NAMAZI BOZAN DURUMLAR
ALPEREN GÜRBÜZER
—İki harften ibaret dahi olsa namazda dünya kelamı konuşmak namazı bozar. Şöyle ki;
Semavi kitaplardan okumakta buna dâhil. Hatta yaygara yapmakta konuşmak hükmündedir.
İki harf çıkaracak şekilde özürsüz öksürmekte öyle, ama öksürürde burnundan harfsiz ses çıkarsa bozulmaz.
—Namaz kılmakta olan bir kimseye kaç rekât namaz kıldığına dair sorulan soruya, elin parmaklarını gösterecek olsa namaz bozulmaz. Yine sorulan soruya cevaben üç kelimeden az olmak üzere yazı yazsa namaz bozulmaz. Ancak görenler onun namazda olmadığı sanarlarsa namaz bozulur.
—Namazda iken soran kimseye ayetle cevap vermek namazı bozar.
Mesela; bir kimsenin adı Yahya veya Musa olmasa bile, bu isimle ilgili ayeti söz konusu kişiye hitap maksadıyla okuyunca namazı bozulur.
—Namaz dışındaki bir kimsenin emri ile herhangi bir iş yapılmış olması namazı bozar.
—Namaz kılana müjde verici bir haber geldiğinde ‘Elhamdülillah’ derse; bu mesele ihtilaflı olup, İmam Yusuf bu konuda bozulmadığını hatta Peygamberimizin; Biriniz namazda iken başına bir hal gelirse tespih etsin hadisini baz alarak içtihatta bulunmuştur.
—Ölüm gibi kötü haberden dolayı ‘İnna lillah ve innaileyhi raciun’ denilmekle cevap verilme manasına geldiğinden dolayı namazı bozar.
—Bir kimse Allahın ismini işitirde ‘Celle Celaluhu’, peygamberimizin ismi geçtiğinde cevap kastıyla ‘Salâvat’ getirirse namaz bozulur. Fakat övgü kast edilirse bozulmaz.
Şeytanın ismi anıldığında ‘lanet’ okursa yine bozulur.
—Ağlamakla namaz bozulur; dünya işleri icabı ağlamak, oh, ah, ya da uflamak puflamak veya ağrı sızıdan dolayı inlemek, ahlamak ve üflemekte ağlamak gibidir. Bir kimse bir musibetten dolayı ‘Vay başıma gelenler’ dese namazı bozulur, hakeza sesli ağlarsa da bozulur. Cennet ve cehennemi hatırlarda ağlarsa bozulmaz.
İmamın kıraatından etkilenip de ağlamaya başlayıp ‘hay, hay, vs.’ gibi söz söylerse bozulmaz, çünkü bu durum huşuya delalettir.
—Kendisinin duyacağı şekilde gülmek namazı bozar.
—İnsan sözlerine benzeyen ifadelerle dua etmek, yani namaz içinde Kur’an ve sünnette olmayan birşeyle dua etmek namazı bozar.
—BaşkasınaTeşmitte bulunmak, yani aksırana ‘Yerhamükellah’ demek namazı bozar, ama aksıran kendine söylerse bozmaz.
—Namaz kılan biri başka bir namaz kılanın ‘Veled’dalin’ dediğini işitirde ‘âmin’ derse namaz bozulmaz, ama bozulduğunu söyleyenlerde var.
—Vesveseyi gidermek için ‘lahavle vela kuvvete illa billâh’ denilirse; dünya içinse bozulur, ahiret içinse namaz bozulmaz.
—Namaz esnasında terastan bir şey düşerde ‘besmele’ çekilirse, ya da biri lehte veya aleyhte dua ettiğinde âmin denilirse namaz bozulur.
—Aynı namazda olmayan kimsenin, yani kendi imamından başkasının yanlış okuyuşunu düzeltmek namazı bozar, çünkü bu öğrenime girer. Fakat kendi imamı için düzeltme yapsa namaz bozulmaz. Zira bu durum namazı düzeltmeye aittir.
İmam kıraat okurken, dili tutulur tutulmaz farz miktarı okumuşsa rükûa gitmeli.
