Verem tüberküloz

Verem Hastalığının başka ismi var mıdır?



Evet. Tıpta tüberküloz olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca halk arasında ince hastalıkhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ciğerlerinde duman var denildiğinde de çoğu zaman verem kastedilmektedir.







Tüberküloz nasıl bir hastalıktır?



Asıl olarak akciğerlerde yerleşenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif süreğen bir hastalıktır.







Tüberküloz hala korkulacak bir hastalık mıdır?



Bilinen en eski hastalıklardan birisi olmasına; sebebinin kesin olarak bilinmesine; 50 yıldır tedavisinin mümkün olmasına ve üstelik korunulabilir bir hastalık olmasına karşın halen dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan biri olmaya devam etmekte ve yılda üç milyonu aşkın kişi tüberküloz nedeniyle kaybedilmektedir.







Dünyada tüberkülozun durumu nedir?



Yerküre üzerinde yaşayan her üç kişiden birisi tüberküloz mikrobuyla karşılaşmış ve onunla tanışmış durumdadır. Halen yılda üç milyon kişi tüberküloz nedeniyle ölmekte olup her yıl 8 milyon yeni tüberküloz hastası teşhis edilmektedir. Özellikle Asyahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Afrika kıtasında çok sık olarak rastlanmaktadır. Eskiden gelişmiş Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri bu hastalıktan hiç söz etmezlerdi. Oysa AIDS salgınına ve küreselleşme sürecine paralel olarak bu ülkelerde de tüberkülozlu hastaların sayısı artmağa başlamıştır.







Ülkemizde tüberküloz sık mıdır?



Evet. Türkiye tüberkülozun sık görüldüğü ülkeler arasında yer almaktadır. Maalesef sağlıkla ilgili güvenilir istatistik bilgilerimiz olmadığından kesin rakamlarla konuşmak mümkün olmamaktadır.







Bölgemizde hastalığın durumu nedir?



Karadeniz bölgesi ülkemizde tüberkülozun en sık görüldüğü ikinci coğrafi bölgemizdir. Bu bölgede yaptığımız çalışmalarda tüberkülozun yaygınlığıyla ilgili çeşitli parametrelerin çok yüksek olduğu ve çok tehlikeli bir gelişme olarak bu bölgede tüberküloz ilaçlarına karşı direnç profilinin çok yüksek olduğu gözlenmiştir.







Nasıl bulaşır?



Hastalığa sebep olan mikrop veremli hastadan sağlam kişiye geçerek yayılır. Çok daha nadir olarak hasta sığırların süt ve bu sütlerden yapılan süt ürünleri ile de bulaşabilir.







Hastadan sağlam kişiye nasıl geçer?



Verem mikrobu hava yoluyla bulaşır. Hasta kişinin öksürmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif anne sütünden de çok nadiren bulaşabilirse de pratikte bu tür bulaşmalar önemsizdir.







Her tüberküloz hastası mikrobu bulaştırır mı?



Hayır. Balgamında mikrop bulunanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif 15 gündür tedavi almakta olanlar pratik olarak bulaştırıcı değildir.







Hastayla teması olan her sağlam kişide hastalık ortaya çıkar mı?



Hayır. Tüberküloz hastasıyla teması olup mikropla karşılaşanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hatta mikrobu soluyan kişilerin çok şükür ki az bir kısmında hastalık gelişir.







Neden mikrobu alan kişilerin bazısında hastalık ortaya çıkarken diğerlerinde gelişmiyor?



Bu solunan mikrobun sayısınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif AIDS ve böbrek hastalıkları gibi süreğen hastalığı olanlarda verem oluşma olasılığı daha yüksektir.







Mikrobun bulaşmasından itibaren ne kadar süre sonunda hastalık ortaya çıkar?



Bu süre çok farklıdır. Mikrobu alan kişide bazen 1-2 ay; bazen bir kaç yıl bazen de onlarca yıl sonra hastalık gelişebilir. Veya hiç gelişmeyebilir.







Tüberküloz mikrobu diğer organ ve dokulara nasıl ulaşıyor?



Mikrobun vücuda giriş yolu hastaların tamamına yakın bir çoğunluğunda akciğerlerdir. Ancak buradan lenf akımı ve kan yoluyla vücudumuzdaki tüm doku ve organlara yayılabilir.







