‘Düşünmeyenlere Yazıklar Olsun’

Allahu Zülcelâl, insanın kendisine çekidüzen vermesi ve bir saat hükmünde olan dünya hayatının hakikatini anlayabilmesi için ibretle düşünüp anlamasını, yani tefekkür etmesini emretmiştir.

İnsanın, nefis ve şeytanın oyalamalarına aldırmadan, istikamet üzere kulluğunu yapabilmesi de tefekkürüne bağlıdır. Ayrıca, kişinin Kuran’ı anlaması da düşünmesine bağlıdır.

Nitekim bir ayeti kerimede şöyle buyrulmaktadır: “Hâlâ Kuran’ı düşünüp anlamaya çalışmıyorlar mı? Eğer o, Allah’tan başkası tarafından (indirilmiş) olsaydı, mutlaka onda birçok çelişki bulurlardı.” (Nisâ Sûresi, 82)

‘Düşünmeyenlere Yazıklar Olsun’

Hz. Peygamberimize (sallallahu aleyhi ve sellem)’e en çok etki eden ayetlerden biri, tefekkürle ilgilidir.

İki kişi, Hz. Aişe (radiyallahu anha)’yı ziyaret etmişler. Onlardan biri,
- Allah Resulu (sallallahu aleyhi ve sellem)’de gördüğünüz etkileyici bir şeyi bize anlatır mısınız? deyince, Hz. Aişe (r.anha) şöyle demiştir:
- Resulullah (sav) bir gece kalktı, abdest alıp namaz kıldı. Namazda çok ağladı. Gözlerinden akan yaşlar, sakallarını ve secde esnasında yerleri ıslattı. Sabah ezanı için gelen Hz. Bilal (ra):
- Ya Resulellah! Geçmiş ve gelecek bütün günahlarınız affedildiği halde, sizi ağlatan nedir? Deyince, Resulullah (sav):
- Bu gece, Yüce Allah bir ayet indirdi. Beni bu ayet ağlatmaktadır, dedi ve ayeti okudu: “Göklerin ve yerin yaratılışında, gecenin ve gündüzün gidip gelişinde, elbette aklıselim sahipleri için ibret verici deliller vardır.” (Âl-i İmrân,190.)
Ondan sonra, Resulullah (sav):
- Bu ayeti okuyup da üzerinde tefekkürde bulunmayan, düşünmeyen kişilere yazıklar olsun, dedi.

Bu ayette, tefekküre davet edilen akıl sahiplerinin durumunu açıklayan, bir sonraki ayetin meali de şöyledir: “Onlar ayakta, oturarak ve yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde tefekkür ederler (düşünürler). Rabbimiz (derler), bunu boş yere yaratmadın, sen yücesin, bizi ateş azabından koru!” (Âl-i İmrân, 3/191)

Hz. Ömer (radiyallahu anhu); “Tûr’a, yayılmış ince deri sayfalara düzenle yazılmış kitaba, ‘Beyt-i Mamur’a, yükseltilmiş tavana (göğe), kabaran denize and olsun ki şüphesiz Rabbinin azabı mutlaka gerçekleşecektir.” (Tûr, 1–7) ayetlerini okuyan bir adamın sesini işittiğinde öyle sarsılmış, öyle irkilmişti ki bir duvara dayanmış, sonra da zar zor kendini evine atmıştı. Meydana çıkan rahatsızlığından dolayı, bir ay boyunca evine ziyaretçi gidip gelmiştir.

Hz. Ebu Bekir (radiyallahu anhu), geceleri, yatsı namazından sonra bir-iki saat kadar ev halkıyla sohbet ederdi. Onlar yattıktan sonra kalkar, abdestini tazeler, iki rekât namaz kılıp seccadesi üzerinde oturarak, huşu içinde tefekküre dalardı. Geceleyin kalkar, on rekât teheccüd ve üç rekât vitir namazı kılar ve ev halkını da uyandırırdı. Arkasından sabah sünnetini kılıp camiye giderdi.

Lokman Hekim, tek başına ve uzun uzun düşünürdü. Dostları kendisine uğrar ve;
- Yalnız niye oturuyorsun, toplum arasına karışıp onlarla kaynaşsan daha iyi olmaz mı? Deyince, Lokman Hekim;
- Yalnızlık, tefekkür için daha uygundur. Tefekkür, insanı Cennet yoluna ulaştırır, cevabını verirdi.

