Kanser Tedavisinde Kemoterapi
Kanser tedavisinde kemoterapi
Vücutta istenmeyen hücrelerin yok edilmesi veya kontrol altına alınması amaçı ile kullanılan ve kelime anlamı ‘ilaçla’ tedavi olan kemoterapiyihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif görülme sıklığı giderek artan kanser nedeni ile sık sık duyar olduk.
Peki kemoterapihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yan etkileri ve yan etkilerine karşı alınabilecek önlemler konusunda ne kadar bilgi sahibisiniz?
Daha önceden kemoterapi almış kişilerden veya yakınlarından dinleyeceğiniz olaylar sizi olumsuz yönde etkileyebilir ve bilinmeyenler sizi korkutabilir. Ancak her insanın kendine özgühttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif farklı yapısı olduğunu ve kemoterapi sırasında görülebilecek yan etkilerin herkeste aynı şekilde olmayabileceğini veya hiç görülmeyebileceğini unutmayın.
KEMOTERAPİ NEDİR?
Kanser hücrelerini tahrip eden kanser ilaçları kullanılarak yapılan tedaviye kemoterapi denir. Bu tedavilerde kullanılan ilaçlara “antikanser” ilaçlar da denir. Kanserin türüne göre kemoterapinin amaçları farklılaşabilir.
* Kanseri tedavi etmek. Kanser hücrelerine ait izler tümüyle ortadan kalktığında kanser tedavi edilmiş sayılır.
* Kanseri kontrol etmek. Genel olarak kanserin yayılımını önlemek ve büyümesini yavaşlatmakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kanserin kontrol altında tutulması olarak kabul edilir.
* Kanserin yol açtığı belirtileri gidermek. Bazı kemoterapi uygulamalarının temel amacı hastanın yaşam niteliğini yükseltebilmek için ağrı ve benzeri belirtileri ortadan kaldırmak ya da hafifletmektir.
KEMOTERAPİ NASIL İŞLEV GÖRÜR?
Normal hücrelerin gelişimi ve ölmesi kontrol altındaki bir süreçtir. Kanser ortaya çıktığında hasta hücrelerin büyümehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif çoğalma ve ölümleri kontrolsüzleşir. Antikanser ilaçlar bu aşamada müdahale eder ve kanserli hücrelerin büyümesi ve çoğalmasını engeller. Bu ilaçlardan sağlıklı hücreler de etkilenebilir. Normalde de hızlı çoğalması gereken hücreler daha çok etkilenir. Ancak bu hücreler kendilerini tedavi sonrası yenileyebilir.
Antikanser ilaçlar birlikte kullanıldıklarında tekbaşlarına olduğundan daha etkili olurlar. Buna kombinasyon tedavisi denir.
Bazı durumlarda bedenin bağışıklık sisteminihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kansere kaşı doğal direncini güçlendirmek için ilaçlar kullanılabilmektedir. Bu tür tedaviye biyolojik tedavi ya da immunoterapi denmektedir. Burada kullanılan ilaçlar kanser hücrelerin tahrip edilmesini sağlayabildiği gibi bedenin tümöre vereceği yanıtın değişmesini de sağlayabilmektedir. Bu tedavi aynı zamanda kemoterapi tarafından tahrip edilen hücrelerin yenilenmesinde de katkı sağlayabilmektedir.
KEMOTERAPİ NERELERDE VERİLİR?
Kemoterapi farklı bağlı olarak evdehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastanın ve hekimin tercihleri etkili olmaktadır.
KEMOTERAPİ HANGİ YOLLARLA VERİLİR?
Kemoterapi ilaçlarının bedene verilmesi için farklı yollar bulunmaktadırhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ağızdan ya da cilt üstüne sürülerek gibi.
* Toplardamarlar yoluyla (intravenözhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif şişme gibi şikayetlerin ortaya çıkması durumunda hemşire veya doktor haberdar edilmelidir.
Damaryolundan ilaç aktarılması için kateterlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif portlar ve pompalar gibi farklı biçimlerde farklı amaçlar için geliştirilmiş alet ve yöntemler kullanılabilmektedir.