Bu durumda cemaatın ayeti hatırlatması mekruhtur. Yine namaz kılan kişinin namaz dışındaki birinin yardımı ile okuyuşunu da düzeltmesi de namazı bozar, zira bu öğrenme durumu söz konusu olduğundan dolayıdır.
—Namazda manayı bozacak şekilde teganni ile Kur’an okumak, ya da kıraati yanlış okumak namazı bozar.
—Mihraptaki ayeti okumak, ya da ezberinde olmayan sureyi Kur’an’a bakarak okumak namazı bozar. Nitekim bu bir başkasından öğrenmek gibidir. Şayet Kur’anı Kerim ayetlerini ezberinde ise okuyacak olsa namazı bozmaz. Çünkü bu öğrenme sayılmaz. Ezberinde değilse İmamı Azam’a göre en az bir ayet okuyunca namaz bozulur denilmiştir.
—Dil sürçmesi (Zelle-i kari) namazı bozar.
Manası değişecek şekilde Kur’an okumak namazı bozar, yanlış okumakla da namaz bozulur.
Şeddeli bir kelimeyi şeddesiz, şeddesizi şeddeli okumakla namaz bozulmaz. Kuran’ı makamla okumak şayet manayı değiştirmezse sırf sesi güzelleştirmek ve kıraatı zinetlemek için olursa zarar etmez, hatta müstehap olur.
—Az olsun veya çok olsun bir şey yemek veya içmekte öyledir. Velev ki unutarak bir susam tanesi yemiş olmakta buna dâhildir. Bunun bir örneği de ağzına yağmur damlası düştüğünde yutmaktır. Demek ki bir buğday tanesi yenilse ya da bir damla su içilse ister kasten ister yanılarak da olsa fark etmez namazı bozar.
—Kusmak ağız dolusu olursa namazı bozar, sadece az kusmuğu yutmak bozmaz.
— Ağızda dişler arasında kalmış nohut tanesi kadar yemek artığını yemek ve içmek namazı bozar, yemiş nohut tanesinden küçük ise bozmaz.
—Özürsüz olarak kıbleden göğsünü çevirmek namazı bozar.
—Arada hiçbir mani bulunmayan pislik üzerine secde etmek namazı bozar.
—Namaz esnasında başkasına selam vermek veya almak yahut tokalaşmak namazı bozar, fakat selamı el ile veya kaş ile işarette bulunmak bozmaz.
—Namaz kılarken bilerek abdesti bozmak namazı bozar.
Namazda iken abdesti bozacak bir durum meydana gelirse:
—Dilerse abdesti alıp yeniden kılar, dilerse abdest alıp geri kalanını tamamlar. Fakat abdest için mescidin dışına çıkıp, ya da gidip gelirken Kur’an okusa veya bu arada avret yeri açılsa artık bu namazı bina edemez.
Yahut da birkişi abdestsiz olduğunu zanneder de namazdan ayrılıp sonra abdestli olduğunu anlarsa namaz bozulur, velev ki mescitten çıkılmasa da öyledir.
İmama abdestsizlik gelse cemaat içinde elverişli bir kimseyi işaretle elbisesinden tutarak mihraba geçirir, şayet yerine adam geçirmeksizin (istihlaf yapmayıp) mescitten çıkmış olsa cemaatin namazı bozulur.
İstihlaf sözle değil işaretle olur şöyleki;
—Bir parmak işaret ederse bir rekât kıldığına,
—İki parmak işaret ederse iki rekât kıldığına,
—Elini dizlerine vuruyorsa rükuyu terk ettiğine,
—Alnını işaret ediyorsa secdeyi terk ettiğine,
—Ağzını işaret ediyorsa kıraatı terk ettiğine delalet eder.
Demek ki; istihlaf imamın herhangi özür sebebiyle cemaatten ehliyetli birisini geride kalan namazı tamamlaması için işaretle veya elbisesinden çekmekle mihraba geçirmesi durumudur. Şayet mescid içerisinde su varsa abdest alıp namazı üzerine bina eder, bu durumda istihlafa gerek yoktur. Mescidin içinde su yoksa efdal olan istihlaf yapmaktır. İstihlaf konusunu cemaat bilmiyorsa istihlafa girmeyip namazı yeniden kılınması daha uygundur.
