Soya

Sağlığımıza yararlı nice önemli etkileri olduğu halde, ne yazıktır ülkemizde pek az tanınan ve tüketilen soya fasulyesini veren Soya bitkisi, Baklagiller’dendir. Anayurdu Çin ve Japonya olan en az 3.000 yıldır üretilen soya, biryıllık tarım bitkisidir. En çok Uzakdoğu’da, daha sonra ABD ile Brezilya’ da ve çok sınırlı miktarda ülkemizde yetiştirilmektedir.
Soya, dikine 1-1,5 m. kadar boylanabilen, çok dallı, az çok sarılıcı otsu bir bitkidir. Üç yaprakçıktan oluşan yeşil renkli, oval biçimli ve sivri uçlu yaprakları vardır. Tamamı ince tüylü olan bitkinin çiçekleri, menekşe ve sarı renklidir. Meyvesi hafif kıvrık bir badıç halindedir. Bu badıcın içinde, 2-5 tane küre biçimli, beyaz renkli ve pürtüksüz yüzeyli tohumu yer alır. Tohumların bir yanında kara bir leke bulunur.
Soyanın bu tohumundan çeşitli soya ürünleri elde edilir: Yüksek oranda doymamış yağ içerdiğinden, tohumun %20’sini oluşturan yağlar margarin yapımında kullanılır. Yağı alındıktan sonra geriye kalan küspe bol miktarda protein içerdiğinden, iyi bir hayvan yemi olur. Ayrıca soya tohumundan elde edilen undan ekmek, kurabiye, pasta, çocuk mamaları, çeşitli soslar ve hatta yapay et, süt ve peynirler yapılmaktadır.
BESİN DEĞERLERİ
100 gr. çiğ (pişirilmemiş) soya fasulyesinin içerdiği besin değerleri şunlardır: 141 kalori: 14 gr. protein; 10,1 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 17,3 gr. yağ (bunun %84′ü doymamış yağlardır); 1.4 gr. lif: 191 mgr. fosfor; 83 mgr. kalsiyum: 3 mgr. demir: 510 mgr. potasyum; 0,9 mgr. çinko; 660 IU A vitamini; 0,31 mgr. B1 vitamini; 0,13 mgr. B2 vitamini; 1,2 mgr. B3 vitamini: 54 mcgr. folik asit: 17 mgr. C vitamini ve 1,1 mgr. E vitamini.
SAĞLIĞIMIZA YARARLARI
Yukarıda sayılan çok önemli besin değerlerini yanı sıra;
o Soya kalbimizin dostudur, kalp hastalıklarıyla baş etmemize yardımcı olur: Yapılan araştırmalarda, günlük diyete soya katıldığında, birkaç hafta içinde kolesterol düzeyinin düştüğü gözlemlenmiştir. Bunun nedeni, soyanın içerdiği doymamış yağlar, linoleik asitler, omega 3 yağ asitleri ve yüksek orandaki liflerdir.
o Soya yüksek tansiyonu düşürür: Bunun nedeni, yüksek oranda potasyum, kalsiyum ve demir içermesidir.
o İçerdiği kolay çözülen ve çözülmeyen yüksek orandaki lifleriyle kabızlığı ve diğer kalınbağırsak rahatsızlıklarını geçirir.
o Soya kan şekeri düzene sokar: Bu bakımdan şeker hastaları için değerli bir besindir.
o Soya kadınlarda, menopozun oluşturduğu sıkıntıları hafifletir: Yapılan araştırmalar, günde 45 gr. soya unu ya da ezmesi yiyen menopoz dönemindeki kadınların, bu diyete başlamasından 6-12 hafta sonra ateş basması ve gece terlemelerini atlattığını göstermiştir.
Soya bedenin kansere yakalanma rizikosunu azaltır: Soya fasulyesinin içeriğinde bulunan bazı maddeler, tümörlerin gelişmesini önleyerek göğüs, yumurtalık ve prostat kanserine yakalanma rizikosunu en aza indirgemektedir. Soya kemiklerimizin de dostudur: İçerdiği yüksek orandaki kalsiyum ve diğer maddeleriyle kemik yoğunluğunun azalması (yani, Osteopoz: Kemik erimesi) illetini önlemektedir.
o Soya değerli bir kas yapıcısıdır: içerdiği yüksek orandaki protein ve aminoasitler gibi maddeleriyle soya, sporcuların vazgeçmemesi gereken bir besin maddesidir.
Bütün bu etkilerinden yararlanılabilmesi için, Batı ülkelerinde olduğu gibi, soyanın günlük diyetimize katılarak bolca tüketilmesi en içten dileğimizdir.
BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ VE YETİŞTİRİLMESİ
Tohumuyla çoğaltılan soya fasulyesi, soğuk ılıman bölgelerin kısa gün bitkisidir. Ancak, ülkemizde de yetiştirilmektedir. Bitki, milli ya da killi-kumlu toprakları sever. Ama, çok kumlu toprakların dışındaki her tipteki toprağa uyum gösterebilir. Soya fasulyesine en uygun toprak pH’ı 6-6,5′tur.
Soya, birinci ürün olarak ilkbaharda, nisan ortalarında ve toprak sıcaklığı 10-12 dereceye yükseldiğinde ekilir. İkinci ürünün ekim zamanı temmuz ayında olup tohumlar buğdayın hasadından sonra aynı yere ekilir. Yetiştirilmesi fasulyeye çok benzeyen soya, yukarıda belirttiğimiz gibi bir tarım bitkisidir. Bahçelerde değil, geniş tarlalarda ve büyük boyutlarda üretimi yapılır. Bu nedenle soyanın üretimi ve yetiştirilmesiyle ilgili olarak kitabımızda bu kadar bilgi vermekle yetineceğiz.