Tüberküloz akciğer dışında en sık hangi organ ve dokuları hastalandırır?



Kemik ve eklemlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif cilt ve lenf bezelerinde sık yerleşir.







Tüberkülozun belirtileri nelerdir?



Hastalık ani ve gürültülü olarak ortaya çıkmaz. Sinsi ve yavaş ilerler. Hastalar genellikle aylardır devam ede gelen halsizlikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif boyunda lenf bezelerinin büyümesi gibi ..







Bu belirtiler görülünce tüberküloz teşhisi kesin midir?



Hayır. Bu sayılan yakınmaların hiç birisi tüberküloza özgü olmayıp diğer bir çok hastalıkta da rastlanabilen şikayetlerdir. Bu nedenle bu tür şikayetleri olan hastaların mutlaka konunun uzmanı bir hekim tarafından değerlendiriliphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif göğüs röntgeninin çekilip araştırılması gerekir.







Tüberküloz teşhisi nasıl konmaktadır?



Kişinin tüberküloz olduğu ancak vücut örneklerinde (balgamhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif lenf bezi aspirasyonu vb ..) tüberküloz mikrobunun görülmesi ve üretilmesiyle söylenebilir. Bazen alınan doku biyopsilerinde tüberküloza özgü değişikliklerin izlenmesiyle de tanı konabilir.







Mikrop araştırılmadan yada araştırıldığı halde bulunmadan sadece şikayet ve muayene bulgularına dayanarak tüberküloz tedavisine başlanmaktadır. Bu doğru mudur?



Hayır. Maalesef bu tür tedavilere sık başlanmaktadır. Oysa tüberküloz tedavisi uzun süreli ve bir çok ilacın kullanıldığı bir tedavidir. İlaçlara bağlı yan etkiler ve maliyet göz önüne alındığında gereksiz yerehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yanlış bir tüberküloz tedavisi uygulanma ihtimalinin yüksek olması dolayısıyla bu tür kör (ampirik) tedaviler doğru değildir. Üstelik yanlış tedavi asıl hastalığın teşhis ve tedavisini de geciktirir. Tüberküloz çok kere tümör ile benzer belirtiler verir. Buna bağlı olarak tümör teşhisi gecikip hasta için çok önemli zaman kaybı söz konusu olabilir. Tedavi edilebilir bir tümör tüberküloz zannedilerek kör tedavi sırasında vücuda yayılabilir.







Mikrobu araştırmak için gerekli tetkikler yapılamıyorsa ne yapılmalıdır?



Hasta bu tür incelemelerin yapılabildiği en yakın bir merkeze sevk edilmeli veya hastadan alınan balgam vb örnekler usulüne uygun şekilde ilgili laboratuarlara gönderilmelidir.







Bölgemizde tüberküloz teşhisi için gerekli laboratuar imkanları var mıdır?



Evet. Fakültemizde tüberküloz teşhisi için her türlü modern ve en gelişmiş tanı yöntemleri uygulanabilmektedir.







Verem Savaş Dispanserlerinin kuruluş amacı nedir?



Ülkemizde Sağlık Bakanlığı verem ile savaşmak üzere Verem Savaş Daire Başkanlığı altında bir örgütlenme geliştirmiştir. Verem Savaşı Grup Başkanlıklarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif aşılamalar buralarda ücretsiz olarak yapılmaktadır. Bazı dispanserlerde mikrop araştırması yapılırken diğerlerinde yapılamamaktadır. Ancak hastaların muayene örnekleri uygun laboratuarlara gönderilebilir.







Verem Savaş Derneklerine amaçla kurulmuştur?



Verem savaşı için gerekli hizmetlerin finansını sağlamakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hasta ve ailelerine ekonomik yardımlarda bulunmak amacıyla hizmet vermektedirler.







Tüberkülozun tedavisi mümkün müdür?



Evet. Elimizdeki tedavi imkanlarıyla uygun şekilde tedavi edilmek koşuluyla artık tüberküloz %100’e yakın tedavi edilebilir bir hastalık haline gelmiştir. Ancak bu pratikte tüberküloz tedavisinde sorun olmadığı anlamına gelmemektedir. Günlük uygulamalarda maalesef bir çok hastanın tedavisi yetersiz kalmakta ve hastalık müzminleşmektedir. Bunun nedeni yanlış veya eksik tedavilerdir.