* Ağız yoluyla (oral). Kemoterapide kullanılan ve kapsülhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif diğer ilaçlar gibi ağız yoluyla verilebilir.
* Enjeksiyon yoluyla. Bazı ilaçlar iğne ve şırınga kullanılarak bedene verilir.
Kasiçi (intramukülerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif IM)
Ciltaltı (Subkutanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif SC)
Diğer bir yöntem de ilacın doğrudan kanserli dokuya enjekte edilmesidir. (Intralezyonel)
* Haricenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif cilt üstüne (Topikal). İlaç cildin üzerine uygulanır.
KEMOTERAPİDE OLASI YAN ETKİLER
Kanser hücrelerinin normal hücrelere göre hızlı büyümesi ve çoğalması nedeniyle çoğu antikanser ilaç bu tür özellik taşıyan hücrelerin tahrip edilmesi için geliştirilmiştir. Ancak bazı normal hücrelerde de benzer özellikler bulunmaktahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bu hücreler de kanser tedavisinden doğrudan etkilenmektedir. Bu etkilenmeler yan etkileri de doğurmaktadır.
Bunun iyi bilinen bir örneği saçlardırhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hızlı büyüyen ve çoğalan saçlar kanser tedavisi sürecinde geçici olarak zayıflayabilmektedir.
Önemli bir başka örnek de kemik iliği içinde gelişim gösteren kan hücreleridir.
Bir başka örnek sindirim sistemindedir: Ağız-yemek borusu-mide-bağırsak hattındaki hücreler kanser tedavisi sürecinden olumsuz yönde etkilenebilmektedir.
Bazı kanser ilaçları kalphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif akciğerler ve sinir sistemi organları gibi hayati organlar üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilmektedir.
* Halsizlik-bitkinlik. En sık karşılaşılan yen etkidir. Gündelik yaşamda karşılaşılandan daha farklı niteliktedir. Genellikle ani başlangıçlıdır. Bazı hastalar tarafından tükenmişlik-bitmişlik duygusu ile tarif edilmektedir.
* Bulantı-kusma. Kemoterapi alacak hastaların en çok endişe ettiği yan etkiler arasında olan bulantı-kusmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yeni kuşak ilaçlar sayesinde hafiflemiştir. Güçlü bulantı önleyici ilaçlar da sorunun giderilmesine katkıda bulunmaktadır.
* Ağrı. Sinir liflerini etkileyen kemoterapi ilaçlarının bazan ağrıya yol açtıkları bilinmektedir. Bazı durumlarda da kemoterapi sırasında ortaya çıkan ağız yaralarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kas ağrıları benzer yakınmaları yaratmaktadır.
* Saç kaybı (alopesi). Sık karşılaşılan bir yan etkidir. Ancak bütün ilaçlar saç kaybına yol açmaz.
* Kansızlık (anemi). Kemik iliğini baskılayan ilaçlar kansızlığa yol açabilmektedir. Kansızlık belirtileri şunlar olabilir:
Yorgunluk-bitkinlik hissi
Nefes darlığı
Çarpıntı hissetmek
* Merkezi sinir sistemi (MSS) sorunları. Kemoterapi MSS’ni etkilemesi durumlarında bilinç bulanıklıkları ve depresyon gibi sorunlara yol açabilmektedir.
* Enfeksiyon. Kemoterapi süresince beden enfeksiyonlara daha açık hale gelebilmektedir. Bunun önemli bir nedeni de kemik iliğinin baskılanması sonucundahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif enfeksiyonlara karşı savaşan akyuvarların sayısındaki azalmadır.
* Pıhtılaşma sorunları. Kanser ilaçlarının kemik iliği üzerindeki baskılayıcı özellikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif herhangi bir yaralanma olmaksızın kendiliğinden kanamalar ortaya çıkabilmektedir. Aşağıdaki yakınmalar bu durumla ilgili olarak ortaya çıkabilir:
Umulmadık kanmalar
Cilt altında küçük kırmızı noktacıklar oluşması
İdrar renginde pembeleşmehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kırmızılaşma
Dışkı renginin siyahlaşması ya da dışkı renginde kan görülmesi
Diş eti ya da burun kanamaları
Bir adet döneminden uzun süren vajinal kanamalar
Baş ağrıları ve görmedeki değişiklikler
Kol ve bacaklarda sıcaklık ve ağrı hissi
* Kabızlık.
