Madeni Para Nasıl Yapılır

Batı dünyasında bilinen ilk madeni paralar, İ.Ö. 700 yıllarında Batı Anadolu'da,«elektrum Çin madeni paraları üstünde de, değerlerini belirten işaretler bulunuyordu; ama bunlar, Anadolu' dakilerin tersine, kalıba dökülerek üretiliyordu. Anadolu'daysa, paranın üstüne gerekli şekil, zımbayla basılıyordu. Bu nedenle Anadolu, modern para basım tekniklerinin gerçek öncüsü sayılmaktadır.

Modern basım yöntemleri: Çeşitli ülkelerde çıkarılan para yasaları, madeni paraların ölçüleri ve ağırlıklarıyla ilgili kesin düzenlemeler getirir. Bu nedenle, modern basım teknikleri, demirsiz metallerle yapılan standart yöntemlerle başlar.

Kullanılan alaşımlar, fırınlarda eritilir ve dikdörtgen biçimli kalıplara akıtılır. Kesintisiz yatay ve yarı otomatik dikey döküm donanımı gibi bazı modern araçlar da kullanılmaktadır. Bunlar, erimiş alaşımın sürekli akıtılmasına ve istendiği zaman kesilmesine olanak verir.

Alaşım, istenen kalınlığı alması için, basınç altında haddelenir. Kalın kesitli alaşım, sıcak olarak, incesiyse, soğuk olarak çekilir. LEVHA ÇEKME işlemi, alaşımın sertleşmesine neden olur, bu da tavlamayı gerektirir. Bir ısıtmasoğutma işlemi olan tavlama, alaşımı daha sonraki çekme ve kesme işlemleri için yeterince yumuşak hale getirir.
Çekme tamamlandıktan sonra, oldukça uzun (ya da rulo haldeki) alaşım, pul kesme tezgâhlarına geçirilir. Bu tezgâhlar, dakikada 400 vuruş yaparak paraları kesen, çok sayıda kesme takımıyla donatılmıştır. Tavlama işlemi ve çekme sırasında yağlayıcı maddelerin kullanılması nedeniyle, pulların yüzeyi yükseltgenir. Bu yüzden pullar, bir hafif asitle temizlenir ve yıkanıp sıcak havada kurutulur.

Bazı madeni paraların, özellikle kenarı geniş olan türlerin, düz pullardan şekillendirilmesi güçtür. Bu durumda pullar, oluklar, içinde, basınç altında haddelenir ve kenar, merkezden daha kalın hale getirilir. Madeni paraların kenarlarına özel biçimler verilecekse, bu, daha sonra işlenir.

Darphane tezgâhları: Biri paranın yazı yanı, öteki de tura yanı için, çift kalıp gerekmektedir. Kalıbın yapımı, bir sanatçının, bitmiş paranın 68 katı büyüklükte çizdiği desen modeliyle başlar. Desenin nikelajlı bir kopyası üretilir ve bu, bir pantografa monte edilir. Pantograf, desenin gerçek para büyüklüğündeki tam bir kopyasını, takım çeliğine işleyen bir kopya tezgâhıdır. Takım çeliği yüksek nitelikli bir çeliktir ve ISIL İŞLEM'le (tavlamaya benzer bir ısıtma ve soğutma işlemi, metali yumuşatmaktan çok sertleştirir) sertleştirilebilir. Çelik, çok yüksek bir sıcaklığa kadar ısıtılmalı ve özel bir banyoda belirli bir hızda soğutulmalıdır. İşlemin ayrıntıları, işlenen çeliğin türüne bağlıdır.

Böylece elde edilen takıma, «redüksiyon zımbası Basma işlemi: Darphane presleri, bir seferde birden dörde kadar para üretecek kapasitededir. Dakikada 400 vuruş yapabilen ve tek etkili çalışan presler, 180 tonluk bir yük basıncına gerek duyarlar. 250 tonluk daha ağır preslerse, normal olarak, dakikada 120 vuruşla çalışırlar.
Prese bir burç yerleştirilir. Bu, bitmiş paranın ölçülerine uygun olarak hazırlanmış bir çelik bloktur. Gerekirse, paraya tırtıklı bir kenar yapmak için, olukları da bulunabilir. Bundan sonraki işlem, pulu burcun içine doğru iten ve orada kalıplardan biriyle karşılaşmasını sağlayan pres tarafından yürütülmektedir. Daha sonra, üst kalıp yukardan aşağı iner ve desenin, pulun iki yüzüne de çıkmasını sağlar. Uygulanan basınç, metal parçanın yayılarak, burcun içini doldurmasını sağlayacak ölçüdedir.

Denetim: Basımda yüzey koşulları çok önemlidir; bu nedenle,pulların yüzey düzensizlikleri, belirli tolerans arasında tutulur. Modern donanımlı darphanelerde, alaşımları çözümlemek için X ışınlı flüoresanlı tayfölçerler, bunların bulunmadığı yerlerde de kimyasal çözümlemeler kullanılmaktadır.

Basım tamamlandıktan sonra, paraların çapları mikrometrelerle ya da başka ölçü aygıtlarıyla denetlenir. Ağırlıklarının denetimi, belli bir ağırlığa karşı, belli miktarda paranın ağırlığıyla yapılır (bu ağırlıkta bir miktar tolerans payı vardır).

Bazen paralar iki kez basılır ya da başka bakımlardan bozuk olur. Bunlar, genellikle denetleme sırasında ayıklanır. Ama zaman zaman, denetimde gözden kaçanlar tedavüle çıkarak, koleksiyoncuların değerli parçaları haline gelebilir.