Doğru tüberküloz tedavisi nasıl olmalıdır?



Öncelikte hastadan mikrop üretilerek teşhis kesinleştirilmeli ve mikrobun hangi ilaçlara duyarlı hangilerine dirençli olduğunu gösteren ilaç direnç testleri mümkünse yapılmalıdır. Çünkü ülkemizde tüberküloz ilaçlarına karşı primer direnç oranları çok yüksektir. En az dört ayrı ilacı aynı anda birlikte kullanacak şekilde bir tedavi başlanmalıdır. Daha az sayıda ilaçla başlanan tedavi ülkemiz için yanlıştır. Birlikte kullanılacak olan ilaçlar hastanın yaşınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif 24 aya kadar hekim tarafından uzatılabilir. Bundan daha uzun süre tedavi almadın mantığı yoktur.







Bunlara dikkat edilmezse ne olur?



Yukarıda tanımlanan prensiplerden birisine bile dikkat edilmezse zamanla tüberküloz mikrobu tedaviye direnç kazanır ve bir müddet sonra artık tedavi edilebilir hastalık tedavi edilemez hastalık haline gelir. Bu nedenle Dünya Sağlı Örgütü “tüberkülozu yanlış tedavi etmenin hiç tedavi etmemekten daha kötü olduğunu” duyurmuştur.







Yanlış veya eksik tedaviler sonuç vermez mi?



Maalesef verir. Yani bu tür uygun olmayan tedavilere başlandıktan sonra da 15-20 gün içerisinde hastanın şikayetleri tamamen düzelir ve hasta iyi oldumhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif işler yolunda gidiyor zanneder. Oysa 3-6 ay içerisinde ilaç direnci gelişir ve hastalık tekrar geri döner. İşte bu taktirde tedavi çok zorlaşır bazen de imkansız hale gelebilir.







İlaç direnci oluşmuş hastalarda ne yapılabilir?



Bu tür hastaların tedavisi güçleşmiş ve tedavinin başarılı olma olasılığı çok azalmıştır. Üstelik bu hastalar ilaçlara dirençli mikropları etraflarına yaydıkları için bunlardan mikrop kaparak hastalanan yeni kişilerin de tedavisi güçtür. Bu şekilde toplumda tüberkülozun tedavi ve kontrolü giderek daha da zorlaşır. Bu durum tüm dünyada ilgili kişileri endişelendirmekte ilaç direncindeki artışın önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması hususunda yakın takip ve öneriler Dünya Sağlık Örgütü ve ilgili örgütler tarafından ülkelere iletilmektedir. Her şeye rağmen ilaç direnci olan veya ilk tedavileri yetersiz olan hastaların mutlaka bu tür hastaların yatırılarak tedavi edilebileceğihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif değişik ilaçları kullanmaları sadece zaman kaybettirmekle kalmaz hastalığı tamamen tedavi edilemez hale getirebilir.







Tüberküloz ilaçları nasıl kullanılır?



Streptomisin hariç diğer tüberküloz ilaçları ağızdan hap yada şuruplar şeklinde her gün bir defada topluca alınabilir. Gerekirse iki üç öğüne de bölünmüş olarak verilebilir. Rifampisin adlı ilacın aç karnına alınması önerilir.







Haftada iki gün ilaç alınarak tedavi mümkün mü?



Teoride evet fakat ülkemiz koşullarında hayır. Çünkü bu tür aralıklı tedavi rejimlerinde ilaçların görevli bir sağlık personeli tarafından hasta adresinde ziyaret edilerek gözetim altında içirilmesi gerekir. Yoksa günlük tedavide olduğu gibi ilaçları hastaya vererek uygulanamaz. Çünkü bir doz unutma veya atlamada direnç gelişme olasılığı yüksektir.







Tüberküloz ilaçlarının ne tür yan etkileri vardır?



