İbn Mâce

İbn Mâce

Kutub-i Sitte'den kabul edilen "es-Sünen" isimli eserin müellifi. Hicri üçüncü yüzyilin önde gelen hadis hafizlarindandir. Ismi; Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvim, Mevla Rabîa.

Ibn Mâce adiyla meshur olan müellifin adinin menseî ihtilaflidir. Bir rivayete göre Mâce dedesinin ismidir. Tercih edilen görüse göre Mâce babasinin ismidir. Kelime farsça kökenlidir. Firûzâbâdî Kamusunda Mâce'nin babasina ait bir lakap oldugunu söylemistir.

Ibn Mâce'nin isminin okunusu hadisçiler arasinda ihtilafli bir konudur. Bazilari Ibn Mâceh seklinde okumuslar. Bazi hadisçiler de Ibn Mâcete sekliyle söylemislerdir. Türkçe'de kelimenin sonundaki yuvarlak te harfi okunmadigindan dilimizde bu hadisçinin ismi Ibn Mâce olarak meshur olmustur.

Ibn Mâce Kazvîn sehrinde H. 209 yilinda dünyaya gelmistir. H. 273 yilinda Ramazan'in bitimine sekiz gün kala Pazartesi günü vefat etmistir.

Ibn Mâce dönemin önde gelen hadisçilerinden ders okumus ve hadis dinlemistir. O'nun hocalari arasinda sunlari sayabiliriz: Muhammed b. Abdillah b. Numeyr, Abdullah b. El-Muaviye, Hisa m b. Ammâr, Dâvud b. Ruseyd, Ebûbekir b. Ebi Seybe, Ibrahim b. el-Münzir el-Hazâmî. Bu saydigimiz âlimler dönemin meshur hadisçileri Ibn Mâce'nin önemli hocalaridir. Ibn Mâce'nin hadis aldigi seyhlerin sayisi ise daha fazladir. Talebeleri arasinda su hadisçileri sayabiliriz: Muhammed b. Isa el-Ebherî, Ebû'l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezîd el-Kazvînî, Ahmed b. Ibrahim el-Kazvînî, Ishâk b. Muhammed el-Kazvinî. Bu talebeler Ibn Mâce'nin yüzlerce talebesinden birkaç tanesidir (Zehebî, Tezkiretü'l-Huffâz, II, 183).

Dönemin Ilmî gelenegine uygun olarak Ibn Mâce çesitli beldelere ilim seyahatlari (rihle) yapmistir. Irak, Basra, Kûfe, Bagdad, Mekke, Sam, Misir ve Rey beldelerini hadis Ilmini ögrenmek ve hadis yazmak için dolasmistir. Bu sehirlerdeki meshur hadisçilerle ve büyük âlimlerle görüsmüs, onlardan ilim almistir. Ibn Hallikân O'nun hakkinda "hadis Ilminde imâm ve hadis ilimleri ile ilgili bütün disiplinlerde otorite sahibiydi" demistir (Ibn Hallikân, Vefâyâtu'l-A'yân, III, 407).

Ibn Mâce'nin tefsir ve tarih ilimlerinde de genis bilgisi vardir. Kur'ân tefsiri ile ilgili bir eseri ve güzel bir tarih kitabi vardir (Ebü'l-Ferec Ibnu'l Cevzî, el-Muntazam, V, 90).

Sünen-i Ibn Mâce

Ibn Mâce'nin Sünen'i diger sünenler arasinda tertibinin güzelligi ve zevâidinin çoklugu ile temâyuz etmistir. Ibn Mâce'nin en önemli meshur eseridir. Bu eserde hadisler fikih bablarina göre tertip edilmistir. Eserin mukaddime bölümünde ise sünnete ittibanin önemi bidat'tan sakinmanin geregi ve bu meselelere tealluk eden konularla ilgili hadisler bir araya getirIlmistir. Bundan dolayi da "Sünen" grubundan kabul edIlmistir.

Ibn Mâce bu eserini telif ettiginde dönemin büyük hadis tenkitçisi Ebû Zur'a er-Razî'ye sunmustur. Ebû Zur'a Sünen hakkinda sunlari söylemistir: "Bu kitap halkin eline geçerse mevcut hadis kitaplarinin çogunun yerini alacagini zannediyorum" Ibn Mâce'nin eserindeki zayif hadisler için Ebû Zur'a "isnadi zayif olan hadIsleri n otuzu geçmeyecegini ümit ediyorum" demistir.

Ibn Mâce'nin Sünen'inde 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis vardir. Bu rakam Sünen'in M. Fuâd Abdulbakî'nin tahkîki ile basilan baskisindaki rakamlamaya göredir. Sünen'de bulunan hadIsleri n 3002 tanesi Kütüb-i Sitte'nin diger bes kitabinda mevcuttur. Bu bes eserde bulunmayip yalniz Ibn Mâce'nin eserinde bulunan zevâid'in miktari 1339'dur. Bu hadIsleri n sihhat derecesi de söyle tesbit edIlmistir. Ricali sika ve isnâdi hasen olanlar 199 tane, isnadi zayif olanlar 613 tanedir. Münker, mekzûb veya isnadi çok fazla olmasi Sünen'in degerini artirmaktadir. Belki de Dârimî (ö. 255)'nin eserinin yerine Kütüb-i Sitte'nin altinci kitabi olmasinin en büyük sebebi Ibn Mâce'nin Sünen'indeki bu diger bes hadis kitabinda bulunmayan hadIsleri n sayisinin çoklugudur.

Ibn Mâce'nin eserini Kütüb-i Sitte'den Ilk kabul eden Imam Muhammed b. Tâhir el-Makdisîdir. Makdisî "Surutu'l-Eimmeti's-Sitte" isimli eserinde altinci eser olarak Ibn Mâce'nin eserini almis ve bu dönemden sonra bu sekilde yayginlasmistir. Zehebî Ibn Mâce'nin eseri hakkinda "güzel bir kitaptir. Vâhi hadIsleri onun güzelligini gidermese daha iyi olurdu. Ancak bunlar da fazla degildir" (Zehebî, a.g.e, II, 189).

Sünen'in meshur ravileri sunlardir: Ebu'l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezid, Ebû Ca'fer Muhammed b. Isa ve Ebû Bekr Hâmid el-Eherî'dir.

Kaynak: Samil Islam absiklopedisi