HIV/AIDS ve Korunma

HIV/AIDS ve Korunma







--------------------------------------------------------------------------------







Hazırlayanlar:



Prof. Dr. Serhat Ünalhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gifHacettepe AIDS Tedavi Araştırma Merkezi (HATAM) Müdürü



Dr. Aygen Tümerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Hacettepe AIDS Tedavi Araştırma Merkezi (HATAM) Koordinatörü







Dünyada HIV/AIDS



Türkiye’de HIV/AIDS



HIV/AIDS'in Bulaş Yolları ve Korunma



Cinsel yolla bulaşma



Kan ve kan ürünleri ile bulaşma



Anneden bebeğe bulaşma



Sağlık personeline bulaşma







2000'li yıllara girerken dakikada 11 yeni olgunun aramıza katıldığı çağımızın salgını olarak kabul edilen hastalıkhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif birlikte görülen hastalık tablolarını fark etmişler ve bu olguları Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezine (Center for Disease Control and Prevention-CDC) bildirmişlerdir. 1981 yılının Haziran ayında sürveyans çalışmaları başlamış ve Şubat 1983 tarihine dek 1000 HIV/AIDS olgusu bildirilmiştir.







1980'li yılların başlarında olgu sayısının az olması ve homo:-):-):-):-)üel erkek grubunda görülmesi nedeni ile hastalık fazla ilgi çekmemişti. Ne zaman ki bi:-):-):-):-)üel erkekler aracılığı ile kadınlara ve enfekte hamile kadınlardan da bebeklere enfeksiyon geçmeye başladıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif olgu sayıları giderek arttı ve HIV/AIDS tüm dünyanın odak noktası durumuna gelmeye başladı.







Yayılma yollarının özelliğihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastalıkla ilgili farkındalılığı artırmak ve AIDS programlarını güçlendirmek olarak düşünülmüştür.







Kan ve kan ürünlerinin rutin HIV yönünden taranmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yaygın ve etkili eğitim programlarının uygulanmaya başlanması ile HIV/AIDS epidemisinde (yaygınlığında) son yıllarda önemli değişiklikler gözlenmeye başlamıştır.







Dünyada HIV/AIDS



Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) verilerine göre dünyada 1994 yılında 17 milyon HIV/AIDS'li kişi yaşarken Aralık 1999 da bu rakamın 33.6 milyona ulaştığı bildirilmektedir (Şekil 1).











Epideminin (Salgının) başından beri 16.3 milyon kişi yaşamını HIV/AIDS nedeni ile yitirmiş oluphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif son iki yıldır toplam HIV/AIDS olgularında bir önceki yıla göre %10 oranında bir artış olduğunu ve yeni enfekte olguların %10'unun 15 yaş altı ve %50'sinin ise 15-24 yaş arası gençler olduğunu bildirmektedir. Bu veriler göstermektedir ki; epidemideki en önemli değişikliklerden birincisi hastalığın ilk görülme yaşının 20’den 15’e inmesidir. İkinci önemli değişiklik ise epideminin başlarında %20 olan enfekte kadın oranının %40-50'lere yükselmiş olmasıdır. Epidemiyologlar kadın erkek oranındaki bu eşitlenme trendinin geriye dönemeyeceğini tahmin etmektedirler.







Dünyada HIV/AIDS olgularının %94'ü gelişmekte olan ülkelerdehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif beraberinde eğitim programlarını yürütememektedirler.







Bazı gelişmekte olan ülkelerde ve sanayileşmiş ülkelerde HIV enfeksiyonunun yayılımını engellemeye yönelik çeşitli programlar düzenlenmektedir. Damar içi madde kullanımının önlenmesine yönelik çalışmalarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif temiz enjektör değiştirme programları yapılmış olsa da bunların hiçbiri tek başına HIV bulaşını önlemede yeterli programlar olarak gözükmemektedir.







Türkiye’de HIV/AIDS



Türkiye'de cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili yeterli önlemlerin alınamaması ve eğitim programlarının yeterli etkinlikte olamaması nedenleri ile HIV/AIDS büyük bir sorun olmaya başlamaktadır. Ancak ülkemizde sağlık kayıt sistemlerinin özellikle cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda yeterli çalışmaması ve hastalığın uzun süren belirtisiz döneminin olması nedeni ile gerçek rakamların bunun çok üstünde olduğu düşünülmektedir. Türkiye'de ilk olguya 1985 yılında tanı konmuş ve o tarihten başlayarak 1992 yılına kadar olgu sayılarında bir önceki yıla göre fazla artış saptanmaz ikenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif 1992 yılından beri olgu sayıları katlanarak artmaktadır.







Türkiye'de HIV/AIDS olgu sayılarının artma nedenleri şöyle sıralanabilir











Ülke nüfusunun genç olmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



Cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgilerin kısıtlı olmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



Turizm sektörünün ülkemizde giderek gelişmesi: Ülkemize her geçen gün daha fazla sayıda turist gelmektedir. Özellikle HIV/AIDS olgularının sık olduğu ülkelerden gelen turistler arasında bu hastalığa yakalanmış kişilerin bulunma olasılığı fazladır.



Yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarının çok sayıda olması ve giderek artması: Özellikle yurt dışında uzun süreli kalan vatandaşlarımızın bulundukları ülkedeki hasta sayısının sıklığına bağlı olarak bu hastalığa yakalanma riski artmaktadır.



Damar içi madde kullanımının giderek artması: HIV/AIDS bulaş yolları arasında damar içi madde kullananlar ikinci sırayı oluşturmaktadır. Damar içi madde kullananların sayılarının giderek artması HIV enfekte olgu sayılarının da artmasına neden olmaktadır.







Ülkemizde cinsiyete göre dağılımda



%73.5 erkekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%26.5 kadın olarak saptanmaktadır.







Olguların %20'sinin sürekli yaşadığı yerin yurtdışı olduğuhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif İstanbul ve İzmir'den olduğu bildirilmektedir.







HIV/AIDS'in Bulaş Yolları ve Korunma







/ Risk gruplarına göre HIV/AIDS olguları incelendiğinde:







%46.3 hetero:-):-):-):-)üelhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%9.48 damar içi madde kullananlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%9 homo:-):-):-):-)üelhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%5.5 kan transfüzyonu (%1.5 hemofili hastalarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%0.85 anneden bebeğe geçişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif



%28.1 ise bilinmeyenlerden oluştuğu görülmektedir.







%28.1 gibi büyük bir oran göstermektedir ki eksik bildirim söz konusudur ve bu da ülkemizdeki epideminin boyutunu öğrenmedeki güçlüğü gözler önüne sermektedir.







Cinsel yolla bulaşma



HIV enfeksiyonunun en önemli bulaş yolu cinsel temastır. HIV/AIDS her türlü cinsel temasla (homo:-):-):-):-)üelhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif anal) bulaşmaktadır. Semen (meni) ya da kanla temasa neden olabilecek her türlü cinsel etkinlikte bulaş riski bulunmaktadır. Bu tür bulaşa bağışık hiç kimse bulunmamaktadır. Bulaş için HIV (+) kişi ile yapılan tek bir cinsel temas bile yeterli olmakta ancak cinsel temas sayısı arttıkça bulaş riski artmaktadır.







Cinsel aktiviteden bütünüyle kaçınarak ya da enfekte olmayan eşle monogamik bir ilişki sürdürerek HIV enfeksiyonunun bulaşı önlenebilmektedir. Cinsel temas sırasında prezervatif (kondomhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yırtık ya da delik olmaması kaydıyla kanıtlanmıştır. Kadınlar için hazırlanmış olan intravajinal kondomlar da doğru ve sürekli kullanımla etkili olmaktadırlar.







Kan ve kan ürünleri ile bulaşma



Kanda virüsün yoğun miktarda bulunması nedeni ile virüsü taşıyan kişilerden alınmış kan ve kan ürünleri ile hastalık bulaşabilmektedir. 1985 yılında antikor testlerinin bulunması ile dünyanın her yerinde kan ve kan ürünlerinin hastaya verilmeden önce HIV yönünden test edilmesi zorunlu kılınmıştır. Türkiye'de 1987 yılından beri tüm kan ve kan ürünlerine ELISA yöntemi ile antikor saptandıktan sonra hastaya verilmektedirhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif steril iğne satın alınışında ve iğne temizleme işlemlerinde artma gözlendiği saptanmaktadır.







Anneden bebeğe bulaşma



HIV gebelik süresincehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif doğumdan sonra da bebeğe antiretroviral tedavi başlanır ve elektif sezaryen uygulanırsa bu oran %8-10'lara düşebilmektedir.



Perinatal(Doğum sırasında) geçişte korunmada önemli olan öncelikle HIV prevalansı(görülme sıklığı) yüksek olan bölgelerde doğurganlık yaşındaki ve HIV enfeksiyon riski olan kadınlara hastalığı öğretebilmektedir. Eğer kadın HIV (+) ise doğum kontrol yöntemleri öğretilmeye çalışılmaktadır. Buna karşın gebe kalan HIV (+) kadınlara erken dönemde kürtaj yapılması pek çok ülke tarafından kabul edilmektedir. Eğer anne adayı bebeği doğurmak istiyorsa gebeliğin son üç ayında anneyehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif doğumdan sonra da bebeğe antiretroviral tedavi başlanmakta ve hasta yakın izleme alınmaktadır.







Sağlık personeline bulaşma



Sağlık personeline kan ile kontamine olmuş (bulaşmış) vücut sıvılarıyla temas sonucunda HIV'nin geçişi olanaklı olabilmektedir. Kontamine iğne batmasını izleyen serokonversiyon riski %0.3 ikenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif mukoza ya da derinin kanla kontamine vücut sıvılarıyla teması sonucunda serokonversiyon riski çok daha düşüktür. Sağlık personeli öykü ve fizik inceleme ile enfekte hastaları ayırt etme olanağına sahip olamadıklarından korunmak için tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvılarını potansiyel enfekte kabul ederek evrensel önlemlere uyarak çalışmalıdırlar.







Ülkemizde henüz sayıları bini bulan HIV enfekte olgular için hasta sayıları milyonları bulan ülkelerden örnek alarakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif HIV/AIDS'li hastaları toplumdan dışlamadan hep birlikte elele vererek yaşamakla bu hastalığa karşı savaşım verebiliriz.