En önemli yan etki karaciğer üzerinedir. Bilhassa 35 yaşın üzerindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif işitme ve denge üzerine olumsuz etkiler ile kırmızı yeşil renk körlüğü görülebilir. Böbrek ve sindirim sistemine zararlı tesirler olabilir. Allerjik reaksiyonlar da gözlenmektedir.







İlaçlara bağlı istenmeyen etkiler ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?



Bu durumda hasta kendi başına tedavisini kesmemelihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif yada o ilaç tedaviden tamamen çıkarılabilir.







Tedavi sırasında kontrol gerekli midir?



Mutlaka. Hem tedavinin etkili olup olmadığını görmekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hem de olası ilaç yan etkilerini göden kaçırmamak için hasta aylık olarak kontrollere çağrılmalıdır.







Tüberküloz hastasının verem savaş dispanserinde takip ve tedavisi şart mıdır?



Tüberkülozu konunun uzmanı bir hekim dışarıda da tedavi edebilir. Ancak hastanın düzenli olarak takip edilebilmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ilaçlarını ücretsiz alabilmesi ve ülkemizdeki tüberküloz sorunu hakkında dokümantasyonların yapılabilmesi açısından dispansere kayıt yaptırılması gereklidir. Zaten tüberküloz teşhisi konan hastayı bildirmek yasal bir zorunluluktur.







Tüberkülozdan nasıl korunabiliriz?



Öncelikle hasta kişilerin teşhis edilip tedavi edilmesi gerekir. Çünkü kaynak onlardır. Bir hasta yılda ortalama 10 sağlam kişiye hastalığı bulaştırmaktadır. İkinci olarak hasta kişiden sağlam kişiye geçişin önlenmesi gerekir. Bunun için hastanın yaşadığı mekanın havalandırılmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastanın maske kullanarak basil saçılmasının önlenmesi faydalı olabilir. Balgamında mikrop bulunan hastanın izolasyonuna artık pek başvurulmamaktadır. Üçüncü olarak sağlam kişilerin direncinin artırılması için aşılama yapılmalıdır. Eğer evde bir kişi tüberküloza yakalandı ise o hane halkı taranmalı ve gereken kişilere koruyucu tedavi uygulanmalıdır.







Aşı kimlere yapılmalıdır?



Doğumu takiben ikinci ay sonunda ve ilk okula başlayan her çocuğa BCG aşısı denen tüberküloz aşısı yapılmalıdır. Aşı konusunda bazı çevrelerin akıl karıştırıcı yaklaşımları varsa da ülkemizin durumu göz önüne alındığında bu aşı mutlaka yapılmalıdır. Aşı hastalığı %100 önlemese de sıklığını azaltır ve ağır türlerinin ortaya çıkmasını önler.







Koruyucu ilaç tedavisi kimlere uygulanmalıdır?



Balgamında mikrop saçan tüberküloz hastasıyla yakın teması olan her kişi koruyucu ilaç tedavisi açısından uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir. Bundan başka önceden tüberküloz mikrobunu almışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif lenfoma vb ) veya direnç düşürücü bir başka tedavi alan (kortizon kullanan) hastalarda koruyucu ilaç tedavisi gerekebilir.







Koruyucu ilaç tedavisi nasıl uygulanır?



Bu durumda kişi hasta değildir. Sadece mikrobu almıştır. Tedavi hastalığı iyileştirmek için değil hastalığı önlemek içindir. Bu nedenle genellikle tek ilaçla 6 ay müddetle uygulanır. Fakat kişinin durumuna ve temas olunan hastanın mikrop özelliklerine göre daha farklı rejimler de gerekebilir.







Okulda çocuğumun koluna tüberküloz testi yapmışlar pozitif çıkmışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tedavi gerekiyor mu?



PPD veya tüberkülin deri testi dediğimiz uygulama tüberküloz mikrobuyla karşılaşıp karşılaşmama durumunu ortaya koymak için yapılır. Hastalığın olup olmadığını göstermez. Testin pozitif olması kişinin daha önce tüberküloz mikrobunu bir hastadan aldığını ve vücudunda tüberküloza karşı bir reaksiyon oluştuğunu gösterir. Ancak söz konusu kişi tüberküloz hastası olabilir de olmayabilir de. Bu nedenle pozitiflik tek başına tedavi gerektirmez.