* Kas ve sinir etkilenmeleri. Bazı durumlarda kanser ilaçları sinir lifleri üzerinde etki gösterebilmektehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kabızlık gibi sıkıntılar gözlenebilmektedir.
* Cilt ve tırnak sorunları. Kemoterapinin cildi etkilemesi sonucunda kızarıklıkhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif güneşe karşı hassasiyet artışı gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bazı ilaçlar ciltte koyulaşmalara yol açabilmektedir. İlaçlar tırnaklar üzerinde de kırılma ve renk değişiklikleri gibi sonuçlara yol açabilmektedir.
* Böbrekler ve mesane ile ilişkili sorunlar. Bazı antikanser ilaçlar mesanede irritasyon ve böbreklerde geçici ya da kalıcı hasar yaratabilmektedir. Bazı ilaçlar idrar renginin ve kokusunun değişmesine yol açmaktadır. Hasta kemoterapi süresince bol su içmelidir. Bu ortaya çıkabilecek bazı sorunları önleyebilir. Gereğinde kemoterapi sürecinde böbrek işlevlerinin izlenmesine karar verilebilmektedir.
* Nezle benzeri belirtiler. Bazı hastalarda kemopterapiyi takip eden günlerdenezle benzerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kanserin kendisinin yarattığı bir durum da olabilir.
* Bedende sıvı hacminin artması. Kemoterapi süresince bedende su tutulumu artabilmektedir. Hastahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif özellikle el ve ayaklarda öne çıkan bir şişlik hissedebilir.
* Cinsel organlar üzerindeki etkiler. Kemoterapi bazan (her zaman değil) cinsel organları etkileyebilir.
Erkeklerde: Sperm sayısında ve hareketliliğinde azalma olabilir. Bu sorun geçici ya da kalıcı olabilir. Sertleşme ve bunu sürdürebilmede sorunlar yaşanabilir. Olası bir sorun dahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif genetik bilgi saklayan kromozomlarda bir bozulma olmasıdır.
Kadınlarda: Overlerin etkilenmesi durumundahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kemoterapi döneminde kesilebilir de. Bu değişiklikler geçici ya da kalıcı olabilmektedir. İnfertilite (doğurganlık kaybı) ve menapoz görülebilir.
KEMOTERAPİ SÜRECİNDE HASTA NELER HİSSEDER?
Kemoterapi almakta olan hastaların çoğu kolay yorulabilenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kullanılan ilaçlar gibi faktörler hastanın kendini nasıl hissedeceğini etkilemektedir.
Bu dönemde hastaların yalnızca hastalıklarının belirti ve bulgularıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif özellikle de çocukları ile de ilgilendiği akılda tutulmalıdır.
HASTA KEMOTERAPİYE NASIL HAZIRLANMALI?
Tedaviye başlamadan önce hastanın bilmek isteyebileceği tüm konularda bilgilendirilmesi önemli olmaktadır. Kemoterapinin anlamıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yan etkileri konusundaki belirsilikler mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
Bilgilendirme (aydınlatma) eksikliği sanıldığından daha olumsuz etki yaratmaktahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastanın tedaviye uyumunu etkilemektedir.
Bilgilendirme bir defalık bir etkinlik değildir: Uygulamanın doğal bir parçası olarak kabul edilmelidir. Hekim eğer bu tür danışmanlık ve destek verme bakımından yeterli zaman ayıramayacak durumda isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif mutlaka kendisi dışında biri destek noktası sağlamalıdır.
Bilgilendirme yalnızca hasta için değilhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif özellikle bakımda sorumluluğu bulunan kişiler için de elzemdir.
