Ertuğrul Gazi Türbesi (Söğüt)
Söğüt-Bilecik yolu üzerindeki mezarlığın yanı başında bulunan Ertuğrul Gazi Türbesi XIII. Yüzyıl sonlarında yapılmıştır.Sultan III.Mustafa zamanında 1757’de yeniden yapılırcasına onarılmış ve ilk yapılıştaki özelliğini yitirmiştir. Ardından Sultan II.Abdülhamit zamanında 1886’da bir kez daha onarılmış ve yanına da bir çeşme eklenmiştir.
Bu onarım sırasında Türbe giriş kapısı yanına bir kitabe eklenmiştir:
Menba-i cuy-i inayet şah-ı ali siretin
Mevce-i derya kadar ömrün Huda kılsın mezid
Kıldı ol şahinseh-i devran cedd-i emcedin
Gazi Ertuğrul Cenabın kabrini zira cedid
Baabı yanında dahi bu çeşmeyi inşa ile
Eyledi ruh-ı revanın şad o Hakan-ı reşid
Cevher-i nazma iki tarih bir beyt içre bak
Su verir buldukçe mecray-ı kalem feyz-i bedid
Ruh-ı Ertuğrul içün bu çeşmeyi kıldı iyan
Ayn-ı Lütf-ı saltanat Şah-ı zaman Abdül Mecid 1304
Türbeyi onartan ve yanındaki çeşmeyi Sultan II.Abdülhamit yaptırmış ise de kitabeye babası Abdülmecid’in ismi konulmuştur.
Türbe kapısı üzerine bu onarım sırasında ikinci bir kitabe konulmuştur:
Şeref-ü şevket eyle aleme Sultan Hamit
İşte ezcümle olup ahdihümayuunda
Sene 1100 dahi 71 iken Ahmet Han çok
Vakit geçmekle münhemdim olmada iken
Bir iki çeşme vü fevvade ederek şimdi de
Mevkiini havi harita yapılıp yeniden
Eyledi inşaasını emrü ferman yani bu
Tarzı dilevize Hamit Han kodu
Nekadar yar ise kurbinde kuburu şüheda
Bunların yattığı müddetçe bu merkatlerde
Kaymakam Zühti kulu kuşesin necetti zida
Salik kulu tarih temhidi tevşihin Eyledi seyai İmranını metdü temhit
Türbe-i hazreti Ertuğrul Gazide cedid
Temelinden buni idmişti bina-i tecdit
Pederişah zaman hazreti Sultan Mecit
Şerefi türbeyi tamir ile etmişti mezd
Şeref-ü zineti hakkaki olundu teyit
Oldu sandukasında böyle ruhamile Ferit
Ziri sanduka hazenede iderler tahmit
Şevket-ü saltanatın eylesün Allah medit
Bunun imarına meşkurkıla ol rabbi-vahit
Kıldı bu türbeyi mamur ol Hakkan Hamit
Ertuğrul Gazi Türbesi altıgen planlı ,üzeri kubbe örtülü olup, dikdörtgen bir girişten sonra içeriye ulaşılmaktadır. Bu girişin yanlarında ikişer pencere bulunmaktadır. Türbenin duvarları bir sıra taş iki sıra tuğladan örülmüştür. Sandukanın bulunduğu türbenin içerisi batı, güneydoğu duvarlarına dikdörtgen pencereler açılmıştır.
Dursun Fakıh Türbesi (Söğüt)
Şeyh Edebali’nin damadı, Osman Bey’in bacanağı olan Dursun Fakıh’ın doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. Karamanlı olduğu bilinen Dursun Fakıh, Şeyh Edebali’den Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Usul ilimlerini öğrenmiştir.Osman Bey ile birlikte savaş ve fetihlere katılmıştır. Katıldığı bu seferlerde askerlerin imam hatipliğini ve vaizliğini yapmıştır. Devletin bağımsızlığının bir nişanesi olan Osman Bey adına ilk hutbeyi Karacahisar’da okuyan ve Osmanlı Devleti’nin ilk kadısıdır. Türbesi ilçeye bağlı Küre beldesinde, Söğüt-Bilecik karayolu yakınında bir tepe üzerindedir.