İmam birini istihlaf yapmakla hemen imam olmaktan çıkmaz, imam mescitte abdest alıp da halifesi bir rükun eda etmeden durursa halife geri çekilir ve imam bu durumda ileri geçer.
İstihlafın sahih olması için üç şart gereklidir, bunlar;
—İmam namazgâhtan bulunduğu yerden (evden) dışarı çıkmış olmamalı,
—Namazı bozan hallerin imamda olması gerekir,
—Kılınan namaza devam etmenin şartlarının ortadan kalkması lazım gelir.
İstihlafın sebebi ise abdestin bozulması, mesh müddetinin geçmesi, şiddetli hastalık ve kıraatten acizlik vs. gibi unsurlardır. İmamın namazı bozulursa cemaatında bozulur.
Yine bir başka meselede şudur; oldu ya İmam son oturuşun sonunda ölüverdi, o zaman ona uyanların namazı bozulduğu gerçeğini bilmeleridir. O halde yapılması gereken cemaatin yeniden kılması gerektiğidir.
—Teyemmüm halde bir kimsenin namaz kılarken suyu görmesi ile namazı bozulur.
Teyemmümle namaz kıldıran imama uyan cemaatten biri, namaz esnasında suyu görürde imam görmezse görenin de namazı bozulur.
—Mesh müddetinin sona ermesi ya da mestlerin çıkarılması,
—Rükû ve secde yapmaya gücü yettiği halde ima ile namaz kılmak namazı bozar,
—Delilik veya baygınlık halinde de namaz bozulur;
Fakat delilik ve baygınlık bir günle bir geceden fazla sürerse namazın kazası lazım gelmez. Yani devamlılık gösteren bir delilik halinde ibadetler düşer. O halde bu durumdaki eda edilen namazlar, İmam Muhammed’e göre altıncı namaz vaktinin girmesiyle sınırlıdır. İmamı Azam ve İmam Yusuf’a göre ise bu süre bir gün ile bir geceden ibarettir. Delilik süreci oruçta bir ay devam ederse oruç ondan düşer. Bir aydan önce iyileşirse aradan geçen zamanı kaza eder. Zekâtta süre ise bir senedir.
Deliler mallar konusunda telef ederlerse tazmin ile cezalandırılır, fakat sözlerinden dolayı cezalandırılmazlar. Yani onların akitleri ve ikrarları sağlıklı olmadığından dolayıdır.
Delinin imanı ve dinden dönmesi de ebeveynine veya velisine bağlı olarak muteberdir. Gayri müslim delinin hanımı müslüman olsa, delinin velisine müslüman olması teklif edilir. Bu durumda kabul ederse delinin nikâhı devam eder, kabul etmezse ayrılmalarına karar verilir.
Bu arada delilikten bahsetmişken bunaklığa da kısaca değinelim. Bunaklık kâh akıllıca, kâh delice olan bir hastalıktır. Bunaklar akıllı çocuklar hükmündedir. Bunak da mümeyyiz bir çocuk gibi başkasına veli olabilir. Ancak bunlardan kalan akdin hakları kendilerine değil müvekkillerine ait olur.
Baygınlık uykunun üstündedir. Baygınlık ibadetleri iptal ettiği gibi herhalde abdesti de bozar. Baygınlık namaz bakımdan delilik hükmündedir. Oruç ve zekâtta ise delilik hükümleri bu kapsama girmez.
—Bakmak suretiyle cünup olmak, ya da namazda otururken uyuyarak ihtilam olmak veya rüya sebebiyle meninin gelmesi namazı bozan durumlardır.
Namaz içerisinde cinsel manada düşünmek namazı bozmaz, zira onlardan korunmanın imkânı yoktur,
Bir erkeği eşi öper okşarsa namaz bozulmaz. Çünkü cinsel yaklaşma konusunda erkek asıldır. Fakat erkeğin şehveti uyanırsa namaz bozulur. Kadını erkek okşadığında ya da şehvetle öptüğünde kadının namazı bozulmaz. İkisi arasında fark şudur; erkeğin öpmesinde cinsellik manasının olmasıdır.