Ayrıca hastanın sağlıklı gıdalarla iyi bir beslenme düzenine sahip olması önemlidir. Gereğinde hastanın beslenme uzmanları ile görüşmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif birlikte hem ağız tadı bakımından doyurucu hem de kemoterapi sürecini olumlu etkileyebilecek nitelikte bir beslenme programı oluşturulmalıdır.
Bu kitapçık size kemoterapi başlanmasına karar verildikten sonra yararlanmanız için hazırlanmıştır. Kemoterapiye karar verildiği zaman daha önceden kemoterapi almış bireylerden veya yakınlarından dinleyeceğiniz olaylar sizi olumsuz yönde etkileyebilir ve bilinmeyenler sizi korkutabilir. Ancak her insanın kendine özgühttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif farklı yapısı olduğunu ve kemoterapi sırasında görülebilecek yan etkilerin herkeste aynı şekilde olmayabileceğini veya hiç görülmeyebileceğini unutmamanız gerekir.
Kitapçıktahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yan etkilerinden ve yan etkilere karşı alınabilecek önlemlerden kısaca söz edilmiştir. Herhangi bir sorunuz veya sorularınız olduğunda öncelikle doktor veya hemşirenize danışmanız yanlış bilgilenmenizi önleyecektir. Sorunlarınızı çekinmeden dile getirebilir ve sağlık personelinden yardım alabilirsiniz.
# KEMOTERAPİ NEDİR?
Kemoterapinin kelime anlamı “ilaçla” tedavidir. Bu tedavinin amacıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif vücutta istenmeyen hücrelerin yok edilmesi veya kontrol altına alınmasıdır.
Kemoterapihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ameliyattan önce veya sonra uygulanabilmektedir. Kemoterapötik ilaç olarak birçok değişik ajan kullanılmaktadır. Sizin tedavinizde tek bir ilaç kullanılabileceği gibi birkaç ilaç birarada kullanılabilir. Her hastanın tedavisi bazı bilinen kemoterapi protokollerine göre planlansa da hastaya ve hastalığa göre değişiklikler gerekebilir. Tedavi planınız doktorunuz tarafından ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
# İLAÇLAR NASIL ETKİ EDER?
Kemoterapötik ilaçların hemen hepsi kart yoluyla vücuda dağılır ve istenmeyen hücrelerin bölünüp çoğalmalarını engeller. Hücrelerin yok edilmesi her ilaç grubunda farklı yollarla olmakla beraber bütün kemoterapötikler bu hücrelere zarar verir.
Kemoterapötik ilaçlar zararlı hücreleri öldürürken vücudun normal hücrelerini de etkileyebilir. Bu durumhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kemik iliği hücreleri). Ancak bu hücrelerin etkileme düzeyi ilaçlara ve kişiye göre değişiklik gösterir. Aynı ilaç ve dozu alan hastalar arasında bile farklılık gözlenir. Bazı bireyler hiçbir yan etki olmadan tedaviyi tamamlayabilirler.
# KEMOTERAPİ NASIL VERİLİR?
Kemoterapötik ilaçlar genellikle üç yolla verilir:
1. Ağızdan tablethttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
2. Kas içine veya cilt altına enjeksiyon teklindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
3. Damar yoluyla pute veya infüzyon teklindedir.
Genellikle bu üç yol kullanılabildiği gibi bölgesel ilaç uygulaması da yapılabilmektedir. Böyle bir durumda size açıklama yapılacaktır.
Birçok kemoterapötik ilaçhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif örneğin damar yolu ile birlikte ağızdan ilaç verilmesi. Size ilacınızın nasıl verileceği doktor veya hemşireniz tarafından açıklanacaktır. Aklınıza takılan sorular için yardım isteyebilirsiniz.
# KEMOTERAPİ UYGULAMASI ESNASINDA AĞRI VEYA ACI HİSSEDER MİYİM?
Diğer kan veya enjeksiyon testlerinden daha fazla ağrı ya da acı hissetmezsiniz. Bazen ilaç damar dışına sızabilir ve iğnenin takıldığı damar çevresinde şişlikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif renk koyuluğu ya da ağrı meydana gelebilir.