İsa Sofi Türbesi (Söğüt)
Söğüt’ün 5 km. uzağında, Borçak Köyü'nde, dağlar arasında İsa Dede Türbesi bulunmaktadır. İsa Dede’nin kim olduğunun bilinmediği gibi türbenin de kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Bununla beraber türbenin Erken Osmanlı Döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde yaşamış olan İsa Sofi bilgin, gönül dostu, ermiş bir insan olarak bilinmektedir.
Türbe moloz taştan yapılmıştır.Kare planlı olup üzeri sekizgen kasnaklı küçük bir kubbe ile örtülmüştür. Günümüzde bu türbe ziyaretgahtır.
Ayrıca çevrede Sır Hoca, Kara Tekin, Kamuran Tekke,Taşça Dede, Kumral Dede, Süleyman Bey, isimleri ile anılan türbe ve yatırlar da mevcuttur. Ancak bunlar hakkında yeterli bilgiler bulunmamaktadır.
Mal Hatun Türbesi (Merkez)
Eski Bilecik’in kuzeyindeki Orhan Camisi yakınında, Şeyh Edebali Zaviyesi’nin yanında, Edebali’nin kızı ,Osman Gazi’nin eşi Mal Hatun’un Türbesi bulunmaktadır
Türbe, Osmanlı Türbe Mimarisinin tipik bir örneğidir. Kare planlı, moloz taştan yapılmış olup üzeri beden duvarlarına oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin üzeri de kiremit örtülüdür. Yanındaki Edebali zaviyesinden birkaç basamakla çıkılan türbesinde kubbe intikali Türk üçgenleri ile sağlanmıştır. Türbenin içerisi küçük bir pencere ile aydınlatılmıştır.
Türbe içerisinde Mal Hatun’dan başka Nilüfer Hatun’un da sandukası bulunmaktadır.
Şeyh Edebali Zaviyesi
Şeyh Edebali Zayiyesi Mal Hatun Türbesi ile birlikte Eski Bilecik’in kuzeyinde, Orhan Camisi’nin üzerindeki kayalık bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Bu yapı topluluğundan zaviye yıkılmış, Osman Gazi’nin eşi Mal Hatun Türbesi yanına sonraki devirlerde yeniden yapılmıştır. Günümüzde bu yapı topluluğu Şeyh Edebali’nin Türbesinin de bulunduğu zaviye-mescit, türbeden ibaret bir yapı topluluğu halindedir.
Şeyh Edebali Türbe ve dergahı aynı yapı içerisinde olmasına karşılık Mal Hatun Türbesi onların doğusunda ayrı bir yapıdır. Bazı kayıtlarda bütün bu yapı topluluğunu Osman Gazi’nin yaptırdığı ileri sürülmüşse de o tarihlerde Osman Gazi hasta olup, Bursa’da yaşıyordu. Bu bakımdan bu yapı topluluğunu Orhan Gazi’nin yaptırmış olması daha akla yakındır.
Edebali Türbesi ve zaviye dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı bir yapıdır. Taş duvarlı yapının batısında Edebali’nin türbesi kubbeli olup iki yanında eyvanlı bir üst örtü bulunmaktadır.
Bu yapı topluluğunun doğusunda Mal Hatun Türbesi bulunmaktadır. Türbe küçük bir yapı olmasına karşılık Osmanlı Türbe Mimarisi özelliğini taşımaktadır. Kare planlı,moloz taş bir yapısı vardır. Türbenin orta kısmında sandukaların bulunduğu kubbeli kısım kare planlıdır.Yanlarda eyvan duvarlarında açılmış küçük pencerelerle içerisi aydınlatılmıştır. Üzeri kubbe ile örtülüdür. Ayrıca kubbe üzerine kiremit çatı kaplanmıştır.
Metristepe Şehitlik ve Anıtı (Bozüyük)
Bozüyük-Eskişehir yolu üzerinde, Bozüyük’ten 10 km. sonra yolun sağ sapağındaki “Metristepe Şehitliği” tabelası yazan yola girdikten 1 km. sonradır. Şehitliğe varmadan az evvel, küçük bir şehitlik daha vardır. Burada, 61 Tümen 174.üncü Alay, 2.Tabur,7.Bölük kumandanı iken 28 Mart 1921 de Şehit olan Bekir Şahinoğlu ile Bnb.Erzincanlı Karakullukçu oğlu Halis Bey’in ve Hüseyin Hüsnü ile adları bilinmeyen Mehmetçiklere ait 10 mezar vardır. Komutan Halis Bey için dikilen mezar anıtının üzerinde ay-yıldız resmedilmiş olup, üzerine şu ibare yazılmıştır:
”İkinci İnönü cenginde Kahramanca Şehit düşen fırka 62 Alay 174 İkinci Tabur Kumandanı Binbaşı Erzincanlı Karakullukçu oğlu Halis Beyin Mezarıdır. Tarihi şahadeti 29 Mart 1921.”