Kadının namazı bozmanın sebebi sanıldığının aksine şehvet değildir. Erkeklerin durmaları farz olan makamı yeri terk etmelerinden dolayıdır. Ki; ihtiyar nine ve mahremleride aynı hizada kılsalar namazı bozar. Kadın akıl baliğ çağına yaklaşmışsa aynı hizada kılmak namazı bozar. Yani gelişmiş kız çocukları ile kılınırsa namazı bozar.
—Kadının erkeğin aynı hizasında namaza durması da namazı bozar, ancak bununda şartları var;
1-Başlangıç tekbirleri bakımdan ortaklık olmalıdır, fakat aynı zamanda kıldıkları namaz aynı namaz değilse batıl olmaz. Bir başka ifade ile namaz yerine getirilmesi bakımdan ortak olması gerekir ki namaz bozulsun.
2- Erkekle kadının kıldıkları yer bir olduğunda namaz bozulur. Bir hizadan durmaktan maksat ise bir rükun miktarı kadar durmaktır. Bir rükun miktarı kadar aynı hizada durulunca namaz bozulur.
Temyiz parlak oğlan ile aynı hizada namaz kılmak namazı bozmaz. Sakalı bıyığı bitmemiş gencin arkasında namaz kılmak ancak kerahati tenzihiyedir. Çünkü fitneye mahaldir.
Bir deli kadının aynı hizada bulunması namazı bozmaz. Çünkü delinin kendi namazı sahih değildir.
Mahremde olsa aynı safta kadınlarla aynı hizada namaz kılmak sahih değildir. Demek ki; Baliğa bir kadının erkek ile topuk ve baldırları itibariyle aynı hizada namaz kılması namazı bozar.
Cenaze namazında aynı hizada bulunulsa bozulmaz, çünkü cenaze namazında rükû ve secde yoktur. Zaten cenaze esas itibariyle duadır.
3-Erkekle kadının yönleri bir olduğunda namaz bozulur.
Kâbe’de herbirinin yönü ayrı olarak erkek kadın yan yana kılsa namaz bozulmaz, çünkü yönler ayrı, hem de Kâbe’de zaruret vardır
Aynı imama uyan kadınlar erkeklerin önünde bir saf tutsalar bütün erkeklerin namazı bozulur. Erkek veya kadından biri mescidin zemininde, diğerininde en az bir adam boyu yükseklikte bulunması namaza mani teşkil etmez. Bu durumun tersi içinde aynı durum söz konusudur.
Karşı cinslerin aralarında bir perde, bir direk, ya da bir adam sığacak kadar açıklık bulunursa namaz bozulmaz,
Bütün bunlara ilave edilecek en önemli ölçü aslında kadınların mescidleri evlerinin içi olması gerçeğidir.
Cariye azad olurda derhal örtünmezse namazı bozulur. Çünkü örtünme farzı cariyeye azad edildiğinden itibaren başlar.
—Peşpeşe devam etmeyen yürüyüş namazı bozmaz. Şöyle ki;
Bir kimse namazda kıbleye karşı yürürse bakılır; şayet bir saf kadar yürür, sonra bir rükun eda edecek kadar durur; sonra aynı şekilde yürür durursa namazı bozulmaz. Yani yer değişmedikçe veya çok yürüyüşle namaz bozulmaz.
Bir kimse safa girmek için bir saf miktarı yürürse namazı bozmaz. Eğer bir saftan fazla
yürürse bozulur.
Namazı bozmak yerine göre şu hükümlerle nitelenir;
—Özürsüz bozmuşsa haram,
—Malı zayi oduğu için bozmuşsa mubah,
—İkmal için bozmuşsa müstehap,
— Can kurtarmak için bozmuşsa vacip olur.
Demek ki, Tehlikeli durumlarda; mesela bir kimseyi ölümden kurtarmak, ya da bir malı zayi olmaktan kurtarmak için namaz bozulabilir.
Oğlunun bile bile nafile namaz kıldığını bildiği halde ebeveynlerden biri çağırırsa icab etmesi gerekmez. Çünkü oğlunun namazda olduğunu bilmesi dolayısıyla ona seslenmesi masiyettir, yani günahtır. Allah’a masiyet işlemek için hiçbir mahlûka itaat yoktur. Bilmeyerekten çağırdığında ise ayakta bir tarafa selam vererek icabet eder. Namaz kılan kimseye imdat diye seslenilse kurtarmaya gücü yetecekse kıldığı namaz nafile, ya da farz olsun onu bozarak yardıma koşması farz olur.