Geceleri tefekkürle değerlendirirlerdi

Mutarrif’in şu sözleri bize tefekkürü ne güzel anlatır: “Geceleri sırt üstü yatağıma uzanır, Kuran’ı düşünür ve amelimi Cennet ehlinin ameliyle kıyaslarım. Onların, altından kalkamayacağım şekilde amel yaptığını görürüm. Çünkü onları Kur’an şöyle anlatıyor: “Geceleri pek az uyurlardı. Seherlerde istiğfar ederlerdi.” (Zariyat, 51/17); “Onlar ki, gecelerini Rabb’lerine secde ederek (O’nun huzurunda ayakta) durarak geçirirler.” (Furkan, 25/64); “Yoksa o, gece saatlerinde secde ederek, ayakta durarak ibadet eden, ahiretten korkan ve Rabb’inin rahmetini uman gibi midir? De ki, ‘Bilenle bilmeyenler bir olur mu?’ Doğrusu ancak aklı selim sahibi olanlar öğüt alır.” (Zümer, 39/9)

Hz. Ali (radiyallahu anhu), “Tefekkürü olmayan bir susma, unutkanlık ve dalgınlıktır.” Diye tarif etmiş; Hasan el-Basri (kuddise sirruhu), “Bir saat tefekkür, bir gece ibadetinden hayırlıdır.” Diye tefekkür etmenin faziletine dikkat çekmiştir.

Zünnun el-Mısrî (rahmetullahi aleyhi), nefsin heva ve hevesine aldırış etmeden ibadete koşmanın, ibadetle olacağına vurgu yapmak için “İbadetin anahtarı tefekkür, isabetli yolda olmanın alâmeti heva, heves ve nefse muhalefettir” demiştir.
Müminlerin hikmet sahibi olması da tefekkürle mümkündür. Bu hususta, evliyanın büyüklerinden Mumşad ed-Dineverî (r.aleyh) şöyle der: “Hakimler hikmeti, tefekkür ve sükût ile elde etmişlerdir.”

Ebu Süleyman ed-Dâranî (r.aleyh) ise şöyle tavsiye de bulunur: “Gözünüzle ağlamayı ve kalbinizle düşünmeyi âdet haline getirin.”
Mansur b. Ali (r.aleyh): “Hikmet, ariflerin kalbinde sıdk diliyle, zahitlerin kalbinde tafdil diliyle, abidlerin kalbinde tevfik diliyle, müridlerin kalbinde tefekkür diliyle, âlimlerin kalbinde ise tezekkür diliyle konuşur.”

Ömer b. Abdülaziz (r.aleyh), “Allah’ın nimetleri üzerinde düşünmek, en makbul ibadetlerdendir” der. Çünkü nimetlere tefekkürle bakan, nimetleri yaratanın mutlak güç sahibi Allah olduğunun şuuruna varacaktır. Bu da insanın kulluk vazifelerini önemsemesine neden olacaktır.

Hz. Mevlana: “... Fikrin donmuşsa, düşünemiyorsan; yürü, zikret. Zikir, fikri titretir, harekete getirir. Zikri, bu dönmüş fikre güneş yap” diye tavsiye etmişlerdir.
Tefekkürle düşünmek ve ibretle bakmak, kâmil müminlerin alametlerindendir. Nitekim Allahu Zülcelâl, kâmil müminlerin özelliklerini sayarken; “Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar. Göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde düşünürler. ‘Rabbimiz! Bunu boş yere yaratmadın, seni eksikliklerden uzak tutarız. Bizi ateş azabından koru’ derler.” (Âl-i İmrân Sûresi 191)

Kuran’ın düşünmemizi istediği ayetlerden biri olan şu ayeti de anlayabilmek duasıyla, yazımıza son verelim: “Eğer biz, bu Kuran’ı bir dağa indirseydik, elbette sen onu Allah korkusundan başını eğerek parça parça olmuş görürdün. İşte misaller! Biz onları insanlara düşünsünler diye veriyoruz. (Haşr Suresi, 21)

FİLİZ KONCA
GÜLİSTAN DERGİSİ