Bronş Astmasında Hastalığı Ortaya Çıkaran İlaçlar, Kimyasal Katkı Maddeleri ve Yiyece

Bronş Astmasında Hastalığı Ortaya Çıkaran İlaçlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Kimyasal Katkı Maddeleri ve Yiyecekler







--------------------------------------------------------------------------------







Hazırlayanlar : Prof. Dr. A. Fuat Kalyoncu



Türk Akciğer Hastalıkları Vakfı







İlaçlar ve bir takım kimyasal maddelerlehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yiyeceklerin hazırlanması ve saklanmasında kullanılan katkı maddelerinin astma nöbetlerini ortaya çıkardığı uzun yıllardan beri bilinmektedir.







SON ZAMANLARDA ÇOK SA YIDA YENİ İLACIN KULLANIMA GİRMESİ DOKTORLARI ASTMALI HASTALARIN TEDAVİSİNDE DİKKATLİ OLMAYA ZORLAMAKTADIR.







Bu yazıdahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yiyeceklerin hazırlanması ve saklanmasında kullanılan katkı maddelerinin astma krizlerinin ortaya çıkması veya süreğen hale gelmesindeki rolleri açıklanacaktır.







İlaca Bağlı Astma



İlaca bağlı ASTMA değişik ilaçlarla meydana gelmektedir. Hastalarda nefes daralması esas bulgu olmakla beraberhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tek başına öksürük de görülebilmektedir. Değişik ilaç gruplarının etkileri aşağıda özetlenmiştir.







A - Tansiyon ve Kalp İlaçları



1 Beta-blokerler



Beta-blokerler anjina pektorishttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hipertansiyon ve migren (yarım baş ağrısı) tedavisinde sıkça kullanılmaktadır. Sık kullanılan betabloker ilaçların hem madde hem de Türkiye'deki ürün isimleri aşağıda sıralanmıştır.







a. Direkt olarak kalp üzerine etkili olanlar



-:-):-):-):-)prolol (Belochttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Metolol)



-Atenol (Tensinor) -Acebutolol (Prent)







b. Seçici olmayan yani hem kalphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hem de akciğer üzerine etkili olanlar



-Propranolol (Dideralhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Proderal)



-Nadolol (Betadol)



- Pindolol (Viskenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Noselektin)



-Oxprenolol (Trasicor)



c. lntrensek sempatomimetik aktivitesi olanlar



-Pindolol (Noselektinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Visken)



-Acebutolol (Prent)



d. Hem alfa hemde beta-bloker ilaç



-Labetolol (Trandate)







Beta-blokerler normal kişilerde soluk darlığına yol açmazlar. Bu etkinin doza bağımlı olmadığı belirtilmektedir. Bazen ölümcül de olabilen soluk darlığı genel olarak hava yollarında hassasiyeti olanlarda görülmektedir;' Soluk darlığı krizleri önceden astma öyküsü olmayan hastalarda görülebilirse de ailede genellikle alerji veya astma öyküsü mevcuttur. Bu hastalarda daha sonra :-):-):-):-)kolin provakosyon testine olumlu cevap alınır. Beta blokaj böylece altta yatan hava yolu hassasiyetini ortaya çıkarır. Beta-bloker ilaçlardan kardioselektif ve intrensek sempatomimetik aktiviteye sahip olanların düşük dozlarda kullanılmasınınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hava yolu hassasiyeti olanlarda daha az soluk darlığına yol açtığı belirtilmektedir. Fakat aşırı derecede hava yolu hassasiyeti olanlarda veya yüksek dozlarda kullanıldığında bu ilaçlar da soluk darlığına neden olabilir. Tedavide inhalasyon tarzında antikolinerjik ilaçlar etkilidir (Atrovent gibi). Beta agonistlerin ise tedavi edici yönü yoktur (rahatlatıcı ilaçlar).







2. Anjiotensin Konverting Enzim İnhibitörleri (AKEİ) Hipertansiyon veya kalp yetmezliği tedavisinde son zamanlarda sıkça kullanılan AKEİ olarak Türkiye'de ilk olarak piyasaya çıkan ilaçlar captopril (kaprilhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Steroid ve Kromolin ile yatıştığı bildirilmiştir.







Son zamanlarda piyasada İnhibarehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Coversyl (perindopril) gibi geliştirilmiş yeni ürünlerin nadir olarak öksürük yaptığı belirtilmekteyse de yine de bu ilaçların aynı gruptan olduğu unutulmamalıdır.







