Meharici, Huruf,harflerin ,çıkış, yerleri,)

MEHARİC-İ HURUF (harflerin çıkış yerleri)

Meharic-i Huruf(harflerin çıkış yerleri) beş azada bulunan on yedi mahrecdir. Bu azalar: Cevf, boğaz, dil, dudak ve genizdir.

1.Mahrec: Cevf’dir. Yani boğaz ile ağız boşluğudur. Buradan, huruf-u med yani harf-i medlerin uzatma sesleri çıkar.

2.Mahrec: Boğaz dibidir ki göğse bitişik olan yeridir. Buradan evvelinden هَمْزَة yani, harekeli veya cezim işaretli elif sonrasından ه harfleri çıkar.

3.Mahrec: Boğaz ortasıdır. Buradan boğaz hafifçe sıkılarak, evvelinden ع sonrasından ح harfleri çıkar.

4.Mahrec: Boğazın ağza en yakın olan yeridir. Buradan evvelinden غ sonrasından خ harfleri çıkar.

5.Mahrec: Büyük dil kökünün üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan ق harfi çıkar.
6.Mahrec: قmahrecinin bir parmak ilerisi dilin üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan ك harfi çıkar.

7.Mahrec: Dil ortasının üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan, sırası ile ى ش ج harfleri çıkar. İhtar: Tefeşşi, ش harfi okunurken sesin, dil ile üst damak arasında yani ağızda dağılmasıdır. Bu sıfat sadece bu harfe mahsustur.

8.Mahrec: ى mahrecinin bitimi hizasından dilin sağ veya sol yanı veya her iki yan tarafı ile karşısı olan üst azı dişlerinin tamamının içleridir. Buradan, dilin bir yanını veya her iki yan tarafını üst azı dişlerinin içlerine kuvvetli bastırarak, sesi mahrecinde uzatarak, az yumuşatarak ض harfi çıkar. Bu sekizinci mahrecdeki ض harfi, on dördüncü mahrecdeki ظ harfinden iki nokta-i esasi ile ayrılır:1-Mahreciyle, 2-İstitale sıfatıyla. İstitale Sıfatı: Sesin mahrecinden, diğer harflere nazaran yarım harf nisbetinde fazla vakit alarak ve sesin mahrecinde uzaması ile güçlükle çıkması manasına gelir. Bu uzamanın bir elif miktarına varmaması da şarttır. Bu uzama, harf harekeli iken harekesinden önce yapılır. Bu istitale sıfatı sadece ض harfine mahsustur. İhtar: Bu, ض harfinin okunuşunda, dilimizin bir yanı veya her iki yan tarafı ile اََضْرَاسْ denilen üst azı yani, sivri dişten sonra boğaza doğru sıralanan dişlerimizin tamamının içleri vazifelidir. Harfin sesi yan taraftan veya her iki taraftan çıkar. Dilimizin ucu ağzımızın içinde, üst ön damak hizasında, serbest ve boştadır. Fakat ظ harfinin okunuşunda ise, dilimizin ince ucunun üstü ile ثَنَايَاالْعُلْيَا denilen iki üst ön dişlerimizin uçları vazifelidir. Ses önden çıkar. Dilimizin ucu birazcık ağzımızın yani ön dişlerimizin dışında ve ön dişlerimizin arasındadır.

9.Mahrec: ض mahrecinin bitiminden dilin geniş ucu ile üst ön dişlerin etine yakın olan damaktır. Buradan dilin ucu damağa meylettirilerek(inhiraf sıfatı) ل harfi çıkar. En geniş mahrecdir.

10.Mahrec: Dil ucu ile karşısındaki iki üst ön dişlerin etleridir. ل mahrecinin biraz altıdır.(Bazı âlimlerce ل mahrecini birazcık üstüdür.) ve ل mahrecinden dardır. Buradan ihfa olunmayan yani izhar olunan ن harfi çıkar.

11.Mahrec: Dil ucunun bir miktar arkası yani altı ve aşağısı ile iki üst ön dişlerin hemen üstündeki damaktır. Buradan dilin ucunun arkası damağa meylettirilerek(inhiraf sıfatı) titreşimli bir sesle(tekrir sıfatı) ر harfi çıkarılır.

12.Mahrec: Dil ucu ile iki üst ön dişlerin yarısından diş etlerine olan yeridir. Buradan diş etlerine gayet yakın olan yerinden ط azıcık aşağısından د azıcık daha aşağısından(dişlerin yarısı hizasından) ت harfleri çıkar.

13.Mahrec: Dil ucu ile iki alt ön dişlerin yarısından uçlarına kadar olan yeridir. Buradan, yarısı hizasından ص birazcık üstünden س birazcık üstünden(uclarından) ز harfleri keskin bir sesle(safir sıfatı) çıkarılır.

14.Mahrec: Dilin ince ucunun üstü ile iki üst ön dişlerin uçlarıdır. Buradan, dili azıcık dışarı çıkartarak ظ azıcık daha fazla çıkartarak ذ azıcık daha fazla çıkartarak ث harfleri çıkar. Bu üç harfte dil ucu ön dişlerin arasından dışarı çıkartılarak peltek okunur.

15.Mahrec: İki üst ön dişlerin uçları ile alt dudağın iç kısmıdır. İki üst ön dişlerin uçları alt dudağın iç kısmına sıkıca bastırılarak buradan ف harfi çıkar.
16.Mahrec: İki dudak arasıdır. Buradan, dudakların içleri birbirine kuvvetli kapanması ile ب dudakların içlerinden bir miktar uçlarına yakın yerleri birbirine zayıfça kapanması ile م dudakların araları serçe parmağın ucu girecek kadar açık boşluk kalacak şekilde yumularak büzülerek ve toplanarak ileri uzatılması ile و harfleri çıkar. و ‘deki bu uzama ötredekinden daha fazladır. İki ötre kadardır. هُوَ , يُوَسْوِِِسُ deki gibidir.

17.Mahrec: Geniz boşluğudur. Buradan ihfa nunu ile ğunneler ince bir sesle çıkarılır. Ğunne: Geniz yani burundan gelen sese denir ki; bu sıfat ن ve م ‘e mahsustur. Bu harflerin ğunnelerinin müddeti ise; ihfada bir elif, idğamda bir elif(bazı âlimlerce bir buçuk elif) iklabda bir buçuk eliftir.