# TABLET ŞEKLİNDE İLAÇLARIM VARSA?
Tablet teklinde ilaçlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bilgi eksikliği v.b) ilaçlarınızı alamıyorsanız doktor veya hemşirenize çekinmeden bildirmeniz tedavinizin başarısı açısından önemlidir.
# YA BAŞKA İLAÇ KULLANIYORSAM?
Evde kullandığınız bütün ilaçlardan doktorunuzun haberdar olmasını sağlayınız. Çünkü kullandığınız ilaçların yerine daha uygun başka ilaç verilebilir. Herhangi bir ilaç almadan önce doktorunuza mutlaka danışın. Doktorunuzun önerisi olmadan hiçbir ilacı kullanmayın.
# HANGİ SIKLIKTA KEMOTERAPİ ALACAĞIM?
Genellikle her tedaviyi bir dinlenme dönemi takip eder. Dinlenme dönemihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tedavi dönemlerini daha kolay geçirmenizi sağlar. Bu sırada dikkat etmeniz gereken kurallar daha sonraki sayfalarda açıklanacaktır. Kemoterapi aralıkları tedavi protokollerine göre farklılıklar göstereceğinden hangi sıklıkla kemoterapi alacağınız size doktorunuz ya da hemşireniz tarafından açıklanacaktır.
# TEDAVİM NE KADAR SÜRECEK?
Genellikle tedavi suresi önceden belirlenmiş bazı protokollere göre ayarlanır. Size uygulanacak olan tedavi protokolünün süresi doktorunuz tarafından açıklanacaktır. Ancakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tedaviniz uzayabilir veya başka tedavi protokollerine geçilebilir. Böyle bir durumla karşı karşıya kaldığınızda size açıklama yapılmasını isteyebilirsiniz.
# HANGİ SIKLIKTA KAN TESTİ YAPTIRMALIYIM?
Her ilaç tedavisi öncesinde tam kan sayımı yaptırmanız gerekirhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif çünkü bazı ilaçlar kan hücreleri sayısını düşürmektedir. Bunlardan en önemlisi beyaz küre sayısındaki düşmedir. Beyaz küre sayınız düşük çıktığında (genellikle 35OO/mm3’ün altına düştüğünde) yada diğer kan hücrelerinizde belirgin bir düşme saptandığında dinlenme süreniz uzatılır ve kan hücrelerinizin istenilen değere ulaşması beklenir. Böyle bir durum olduğunda size açıklama yapılacaktır.
# TEDAVİYE AÇ MI GELMELİYİM?
Aç gelmeniz gerekmezhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif meyve suyu veya meyveli şekerler getirebilirsiniz.
# KEMOTERAPİNİN YAN ETKİLERİ VAR MIDIR?
Daha önceden de belirtildiği gibi tedavinizde kullanılan ilaçlar istenmeyen hücrelere zarar verirken vücudun normal hücrelerini de etkiler. Kemoterapiden en çok etkilenen normal hücreler en hızlı bölünenlerdir. Buna kemik iliği hücrelerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif saç kökü hücreleri örnek olarak verilebilir. Ancak tedaviniz sırasında oluşabilecek yan etkilere yönelik önceden önlemler alınabilir. Aşağıda açıklanacak yan etkilerden herhangi birini gördüğünüzde doktor veya hemşirenize danışın.
# KEMİK İLİĞİ ÜZERİNE?
Kemik iliğinde kan hücreleri (alyuvarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif trombosit) üretilmektedir. Kemoterapötik ilaçlar kemik iliğini baskılayarak kan hücrelerinin sayısını azaltabilirler. Kemik iliğinde üretilen kan hücrelerinin sayısını kan testleri gösterir. Kan testleri yaptırmanız bu nedenle önemlidir.
Beyaz kan hücreleri (akyuvarlar) Vücudun mikroplara karşı savunmasında rol oynarlar. Bu nedenle akyuvarların sayıca azalması infeksiyonların (mikroplu hastalık) ortaya çıkmasına neden olabilir.
