Yol Hakkında İhtilaf Edildiği Vakit Yolun Ne Kadar Olacağı Babı

Musakaat 143- (1613) Bana Ebû Kâmil Fudayl b. Hüseyn El-Cahderî rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Abdülazîz b. Muhtar rivayet etü. (Dedi ki) : Bize Hâlid El-Hazzâ', Yûsuf b. Abdillâhdan, o da bahasından, o da Ebû Hü-reyre'den naklen rivayette bulundu ki, Peygamber (Sailallahü Aleyhi ve Setîem):
«Yol hakkında ihtilâfa düşerseniz, yolun genişliği yedi arşın yapılır.»
buyurmuşlar.
Bu hadîsi Buhâri «Mezâlim» bahsinde tahrîc etmiştir.
Zira': Arşın demektir; hem nıüzekker hem müennes bir kelimedir. Bazı rivayetlerde müzekker, bazılarında müennes olarak zikredilmesi bundandır. Burada zirâ'dan murâd: Her beldede âdet olan arşın ve met*re gibi şeylerdir.
Açılacak- yol hakkında Nevevî şunları söylüyor: «Bîr kimse mülkü olan yerin bir kısmını gelip geçenlere yol ayırsa, bu yolun mik*tarı o kimsenin ihtiyarına bırakılır. Efdal olan yolu geniş bırakmaktır. Ama hadîsten murâd bu değildir. Şayet yol, bir cemaatin arazîsi arasın*da bulunur da onu yenilemek isterler ve şu kadar olsun diye bir miktar üzerinde anlaşırlarsa, bu anlaşma mu'teber olur; yolun ne kadar olaca*ğında ihtilâf ederlerse o zaman yol yedi arşın bırakılır. îşte hadîsten mu*râd budur. Ama yedi arşından daha geniş olarak yapılmış bir yol bu*lursak, bu yolun az da olsa hiç bir yerini benimsemeye kalkışmak hiç bir kimseye caiz değildir. Yalnız etrafındaki hâli yerleri işlemek caiz*dir. Yoldan geçenlere zarar vermemek şartiyle bu yeri ihya suretiyle mülk edinebilir...»
Tahâvî bu hadîsin yeni açılacak yollar hakkında olduğunu söy*lemiş; El-Mühelleb ( -83) : «Bu hüküm evlerin arasındaki yollır hakkındadır. Ev sahipleri aralarında yol açmak isterlerse yedi ar*şın genişliğinde yapmaları îcâbeder, tâ ki gelip geçenlere ve yük getirip götürenlere zarar vermesin.» demiştir.
Taberî bu hükmün ulemâya göre vücûp iiade ettiğini bildiriyor.
Bâzıları bu hadîsin ana caddeler hakkında olduğunu, mahalleler, ara*sında yeni açılacak yolların anlaşmaya bağlı olup yedi arşından daha az da olabileceğini söylemişlerdir.