Kereviz

Kimimize hoş gelen, kimimizin nahoş bulduğu kokusu nedeniyle sevilen ya da nefret edilen Kereviz adlı kış sebzesi, Maydanozgiller’dendir. Anayurdu Akdeniz havzası ile Kafkasya olan yabani kereviz adlı bitkinin ayıklanması ve ıslahıyla kültüre alınmıştır. 30-100 cm. boylanabilen, her bölümü keskin kokulu ve ikiyıllık otsu bitki olan kerevizin kökü ve/veya yaprakları sebze olarak tüketilmektedir.
Bitkinin ilk yılında yumrusu (kökgövdesi) gelişir. İkinci yılında sapları gelişip çiçek açar ve tohum verir. Kerevizin yumru kökü gelişkin olanlarına kök kereviz, çok parçalı ve sapı oluklu yaprakları olanlarına yaprak ya da sap kereviz adı verilir. Kereviz, kişilerin yeğlemesine göre, bu kök ve/veya yapraklarının sadeyağlı ya da zeytinyağlı yemekleri yapılarak tüketilir. Batı ülkelerinde sap kerevizin yaprakları salatalara bolca katılır.
Bitkinin körpe yaprakları, güneşsiz ve havadar bir yerde kurutularak havanda ezilip toz haline getirilir ve bazı yiyeceklere, çeşni vermesi için serpilir. Bitkinin tohumları da kurutulup ezilerek kereviz tuzu olarak bazı yiyeceklere katılır. Tuzsuz rejimlerde sofra tuzu yerine kullanılır.
BESİN DEĞERLERİ
100 gr. sap ya da yaprak kerevizin besin değerleri şöyledir: 17 kalori; 0,9 gr. protein; 3,9 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,1 gr. yağ; 0,6 gr. lif; 29 mgr. fosfor; 39 mgr. kalsiyum; 0,3 mgr. demir; 126 mgr. sodyum; 341 mgr. potasyum: 240 IU A vitamini; 0,03 mgr. B1 vitamini; 0,03 mgr. B2 vitamini; 0.3 mgr. B3 vitamini: 0,06 mgr. B6 vitamini; 8 mcgr. folik asit; 9 mgr. C vitamini ve 0,5 mgr. E vitamini.
100 gr. kök kerevizin yukarıdakilerden farklı besin değerleri şunlardır: 40 kalori; 1,8 gr. protein; 8,5 gr. karbonhidrat; 100 mgr. sodyum ve 300 mgr. potasyum.
SAĞLIĞIMIZA YARARLARI
Yukarıda sayılan önemli besin değerlerinin yanı sıra, kerevizin sağlığımıza yararlı etkileri bitkiyi şifalı (tıbbi) otlardan saydıracak kadar çoktur. Bunları da şöyle özetleyebiliriz:
o Güçlü bir idrar söktürücüdür: içerdiği apiol adlı maddeyle idrar yollarını ve kanı temizler. Bedende şikâyetlere neden olan bazı durumlara (sözgelişi, eklemlerdeki gut hastalığı gibi) iyi gelir.
o Sinirleri yatıştırıcı etkisi vardır. Aşırı sinirlilik durumunu yok eder.
o Bedene yararlı diğer etkileri de şunlardır: Uyarıcıdır. Bedeni güçlendirici toniktir. Gaz söktürücüdür. iştahı açar ve sindirimi kolaylaştırır.
o Çok eski çağlardan beri, kerevizin cinsel gücü artırıcı (afrodizyak) etkileri bulunduğu ileri sürülegelmiştir.
Bu etkileri sağlamak üzere, kereviz, yemeklerde ve salatalarda bolca tüketilir. Ya da piyasadan satın alınan kurutulmuş kereviz tohumlarından 1-2 tatlı kaşığının üzerine bir bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika demlendirilerek elde edilen infüzyondan günde üç kez birer bardak içilir.
BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ
Kereviz bitkisi, minik tohumlarıyla çoğaltılır. 1.000 tanesi 0,50 gr. kadar gelen açık kahverengi (esmer) tohumları, şubat-nisan ayları arasında, toprağı iyi nitelikli yanmış çiftlik gübresiyle karıştırılmış tavalara derine gitmeyecek şekilde ekilir. Tokmakla bastırılıp süzgeçle sulanır. Böylece 15-20 gün içinde gelişen fideler bahçelerdeki yerine 50-60 cm. aralıkla şaşırtılır.
BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ
İklim isteği: Kereviz, ılık ve serin iklimli yörelerin bitkisidir. Çok kurak ve sıcak havalardan hoşlanmaz. Soğuğa oldukça dayanıklıdır. Bitki, aylık sıcaklık ortalaması 15-21 derece olan ortamda iyi gelişir. Bitkinin güneşli ve sert rüzgârlardan korunmalı yerlerde iyi geliştiği görülmektedir.
Toprak isteği: Süzek (suyu iyi akıntılı) olmak koşuluyla tınlı-kumlu, humuslu (dolayısıyla bitek) ve nemli toprakları seven kereviz bitkisi ağır, killi topraklardan hoşlanmaz. Toprakta su birikmeleri olursa bitki çürür. Toprağının, pH’ı 5,5-6,7 arasında ve iyi işlenmiş olması gerekir.
Sulama: Kereviz bitkisi, yazın havalar sıcak ve kurak olduğu sürece, toprağı yeterince nemli olacak şekilde sulanmalıdır.
Toprak işleme ve gübreleme: Arada bir toprağı çapalanıp temizlendikten sonra kereviz bitkisine iyi yanmış çiftlik gübresi ile azot, fosfat ve potaslı kompoze fenni gübreler verilir. Sap kereviz yetiştirilirken bitkiye azotlu gübre bolca verilmelidir.
Sap kerevizin özelliklerinden biri, saplarının beyaz renkte olmasıdır. Bunu sağlamak için hasattan 6-7 hafta önce bitkinin sap kısmına, kazılan toprak bastırılarak boğaz doldurma işlemi uygulanır. Ayrıca sapların kâğıtla sarılması da yararlı olur.
Hasat (Derim): Kök kerevizin hasadı, bitkinin fidesinin dikiminden 6-7 ay sonra yapılır. Bunun için kök kerevizler topraktan çapa ya da büyük tarlalarda makineyle sökülür. Sap kerevizler ise, bitkiler istenen uzunluk, kalınlık ve dolgunluk durumuna geldiğinde zaman geçirilmeden hasat edilir.