onlara hürmet etmek İslâmî bir davranış olduğu gibihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bırakamayanları veya bir mazeretinden dolayı terk edenleri de hor görüp küçük düşürücü konuşmakhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif büyük bir İslâmî eksiklikmiş gibi değerlendirmek de normal bir hareket değildir. Hele bu meseleden dolayı Müslümanlar arasındaki birlik ve kardeşlik bağlarına zarar vermekhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif şuurlu Müslümanın yapacağı işlerden değildir.
Sakal bırakan kimselerinhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sünnete göre bakımını yapmalarıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sünnete hürmetin ifadesi olur. Bıyık meselesinde ise dinî ölçühttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kılların üst dudağı kaplamamasıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bıyığın herkesin kendi kaşının kılları uzunduğunda olması ve dudak hizasını geçmemesidir. "Bıyıkları kısaltın" hadisine uyan âlimler bıyıklarını ciltleri görünecek kadar kısaltmışlardır.
Sakalı kısaltmak ve yanlardan almak sünnet midir? Peygamber (sav) efendimizin yanına getirilen bir adam içinhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalını keşke şuradan ve şuradan alsaydınızhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif demiş midir?
Kaynaklarda bu manaya gelen herhangi bir hadise rastlayamadık. Sakalla ilgili düzeltmeleri ön gören birkaç rivayete karşınhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakala hiç dokunulmaması gerektiğine dair bir çok rivayet ve alimlerin görüşleri vardır.
Bazı rivayetlere göre Peygamber Efendimizin (s.a.s) sakalının ucundan ve yanlarından aldığı bilinmektedir. (Tirmizihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Edebhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 17).
İmam Malikhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif "Müslümanhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif çoğunluk sakalını ne şekilde bırakıyorsa o kadar bırakmalıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif fazlasını kesmelihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif böyle yapmak menduptur. Çünkü bu fazlalığın kesilmemesihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif çirkin görünmeye sebep olur. Sakalı kısaltmanın bir sınırı yoktur. En uygunuhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif şekli güzelleştirecek biçimde kısaltmaktır" der. İmam Bâcî Abdullah İbn Ömer ve Ebu Hureyre'den nakledilen tatbikata dayanılarak bir tutamdan fazlasının kesilebileceğini söylemiştir.
Dürrü’l-Muhtar'da sakalın bir tutam boyunda olmasının sünnet olduğu ifade edilmektedir. Aynı şekildehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif ekseriyetin görüşüne göre bir tutamdan fazlasını kesmek de sünnettir.
Ayrıca saçla ilgili olarak “kimin saçı varsa ona iyi baksın”(bk. Irakîhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Tahricu ahadisi’l-İhya-İhya ile birliktehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 1/142) mealinde hadis vardır.
Ebu Davud ve Tirmizî’nin rivayet ettikleri bir hadis de mealen şöyledirhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif “Saçıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif sakalı dağınık bir adam Hz. Peygamber(a.s.m)’in meclisine geldi. Buyurdu kihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bunun bir yağı yok mu ki onunla saçını düzeltsin” (Irakîhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif a.g.y)
Sakal brakanların alt dudak altını alması mekruh ve bidat mıdır?
Reddu’l-Muhtar’da kısaca “el-Garaib”den naklen “alt dudağın kıllarının alınması bidattır” denilmektedir(İbn Abidinhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Reddu’l-Muhtarhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 6/407).
Celal Yıldırım hoca da –herhangi bir kaynak vermeden- “Sakal bırakanların alt dudak üzerindeki kılları tıraş etmeleri bid’at sayılmıştır. Çünkühttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif peygamberimizin(a.s.m) o kısmı tıraş etmediği sahih hadislerle sabittir” görüşüne yer vermiştir. (bk.Celal Yıldırımhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif İslam Fıkhıhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 4/207)
Tahavî’nin bildirdiğine görehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif üst dudaktaki kılları(bıyığı) tıraş etmek İmam Azamhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre kısaltmaktan daha güzeldir. Fakat daha sonra gelen Hanefî fakihlerine görehttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif bıyıkları tıraş etmek değilhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kısaltmak sünnettir. (bk. el-Bahru’r-raik-şamile-7/163)
Hanefî alimlerine göre sakalın çenenin altındaki boğaz kısmını tıraş etmek uygun değildirhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif İmam Ebu Yusuf’a göre bunda bir sakınca yoktur. (bk. Reddu’l-muhtarhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif 2/418)
Kişinin yüzündeki kılları kesmesinde bir sakınca yoktur. Yeter kihttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif kadınlara benzemek niyeti olmasın. (bk. Reddu’l-muhtarhttp://www.tevbe.org/forum/images/smilies/virgul.gif a.y.)
sorularla islamiyet
