Bağlayıcılığı

Sünnetin bir bütün ve kavram olarak bağlayıcılığı kesindir. Hz. Peygambere uyulmasını, onun verdiği hükme tam bir rıza gösterilmesini, onun hükmü karşısında kimseye muhayyerlik hakkının tanınmadı*ğını bildiren âyetler, sünnetin muslümanm hayatındaki bağlayıcı rolünü yete*rince ortaya koymaktadırlar. Ancak Hz. Peygamberin değişik vasıflarıyla ortaya koyduğu sünnet'in bağlayıcılık derecesinin aynı olmadığı da bir gerçektir. Bu noktanın iyi bilinmesinde fayda vardır. Hz. Peygamber;
Risâlet (peygamberlik) vasfına bağlı olarak tebliğ görevi yapar.
İftâ (müftilik) vasfıyla fetva verir.
Kaza (hakimlik) vasfıyla hüküm verir, dava halleder.
İmamet (devlet başkanlığı) vasfı İle bir takım idarî tasarrufta bulunur.
Tebliğ tasarrufunda Hz. Peygamber mübeUiğ ve nâkil'dir. Allah katından kendisine ulaşan gerçekleri halka nakleder. Bu, ümmeti bağlayıcıdır.
tftâ tasarrufu, Allah teâlânın hükmünü delillerden çıkararak Allah adına haber vermek demektir. Bu da ümmeti bağlayıcıdır.
Kaza tasarrufu, sebep ve delillerin günlünde meydana getirdiği kanaata göre kendisinin bir dava hakkında bir inşa ve ilzam'da bulunması, bir hüküm ver*mesidir. Peygamber kaza tasarrufunda yeni bir hüküm ortaya koyan (münşî)dir. Halbuki risalette mübelliğ, ifta'da müttebF idi. Kaza tasarrufu sadece davada taraf olanları bağlar.
İmamet (devlet başkanlığı) tasarrufu ise ilk üç vasıfma ek bir vasıfla yapıl*mış tasarruflardır. Bu üç vasfa ve tasarrufa dahil değildir, imamette açıkça bir yaptırım gücü söz konusudur. Risâlet'in imameti gerektirmediği de bir gerçek*tir. Ama imamet de verilmişse htikümdar-peygamber ortaya çıkar. Fakat yine de bu iki temel vasıfla ortaya koydukları birbirinden farklıdır, aynı mahiyette değildir. Bu sebeple de Hz. Peygamberin devlet başkam olarak yaptığı tasar*rufların geçerliği için devlet başkanının izni; hakimlik vasfı ile yaptığı tasarruf*ların geçerliği için de hâkimin hükmü gerekir.
Bu meselede de en önemli husus, Hz. Peygamberin tasarruflarının hangi vasfına balı olarak ortaya koyduğunun tesbitidir. Ulema bir çok olayda bu nok*tada farklı kanaatlara varmışlar ve tabiatıyla verdikleri hükümler de farklı ol*muştur. Biz burada sünnetin bağlayıcılığı konusunda dikkatten uzak tutulma*ması gereken bir ana noktaya sadece işaret etmek istedik. Meselenin detayı ko*nuya ait kitaplardan izlenebilir