Buradan itibaren virajlı ve dik bir yolla Metristepe’ye çıkıldığında karşımıza Metristepe Anıtı gelir. Anıtın üzerinde şu ibare yazılıdır:
“Ankara 1 Nisan 1924 - ...Siz orada yalnız düşmanı değil milletin makûs talihini de yendiniz../ T.B.M.M. Başkanı Mustafa Kemal" .Anıtın önünde savaş sahnelerini canlandıran rölyefli kabartmaların arasında da Zaferden sonra İsmet İnönü’nün Atatürk’e çektiği telgraftan alınan şu ibare yazılıdır " Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşaya / Bozüyük yanıyor Düşman binlerce ölüleriyle doldurduğu savaş alanını silâhlarımıza bırakmıştır / Batı Cephesi Komutanı İsmet 1.4.1921”.
Anıtın arka yüzünde ise Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarına katılan Tümen ve daha üst Birlikleri ve Komutanlarının isimlerinin yazıldığı mermer yazıt yer alır:
Birinci İnönü Savaşları 6-1 Ocak 1921
Garp Cephesi K. Alb.İsmet İnönü
8.Tümen K. Yzb. Mehmet Sabri Erçetin (1932’de Tümgeneralken emekli oldu. Vefatı: 1956)
24 Tümen K.Yzb. Mehmet Hulusi Conk (1923’de Sağlık durumundan ötürü Albay iken emekli oldu.Vef.1950)
61 Tümen K.Alb. İzzettin Çalışlar (1939 da Orgeneral olarak emekli oldu. Vefatı: 1951)
4 Tümen K. Yzb. Mehmet Nazım (Eskişehir, Yumruçal’da 15 Temmuz 1921 de şehit oldu.)
Kocaeli Grup K. Alb.Halit Karsıalan (Tümgeneral oldu. Vefatı: 1925)
İkinci İnönü Savaşları 23 Mart-1 Nisan 1922
Garp Cephesi K. Alb.İsmet İnönü
3.Süvarı Tümen K. Alb. İbrahim Çolak (1922 ’de emekli oldu. Vefatı: 1944)
61 Piyade Tümen K.Alb. İzzettin Çalışlar
24 Piyade Tümen K. Yzb. Mehmet Hulusi Conk
II.Piyade Tümen K. Alb.Mehmet Arif (Şehit)
I.Piyade Tümen K. Yzb. Kemalettin Sami (Korgeneral olarak 1924 de ordudan ayrıldı 1934 de Berlin Büyükelçisi iken vefat etti.)
12 Kolordu K. Alb. Fahrettin Altay (1945 de Orgeneral olarak Yüksek Askeri Şura üyesi iken emekli oldu.Vefatı: 1974)
2 Süvari Tümen K.Yzb.Nazım Solok (1939 da Korgeneral olarak emekli oldu. Vefatı: 1956)
1.Süvarı Tümen K. Yzb.Ahmet Derviş (1932 de Korgeneral iken vefat etti.)
41 Piyade Tüm.K.Yzb.Şerif Yacağaz (1923 de Albay olarak İstanbul Merkez Komutanı oldu aynı sene kendi isteği ile emekli oldu. Vefatı: 1938)
8.Piyade Tümen K. Alb.Mehmet Sabri Erçetin
4 Piyade Tümen K. Yzb.Mehmet Nazım
57 Piyade Tümen K. Yzb.Mümtaz (Şehit)
23 Piyade Tümen K. Yzb.Ömer Halis Bıyıktay (27 Mayıs 1934 de Korgeneral olarak İstanbul
Komutanı iken vefat etti).
7 Piyade Tümen K.Alb.Hüseyin Nurettin (Şehit)
Kocaeli Grubu Alb.Halit Karsıalan
Karamürsel Tüm.K. Bnb.Rıza (Şehit)
Şehitlikten aşağıya bakıldığında savaşın geçtiği geniş düzlük alan görülür.
