İslâm âlimlerinin ve velîlerin büyüklerinden Celâleddîn-i Devânî çok konuşmanın zararlarını ve konuşma âdâbını şöyle anlatır:
“Fazla konuşmamalıdır. Zîrâ çok konuşmak; zihin hafifliği, akıl zayıflığının alâmetidir. Kişinin heybetini kırar, îtibârını düşürür. Hazret-i Âişe buyurur ki: “Hiçbir sözü boş olmayan Resûlullah efendimiz, az, öz ve tâne tâne konuşurdu. Bir mecliste konuşsa, mübârek ağzından çıkan kelimeler sayılmak istense, sayılabilirdi.”
Âlimler demişlerdir ki, lüzûmsuz çok konuşan bir kimseyi görürsen, bil ki aklı yoktur. Söyliyeceği sözü iyice düşünmeden dile getirmemeli, ağzından çıkarmamalıdır. Hikmet sâhipleri; “Önce düşün, sonra söyle” demişlerdir. İhtiyaç, lüzûm olmadan konuşmamalıdır.
Çok konuşmak dostluğu bozar, lüzumsuz konuşmak ayıpları açar, acı söyleyenden dostlar kaçar.
Eğer kalbde darlık ve üzüntü, vücutta bitkinlik ve halsizlik, rızıkta eksiklik ve bereketsizlik olursa, bunun boş ve yersiz konuşmalardan meydana geldiği bilinmelidir!
İbadet on kısımdır, dokuzu susmak, biri de kötü arkadaştan uzak durmaktır.
Dil, irfan hazinesinin anahtarıdır, çok konuşan, gönüldeki hizmet cevherini boşaltır.
Az söz edeptir, güzel amelleri korumaya sebeptir. Kişi dilinin altında gizlidir. Sır saklayan murada erer. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
“Rahat isteyen sussun!”
“Mümin önce düşünür, sonra konuşur. Münafık, düşünmeden konuşur.”
“Çok konuşan çok yanılır, çok yanılanın yalanı çoktur. Yalanı çok olan da Cehenneme layıktır.”
“Kurtuluş için dilini tut, evinde otur, günahların için ağla!”
“İnsanları Cehenneme sürükleyen dilleridir.”
“Dilini tutmayan kimse, tam imana kavuşamaz.”
“Çok konuşmak kalbi karartır. Kalbi kararan da
http://www.dervisler.net/forum/Smileys/favori/allah.gifü teâlâdan uzaklaşır.”
“İnsanın hatalarının, kusurlarının çoğu dilindendir.”
“Midesini, ırzını ve dilini koruyan, bütün kötülüklerden korunmuş olur.”
“Kalbi doğru olmayanın imanı, dili doğru olmayanın kalbi doğru olmaz.”
“Kalbi diline, dili kalbine, işi sözüne uymayan mümin olamaz.”