İnfeksiyon belirtileri:
1. Yüksek ateş
2. Titremehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif üşüme
3. Yeni ortaya çıkan öksürük ve balgam
4. Boğaz ağrısıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yutkunmakla ağrı
5. İdrar yaparken ağrı ve/veya yanma hissi
6. Günde üç defadan fazla sulu dışkılama
Sayılan belirtilerden herhangi birini görürseniz (özellikle yüksek ateş) mutlaka doktorunuza veya en yakın hastanenin acil servisine başvurun. Aldığınız ilaçlara bağlı olarak ateş yükselmesi bekleniyorsa bu size açıklanacaktır. Beyaz kürenizin düştüğü durumlarda (genellikle 3500/mm3ün altına düşünce) dinlenme süreniz uzatılır veya ilaçların dozu yeniden ayarlanabilir.
Kırmızı Kan (Alyuvarlar) Hücreleri : Kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin bütün dokulara oksijen taşır. Oksijen kas ve organ çalışması için enerji sağlar. Alyuvarlar sayıca azaldığında hemoglobin de azalacaktır. Bu durumda dokulara enerji için gerekli olan oksijen taşınamayacağındanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
1. Halsizlikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yorgunluk
2. Nefes darlığı
3. Sıcağa tahammülsüzlük
4. Göğüs ağrısı
5. Baş ağrısıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif baş dönmesi gibi belirtiler görülecektir.
Eğer bu belirtilerden birini görürseniz doktor veya hemşirenize danışın.
Trombositler: Alyuvar ve akyuvarlardan daha küçük yapılar olup kanın pıhtılaşmasında önemli rol oynarlar.
1. Normalden daha kolay morarmalarınızın olması
2. Burun ve diş etlerinin kolay kanaması
3. Ağız içinde veya vücutta özellikle bacakların alt kısımlarında toplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı lekelerin bulunması
4. Bir kesik olduğunda kanamanın durmaması veya zor durmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif trombosit düşüldüğü nedeniyle olabilir.
Böyle bir durumda kendinizi çarpma ve düşmelerden koruyun ve mutlaka doktorunuza başvurun. Gerekirse (trombosit sayımın çok düşük çıktığı durumlarda) size trombosit süspansiyonu verilebilir.
* SİNDİRİM SİSTEMİ ÜZERİNE ?
Sindirim sistemi ağız ile başlar. Kemoterapihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yanma ve batma hissi ortaya çıkabilir ve bu durum daha sonra yutma güçlüğüne yol açabilir. Bu yan etkilerin hafifletilmesi veya ortaya çıkmasını engellemek için ağız bakımı yapılmalıdır.
İyi bir ağız bakımı:
Ağzın günde iki kez değerlendirilmesi (bir ayna yardımı ile hishttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif. görünüm ve tat değişikliği yönünden) gerekir.
1. Her yemekten sonra ditlerin yumuşak kıllı bir diş fırçasıyla fırçalanması (yumuşaklığını arttırabilmek için fırça sıcak suya batırılabilir) diş macunu olarak florid veya karbonatiçeren macun kullanılmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif limon suyu veya gliserin içeren solüsyonlar kullanılmaması.
2. Fırçalama sırasında ve sonrasında ağzın iyice çalkalanması (yarım litre kaynatılmış ve soğutulmuş suya katılacak bir çay kaşığı tuz ile yapılan solüsyon ile)http://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
3. Dudakların uygun bir kremle nemli tutulmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
4. Her öğünde çiğnenmesi gereken yiyeceklerin bulundurulmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif
5. Baharatlı yiyeceklerdenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif sigara ve alkolden kaçınılması ile sağlanır.
Ağız bakımı yaptığınız halde ağzınızdahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif görünüm his veya tat yönünden bir değişiklik olduğunda doktorunuz veya hemşirenize haber vermelisiniz. Onlar gerekli önlemleri alacaklardır.