Metristepe Anıtı Cumhuriyetin ellinci yılında İnönü Savaşları Zafer Anıtı olarak 1973’te yapımına başlanmış, 29.6.1975 tarihinde açılışı yapılmıştır.
İntikamtepe Şehitliği (Bozüyük)
Bozüyük-Kütahya yolunun 10. km. sinde, Akpınar köyünün 3 km güneyindeki yöreye hâkim bir tepededir. İçerisinde 63 şehidin makamı olan bu şehitlik 1959 yılında düzenlenip ziyarete açılmıştır. Son derece sade bir şekilde tanzim edilmiş olan şehitliğin batı tarafındaki giriş kapısının hemen önünde üç basamaklı bir platformun üzerinde 60 x 70 cm. ebadında ve 10 cm. kalınlığındaki mermer blokta şu ibare yazılıdır:
”126. Alay, 3.Tabur, 9 Bölük Kahramanları, 30-31 Mart 1921 de burada şehit üştüler. Mezarları zaferlerinin beşiğidir.”
Şehitlikteki mezarlar, tabut ölçüsü ve şeklinde olup baş ve ayakuçlarına Türk Bayrakları resmedilmiştir. Birinci sıranın ortasındaki mezarda şu ibare yazılıdır:
”11. Tümenin 126.Alayın 3.Tabur, 9.Bölük Komutanı Afyonlu Subay Ömer Altınay, 2.İnönü Harbinde 4 süngü yarası alarak düşman eline esir düşmüştür. Yunan komutanı tarafından bir ağaca bağlanmak suretiyle, üzerine benzin dökülerek yakılmak istenirken, yetişen kuvvetlerimiz tarafından kurtarılmıştır”.
Buradaki bir başka yazıtta ise Yüzbaşı Ömer Altınay’ın 1959 da hayatta olduğu ve şehitliğin açılışında bulunma şansına erişmiştir denilmektedir.
İntikamtepe Şehitliği İnönü Savaşlarında 126. Alay, 3.Tabur, 9.Bölük askerlerinin şehit düşenlerinin hatırasına 1950’den itibaren Milli Savunma Bakanlığınca yapımına başlanmıştır.
İnönü Şehitliği (Bozüyük)
İnönü Şehitliği, Bilecik Bozüyük İlçesi ile Akpınar Köyü arasında bir tepede bulunmaktadır. İstiklâl Savaşı’nın Metristepe-İnönü istikametinde gelişen ve tarihimizde İnönü Savaşları olarak bilinen savaşların geçtiği cephedir. 844 mezardan oluşmaktadır ve 1930 yılında Milli Savunma Bakanlığınca yaptırılmıştır.1981 yılına kadar Haziran ayı içinde yapılan şenlikler bu yıldan itibaren İnönü Savaşı’nın kazanıldığı tarih olan 1 Nisan günü yapılmaya başlanmıştır.
Dikdörtgen duvarlarla çevrili olan mezarların ayakuçlarında Türk bayrakları resmedilmiştir. Burada 4 200 şehit’in kaydı olmasına rağmen isimleri bilinemediğinden sadece 141 mezar vardır. Şehitliğin ortasında küçük boyda mermerden bir anıt vardır. Üzerindeki pirinç levhada ise şu sözler yazılmıştır:
”Ey Yolcu burada şu gördüğün mezar
Türklerin İstiklâl abidesidir.
Bir gökten bir göğe haykıran rüzgâr
İnönü Cengi’nin Zafer Sesi’dir”.
İlçe merkezinde İsmet İnönü Anıtı, I. ve II. İnönü Savaşları’nın simgesidir. Geniş ve yüksekçe bir platform üzerinde büyük bir ay-yıldız onun yanında da asker kıyafeti ile İsmet İnönü’nün heykeli vardır. Anıtın ön tarafında ise savaşı simgeleyen rölyefli kabartmaların bulunduğu geniş ve alçak bir friz yer alır. İlçe merkezindeki karargâh binası restore edilmiştir. Ayrıca Çukurhisar Köyü’ndeki kerpiçten basit bir köy evini de İsmet İnönü ikinci bir karargâh olarak kullanmıştır.
II. İnönü Savaş alanlarından biri olan Tarassut Tepe’de bugün İnönü İlköğretim Okulu vardır.
