Tunceli Camileri

Yelmaniye Camisi (Çemişgezek)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023430.jpg

Tunceli ili Çemişgezek ilçesi Medrese Mahallesi’nde bulunan Yelmaniye Camisi kitabesinden öğrenildiğine göre, Timur devrinde Taceddin Yalman tarafından yaptırılmıştır. Ancak kitabenin tarih kısmı okunamamıştır. Bununla birlikte, caminin 800–809 (1397–1406) yıllarında yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra caminin duvarındaki kitabe de zamanla bozulduğundan okunamamıştır. Bu nedenle mimarı hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.

Caminin giriş kapısı üzerindeki kısmen okunabilen kitabesi:
“Emere bi-imaret……. El-mübâreke el-Melik el-Adil Taceddin Yalman ibn-i Keykubât ibni Halid el-Kürdi fi eyyâmi Timur Han……hallet Allahu devlete-himâ
…….. Muharrem el-harâm fi sene…… ve semâne-mie.”

Yelmaniye Camisi halk arasında Eski Cami olarak da tanınmıştır. Değişik dönemlerde yapılan onarımlar ve yapılan eklerle orijinalliğinden kısmen uzaklaşmıştır. Ancak yapının güneyindeki bazı temel kalıntıları caminin bir külliye olarak yapıldığına işaret etmektedir.

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023431.jpg

Eğimli bir arazide kesme taştan yapılan caminin giriş kısmı iyi bir durumda günümüze gelebilmiştir. Ancak günümüze gelen kalıntılar yapının tam olarak orijinal planını ortaya koymaktan uzaktır. Cami mimari ve süsleme yönünden de üzerinde durulması gereken bir eserdir. Selçuklu ve Beylikler devrinde yapılmış bazı camilerle de benzerlikleri bulunmaktadır.

Anıtsal giriş kapısından sonra arazi konumuna uyulduğundan ötürü birkaç basamakla ana mekâna çıkılmaktadır. Girişin iki yanında duvara dayalı sekizgen birer sütun bulunmaktadır. Bu sütunların gövdeleri ve kapının çevresi taş oymalarla bezenmiştir. Buradaki sütunlar taşıyıcı özelliğinden çok cepheye hareket sağlamayı amaçlamaktadır. Kalıntılar yapının haçvari bir planı olduğunu ortaya koymaktadır. Ortada bir kubbe dört yanında da bunu destekleyen tonozlar ve güneyde de mihrap yer almaktadır. Mihrap taştan olup, geometrik geçmeler, çini üzerine yazılmış yazıların yanı sıra XIV. yüzyılda uygulanan motifler burada da tekrarlanmıştır. Mihrabın sağında minber bulunmaktadır.

Giriş kısmında yukarıya çıkan bir merdiven ve girişin solundaki bir oda dikkati çekmektedir.


Ulukale Camisi (Çemişgezek)

Tunceli ili Çemişgezek ilçesinde, Ulukale Köyü’nde bulunan bu caminin kitabesi günümüze gelememiştir. Bununla beraber eski kayıtlarda ve Prof. Dr. Metin Sözen’den öğrenildiğine göre, Diyarbakır’da valilik yapan Yusuf Paşa’nın vakfı olup, h.1208 (1793–1794) yılında yaptırılmıştır.

Kesme taştan yapılmış olan camiye XIX. yüzyılda eklenen beş bölümlü, yuvarlak kemerli ve tonoz örtülü son cemaat yerinden girilmektedir. Giriş kapısı eksen üzerinde olmayıp, kısmen yana kaydırılmıştır. İbadet mekânının ortasında üç kalın paye bulunmaktadır. Yapı enine olarak dört, mihrap yönünde dikey olarak da iki sahna ayrılmıştır. Ortadaki payeler, doğu ve batı duvarlarını kemerlerle bağlamıştır.

Cami eğimli bir arazide yapıldığından ibadet mekânını aydınlatan pencereler batı duvarına açılmış, doğu duvarındaki tek pencere ise yukarıya alınmıştır. İbadet mekânının ortasındaki üç payeden ötürü giriş kapısı gibi mihrap da doğuya kaydırılmıştır. İbadet mekânının üzeri tonozla örtülüdür. Mihraba yakın bölümün üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür.