Bulantı ve Kusma:
Tehlikeli olmamakla birlikte çok rahatsız edici bir durumdurhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ancak korkulduğu kadar kontrol altına alınamayacak ve sık görülen bir durum değildir. Bazen hiç görülmeyebilir. Kemoterapi öncesi uygulanan ilaçlarla bulantı ve kusma kontrol altına alınabilmektedir. Evde bulantı ve kusmanız olduğu takdirde doktor veya hemşirenize danışın.
İştahsızlık:
Eğer iştahınız azalmış ise az az ve sık sık yemeye çalışın. Çok iştahsız olduğunuz dönemlerde yüksek kalorili hazır yiyeceklerden yararlanılabilinir. Ancak bunun için diyetisyeninizden yardım almanızda yarar vardır.
İshal ve Kabızlık:
Bazı ilaçlarla meydana gelebilir. Diyet veya ilaçla kolayca tedavi edilebilir. Ancak ishal veya kabız olduğunuzda doktor veya hemşirenize danışmanız erken önlem alınması açısından yararlı olacaktır.
İDRAR
Renkli olan ilaçlarınız varsahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif mavi renkte olan “Mitomycin-C” adlı ilacı alıyorsanız idrarınız mavi renkte olabilir. Bunun dışında kanlı veya ağrılı idrar yapma durumunda mutlaka doktorunuza danışın
SAÇLARIM DÖKÜLECEK Mİ?
Bazı ilaçlar geçici olarak bölgesel veya tam olarak saçlarınızın dökülmesine neden olabilir. Kemoterapiden önce peruk temin edilebilir veya kemoterapi sırasında berehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif stilinde bazı değişikliklerin ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır (daha önceden düz olan saçlarınız tekrar çıktığında kıvırcık olabilir).
CİLDİM İLE İLGİLİ BİR SORUN OLACAK MI?
Bazı kemoterapötik ilaçlara bağlı olarak damarlar boyunca ve ilacın verildiği yerde renk koyulaşması meydana gelebilir. Bu değişimler tırnaklarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif mukozayı ve saç foliküllerini de içerebilir. Renk değişiklikleri zamanla kaybolur.
İlaç verilen damar ve etrafına kolonya gibi alkol içeren solüsyonlar sürmeyiniz. Ilık su ile pansuman yapılabilir. Çünkü bu solüsyonlar o bölgede yanıklara neden olabilir. Bu nedenlehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif derinizde herhangi bir değişiklik gördüğünüzde (kızarıklık v.s) herhangi bir şey uygulamadan önce doktor veya hemşirenize danışın.
ÜREME SİSTEMİNE NASIL ETKİ EDER?
Kemoterapötik ilaçlar arasında üreme sistemini etkileyenler de vardır. Kadınların adet düzenleri bozulabilir veya ilaç alırken adetten kesilebilirler. Hamile kalınması tavsiye edilmediği için doğum kontrolünün devam edilmesi önerilir.
1. Kemoterapiye bağlı olarak cinsel yaşamımı etkileyecek fiziksel değişiklikler ortaya çıkacak mı?
2. Aldığım ilaçlar kısırlığa yol açar mı?
Ve buna benzer soru ve sorunlarınızı doktor ve hemşirenizle paylaşabilirsinizhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif onlar size yardımcı olacaklardır.
DİĞER ETKİLER NELERDİR?
Sayılan bu yan etkilerin dışında ortaya çıkan diğer rahatsızlıklarınız için (idrar yaparken yanmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif başağrısı v.b.) mutlaka doktorunuza başvurun.
KEMOTERAPİ ALDIĞIM DÖNEMDE GÜNLÜK YAŞAMIMDA BAZI DEĞİŞİKLİKLER YAPMALI MIYIM?