B - Göz İlaçları:



Göz hastalıklarının tedavisinde kullanılan bir takım ilaçların akciğerlerde yan etkilere yol açtığı bilinmektedir. En iyi bilinen yan etkiler astma krizlerinin şiddetlenmesi ve duyarlı kişilerde soluk darlığına neden olmasıdır. Yan etkilerin çoğu gl6kom (karasu) tedavisi sırasında kullanılan göz damlaları sonucu meydana gelmektedir. Bu ilaçların %80-90'ı 1-2 dakika içinde gözden atılmakla beraberhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif göz yaşı kanalları ve bütün içinden emilmektedir. Glokom tedavisi için sık olarak kullanılan ilaçlar ve oluşturdukları etkiler şunlardır:







1. Beta-bloker ilaçlar -Timolol maleate (Imolhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif amfizem gibi akciğer hastalığı olanlarda soluk daralması sık olarak gelişmektedir. Hastaların %5-10'unda şiddetli yan etkiler nedeniyle ilacın kesilmesi gerekebilmektedir. Belirtiler dakikalar içinde gelişmekte yaklaşık 2 saatte en yüksek seviyeye çıkmaktadır. İlk dozdan sonra solunum durması gelişen hastalar rapor edildiği gibi astmalı hastalarda kriz tablosu da ortaya çıkabilmektedir .







-Betaxolol (Betoptic) ve levobutonolol (betagan liqui filim)



Glokom tedavisinde kullanılan iki yeni beta-bloker damla olup bunlardan betaxolol'un timolol ve levobutonolol'dan daha az olarak astmalı hastalarda soluk daralmasına yol açtığı belirtilmektedir. Tedavide inhalasyon (içe çekme) yolu ile kullanılan bronkodilatör ilaçlar (beta-agonistlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastalar bu ilaçları kullandıkları süre içinde yakından takip edilmelidir.







2. Direkt etkili parasempatomimetik ilaçlar (asetükolin benzeri)



Glokom tedavisinde kullanılan direkt parasempatomimetik etkili ilaçlardan.



-Pilokarpin (Pilokarsolhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif şimdilerde bu amaçla kullanılmamaktadır. :-):-):-):-)koline bağlı soluk daralması gayet iyi bilinmekte olup halen astma tanısında inhalasyon yolu ile verilerek test amacı ile kullanılmaktadır.







3. Indirekt etkili parasempatomimetik ilaçlar (antikolinesteraz ilaçlar)



Bu ilaçlardan glokom tedavisinde kullanılan ekotiyofat iyodürün hassas kişilerde soluk daralması ve soluk durmasına yol açtığı belirtilmiştir. Yine bu tür ilaçlardan myasteni gravis tedavisinde kullanılan piridostigmin (Mestinon) ve neostigmin (Neostigminhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Plantlgillin) ile de hassas kişilerde soluk daralması beklenmelidir.







4. Sempatomimetik amin ilaçlar



Açık açılı glokom tedavisinde kullanılan dipivefrin hidroklorür (Propine solüsyon)'un astma krizini açığa çıkardığı bilinmektedir. Daha sonra açıklanacağı gibi ilacın terkibindeki koruyucu olarak kullanılan sodyum :-):-):-):-)bisülfit'in bu durumdan sorumlu olduğu bulunmuştur.







5. Diğer ilaçlar



Göz hastalıklarının tanısında kullanılan suda eriyen bir boya olan sodyom.floressein ile göz içi iltibaplarının tedavisinde kullanılan indo:-):-):-):-)zin göz damlalarının astma krizlerini ortaya çıkardığı ve soluk daralmasına yol açtığı belirtilmektedir. Yine mevsimsel olarak alerjik konjunktivitlerin tedavisinde yüzeysel kullanılan kromolin sodyum damlalarının da çok ender olarak alerjik reaksiyonla astma krizlerine yol açtığı hatırlanmalıdır .







C: İskelet kast gevşeticileri (nöromüsküler blokörler) Anesaaai sırasında iskelet kasının gevşemesi ve cerrahi işlemlerin kolaylaştırılması amacıyla kullanılır. Bunlar; alkuroniumhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif vekuronium (Norcuron)'dur. Anesaaai esnasında soluk darlığı seyrek olarak görülür. Bir çalışmada atrokurium kullanıldığında %0.1 oranında rapor edilmiştir. Pankuronium'un (Pavulon) astmalı hastalarda seçilecek ilaç olduğu belirtilmişse de bu ilaç da soluk darlığına neden olmaktadır. Uzun etkili bir antikolinesteraz olan ekotiyofat iyodür kullanan hastalarda süksinil kolin (Lystenon) ile iskelet kast gevşetildiğinde uzun süreli soluk daralması ve soluk durması rapor edilmiştir.