—Namazda setri avret gereği örtünmesi gereken yerin üç tesbih miktarı kadar açık bulunması namazı bozar. Şöyle ki;
Çıplak kılanın avret yerlerini örtecek elbise bulması, ya da özür sahibinin özrünün ortadan kalkması durumunda da namaz bozulur.
— Dört veya üç rekâtlı namazlarda iki rekâtın başında selam vermek, yani dört rekâtlı bir namazı iki rekât sanarak birinci oturuştan sonra selam veren kimsenin namazı bozulur. Fakat yanılarak böyle selam vermekle namaz bozulmaz.
—Sabah namazı kılarken güneşin doğması, Bayram namazını öğlenin vaktinin girdiğinde kılınması ve Cuma namazının ikindi vaktinde kılınması namazı bozar.
—Rükünleri imamdan önce yapmak namazı bozar.
—Namazda fazla meşguliyet, yani iş yapar gibi gözükmek, ya da üç hareketi arka arkaya yapmakla namaz bozulur. Mesela çok çiğnemekle, yani üç defa çiğnemek gibi bu kapsamda değerlendirilir. Şekeri ağzına atarda çiğnemezse bir şey lazım gelmez, fakat tadı midesine varırsa namazı bozar. Ancak namazdan önce yenmiş ve tadı namaz içinde tükürükle boğaza gitmişse bununla namaz bozulmaz.
Namaz kılmakta olan bir kimse yerden bir taş alarak kuş veya benzeri birşey atacak olsa namazı bozulur. Ancak bir istisnası var, şöyle ki yanında bulunan bir taşı sadece bir eliyle atacak olsa az bir iş olması dolayısıyla namazı bozulmaz, ama bunu yapmakla günah işlemiş olur.
Birbiri ardınca üç hareket ameli kesir olduğundan namaz bozulur. Hayvan üzerinde namaz kılanın ard arda hayvana üç defa vurması namazı bozar, iki veya bir vurursa bozmaz. Namazda iken hayvandan inmek namazı bozmaz. Binmekte zorluk olması dolayısıyladır, inmekte ise kolaylık var, çünkü az iş söz konusudur.
Yine Namazda kılmakta olanın bir kimseye el veya bir kamçı ile vurması çok işe girdiğinden namazı bozar. Ayrıca bir kimse rükûa giderken veya doğrulurken ellerini kaldırırsa namazı bozulur. Çünkü ameli kesirdir
Namazda iken bir ayakkabıyı iki el ile giyinmek namazı bozar. Kolayca ayakta ayakkabılar çıkarmak bozmaz. Çünkü giyinmekte zorluk var dolayısıyla çok işe muhtaç. Ayakkabıyı çıkarmakta ise kolaylık vardır, zira az iş söz konusudur.
Bir kimse gözüne sürme çekse, bedenine yağ sürse, sakal ve saçını tarasa ameli kesire gireceğinden dolayı namazı bozar. Fakat eli ile üç defadan az elbise, beden ve sakallarıyla oynarsa mekruhtur. Namazda tekrarlama yapılmaksızın bir el ile baştan sarığı veya giysisini (fesi) kaldırıp yere koymak veya bunları yerden kaldırıp başa koymak namazı bozmaz. Fakat bunlar çok işe muhtaç olursa namazı bozar.
Bir kimse namazda değişik rekâtlarda iki kere veya birer kere kaşısa namaz bozulmaz. Fakat bir rekâtta birbiri ardınca üç defa kaşısa bozulur.
Namazda çocuğu alıp emzirmek namazı bozar, çünkü ameli kesirdir. Emzirmekde çok iştir çünkü.
Vesselam.
Faydalanılan kaynaklar: İbn-i Abidin, İslam Fıkhı ansiklobedisi (Prof.Dr. Vehbe Zuheyli), İslam İlmihali (Ömer Nasuh’u Bilmen)