Kemoterapi aldığınız dönemlerde ilaçlara bağlı bazı yan etkilerin görülebileceği önceden açıklanmıştı. İlaçlara bağlı yan etkiler görülse dehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bu yan etkilerin kontrolüne yönelik önlemler alarak normal yaşamınızı sürdürebilirsiniz. Ancak bazı durumlarda günlük yaşamınızda değişiklikler yapmanız gerekebilir. Örneğin beyaz kürenizin düştüğü durumlarda maske takmanız istenecektir. Hemoglobininizde düşme olursa kendinizi halsiz hissedebilecek ve günlük yaşamınıza kısıtlamalar getirmek durumunda kalacaksınız. Böyle bir durumda doktorunuz ya da hemşireniz tarafından size açıklamada bulunulacaktır. Bunun yanı sıra günlük yaşantınızı fazla etkilememekle birlikte alacağınız genel bazı önlemler tedavi döneminizi daha rahat geçirmenizi sağlayacaktır. Bu önlemlerden bazıları:
1.
Gripal bir enfeksiyonu veya bulaşıcı hastalığı olan bireylerden uzak durmaya çalışın.
2.
Mümkün olduğunca sarılma ve öpüşme gibi yakın ilişkilerden kaçının.
3.
Havasızhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif sigara dumanı olan kalabalık ortamlardan uzak durun.
4.
Yaşadığınız odanın havadanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif güneşli olmasına; durgun suda mikroplar çabuk üreyebileceğinden vazo içinde çiçek bulundurmamaya dikkat edin.
5.
Duygularınızı paylaşabileceğiniz insanlarla konuşmaktan çekinmeyin ve arkadaş ziyaretlerinde bulunun. Bu sizi yalnızlık duygusundan uzaklaştıracaktır.
6.
Mümkünse doktorunuza danışarak tatil yapmayı ihmal etmeyin.
7.
Sigara kullanıyorsanız azaltarak bırakmayı deneyin.
8.
Herhangi bir nedenle doktorunuz tarafından sıvı kısıtlaması önerilmediyse; günde en az üç litre su ve sıvı gıdalar (çorbahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif komposto v.s) alın.
9.
Yaz aylarında terleme ile de vücuttan sıvı kaybı olacağından bu miktar dört-beş litre olmalıdır. Bu sıvı gıdaların en az bir litresini su olarak almalısınız (normal büyüklükteki bir su bardağı yaklaşık ikiyüz mililitreyehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif beş su bardağı da bir litre suya eşdeğerdir).
10.
Yemek yemekte zorlanıyorsanız az ve sık yemek yemeye çalışın.
11.
Meyve ve sebzeleri mutlaka iyice yıkayıp; sütü kaynatarak kullanın. Beyaz küreniz düştüğünde çiğ meyve ve sebze yemeyin.
12.
Temiz ve taze olduğundan kuşkulu olduğunu hazır yiyecekleri yemeyin. Dışarda yemek yiyecekseniz güvenilir ve temiz yerler olmasına dikkat edin.
13.
Kola ve asit içeren içeceklerden uzak durun.
14.
Bol sıvı almanız kabızlığı önleyebilir; ancak kabız veya ishal oluyorsanız mutlaka doktor veya hemşirelerinize danışın.
15.
Ellerinizi her zaman sabunla yıkayın ve sizinle yaşayan kişileri de el yıkama konusunda uyarın.
16.
Haftada en az bir - iki kez banyo yapın.
17.
Kuaföre gidecekseniz şampuan ve tarağınızı yanınızda götürünhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif manikür ve pedikür yaptırmayın.
18.
Traş olurken jilet kullanmamaya özen gösterin ve mümkünse elektrikli traş makinası kullanın.
19.
Giydiğiniz kıyafetlerin sıkmayanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif rahat bol ve terletmeyen kumaştan yapılmış olmasına özen gösterin. Güneşin dik geldiği saatlerde dışarı çıkmayın. Zorunlu durumlarda uzun kollu kıyafet giyin; şapka ya da şemsiye kullanın.
20.
Vücut ısısının normal değerlerini (36-37.50C) ve derece kullanmasını öğrenin. Ateşiniz yükseldiğinde mutlaka doktor veya hemşirenize bildirin.
21.
Kendinizi zorlayıcıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yorucu aktivitelerden kaçının; ancak sürekli yatak istirahatinin yarardan çok zarar getireceğini unutmayın.
22.
Düzenli yürüyüş ve egzersizler yapınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kendinizi halsiz hissettiğinizde dinlenin.