D - Aspirin ve diğer anti-romatizmal ve ağrı kesiciler



Tüm astmalı hastaların hastalığın derecesine göre %4 ila 2S'inde aspirin veya benzeri ağrı kesicilere duyarlılık mevcuttur. Sinüzit ve burunda polip olan astmalılarda ise bu oran %30-40'dır. Aspirin benzeri (non-steroid anti inflamatuar) ilaçlar son yıllarda ülkemizde oldukça sık kullanılmaktadır. Bunlardan en sık kullanılan bir bölümünün madde ve ürün isimleri aşağıdadır.







a. İndo:-):-):-):-)zin (Bndolhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Romacid)



b. İbuprofen (Artrilhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Nmofen)



c. Naproksen (Apranaxhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Naproks)



d. Piroksikam (Feldokshttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Felden ve Felden Flush).



e. Tenoksikam (Tilkotll)



f. Diklofenak sodyum (Yoltaren)



g. Fenilbutazon (Butazolidinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Alkazon) h. Tolmetin (Tolectin)







Aspirine bağlı soluk daralması genellikle 30 veya 40 yaşlarında. kadınlarda daha sık olarak görülür. Çocuklarda da rapor edilmektedir. Ailesel yakınlıktan bahsedilmektedir. Hastalarda astma görülmeden önce al1erjik nezle hali gelişmektedir. Belirtiler genellikle ilacın alınmasından dakikalar veya saatler içinde ortaya çıkar. Bunlar; gözlerde sulanma ve kızamıahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Analsedin) karşı duyarlılık rapor edilmiştir.







E - İlaçlar röntgen incelemeleri (kontrast ilaçlar)



Radyolojik tetkiklerde kullanılan çeşitli ilaçlara bağlı (kontrast ilaçlar) yan etkiler eskiden beri bilinmektedir. 14000 incelemenin birinde şiddetli yan etkiler meydana gelmektehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tekrarlayan incelemelerde yeniden oluşmayabilir. Soluk daralmasından ayrı olarak bu ilaçlarla yapılan incelemelerde öksürük de görülmektedir.







F. İçe çekme (inhalasyon yolu) ile kullanılan ilaçlar



Öksürük ile birlikte soluk darlığıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ölçülü dozda püskürtme sağlayan ilaçlarla nadir de olsa meydana gelebilmektedir. Bu durum ilaçların içindeki çeşitli katkı maddelerine bağlanmaktadır .







GIDALAR VE KİMYASAL KATKI MADDELERİ



:-):-):-):-)bisülfit yüzyıllardan beri yiyeceklerin hazırlanması ve korunmasında kullanılmaktadır. Normal kişilerde yüksek miktarlarda alınmasına rağmen aşikar bir yan etki meydana getirmediği için ABD dahil birçok ülkede kullanımı serbesttir. Sülfür dioksit veya sülfit içeren yiyecekler şunlardır:



-kurutulmuş ve paketlenmiş meyvelerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif meyve suları



-birahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif şarap vs gibi fermantasyon ürünü içecekler



-turşu ve salamuralar



-sucukhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif patates cipsleri



-karides ve diğer deniz ürünleri



-işlemden geçmiş hazır yiyecekler







Sülfür dioksit gazi ile sülfit iyonları hassas kişilerde hava yollarında daralmaya neden olan güçlü faktörlerdir. Sülfitler ilaç endüstrisinde de kullanılmaktadır. Daha öncede belirtildiği gibi bir takım aerosol ilaçlar ile bulantı ve kusmalarda kullanılan metoklopramid (metpamid) ampulleri bileşiminde sülfit mevcuttur. Bu ilaçlarla da soluk darlığı rapor edilmiştir. Genel olarak astmalı hastaların %5'inde astma ataklarının sülfitlerle ortaya çıktığı bildirilmektedir. Tedavide :-):-):-):-)bisülfit içeren yiyeceklerden kaçınmak gerekmektedir.







:-):-):-):-)bisülfit dışındaki diğer katkı maddeleri de astma krizlerine neden olabilmektedir. Tartrazin gıda ve meşrubatlara sarı renk vemrek için kullanılır. Aspirin allerjisinin birlikte görüldüğü vakalarda astma krizini ortaya çıkarabilir. Çin 10kantalarında lezzet verici olarak kullanılan soya ürünlerindeki katkı maddesi olan sodyum glutamad da sülfitler gibi soluk daralması yaptığından "Çin Restoram Astması" denilen özel bir tablo oluşturmaktadır. Yine yapay besinleri daha cazip hale getirmek için kullanılan ve kırmızı renk veren amaranthhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif mavi renk veren indigotin ve diğer azo veya azo olmayan boyalar ile de astına krizleri bildirilmiştir.







Doğal protein yapısındaki antijenik gıda maddelerinin de astına krizlerini ortaya çıkarması her zaman olasıdır. Yer fıstığıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif süt ve muzun ender olarak astma krizlerini uyardığı bilinmektedir.







SONUÇ



Günümüzde çok çeşitli ilacın kullanımıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif krizleri ortaya çıkaran etkenlerden mümkün olduğu kadar uzak durmaları önerilmeli ve yeni bir ilaç başlanması halinde hastanın yakın takibi yapılmalıdır.