Yanındaki taş kaideli, çokgen gövdeli ve tek şerefeli minaresi daha geç dönemde yapılmıştır.


Süleymaniye (Kale) Camisi (Çemişgezek)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023434.jpg

Tunceli ili Çemişgezek ilçesi Kale Mahallesi’nde bulunan bu caminin kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Orijinal yapısından kalan çinili minaresi ise tamamen sıvanmış ve özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir. Bu bakımdan minareden yola çıkarak tarihlendirmek de mümkün olamamıştır.

Cami kesme taş ve moloz taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. Üzeri toprak dam ve çatı ile örtülüdür. İbadet mekânında dikkati çeken bir özellik görülmemektedir. Bu cami XVIII. yüzyılda yeniden yapılırcasına onarılmış ve orijinalliğini bütünüyle yitirmiştir.

Minaresi kesme taştan, oldukça kalın ve yuvarlak gövdeli tek şerefelidir. Kaynaklarda minarenin çini ile kaplı olduğu belirtilmektedir.



Elti Hatun Camisi (Mazgirt)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023435.jpg

Tunceli ili Mazgirt ilçesinde bulunan Elti Hatun Camisi’nin kitabesi günümüze gelememiştir. Yapı üslubundan Akkoyunlu dönemine ait olduğu anlaşılmaktadır. Son cemaat yerinin kuzey duvarındaki çeşme üzerinde Elti Hatun adına 1252 yılında yaptırıldığı yazılıdır. Bu çeşme kitabesine dayanılarak caminin de aynı tarihte yapıldığı sanılmaktadır.

Cami kesme taştan yapılmış olup, son cemaat yerinin ibadet mekânından daha yüksek oluşu dikkat çekicidir. Son cemaat yerindeki iç içe iki niş şeklinde bir kapıdan ibadet mekânına girilmektedir. İbadet mekânı dikdörtgen planlı olup, üzeri tonozlu ve dıştan da çatı ile örtülmüştür. İbadet mekânı sütunlarla üç sahna ayrılmıştır. İçerisini aydınlatan pencereler oldukça düzensizdir.

Caminin yanında taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Caminin içerisinde Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın annesi ve küçük kardeşinin türbesi bulunmaktadır.






Aşağı (Çelebi Ali) Camisi (Pertek)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023438.jpg

Tunceli ili Pertek ilçesinde bulunan bu cami 1570 yılında Çelebi Ali tarafından yapılmıştır. Cami baraj gölünün yapımı nedeniyle Eski Pertek’ten Yeni Pertek’e taşınmıştır.

Kesme taş ve moloz taştan yapılan cami kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Ön kısmında iki renkli taşların alternatif dizilerek meydana getirilmiş üç kubbeli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. İbadet mekânının üzeri içten kubbe, dıştan da kasnaklı bir külahla örtülmüştür. İbadet mekânı duvarlardaki sivri kemerli pencerelerle aydınlatılmıştır. Mihrap yarım yuvarlak bir niş şeklindedir. Camide dikkat çeken herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. Yanındaki minaresi kesme taş kaideli, yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Minarenin şerefe altı mukarnaslıdır.



Yukarı (Baysungur) Camisi (Pertek)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023443.jpg

Tunceli ili Pertek ilçesinde bulunan bu caminin Harput Müzesi’nde bulunan kitabesine göre cami, Baysungur tarafından 1572 yılında yaptırılmıştır.

Kesme taştan yapılan cami plan olarak Çelebi Ali Camisi’ne benzemektedir. Caminin önünde üç bölümlü ve üç kubbeli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri ile minare iki renkli taştan yapılmıştır. Son cemaat yerinden ibadet mekânına giriş kapısı taş işçiliği yönünden son derece dikkat çekicidir. Stalaktitli olan giriş kapısının çevresi geometrik desenlerle bezenmiştir. İbadet mekânı kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Üzeri tromplu merkezi bir kubbe ile örtülüdür.

Mihrap yarım yuvarlak niş şeklinde olup, özenli bir taş işçiliği göstermektedir. İbadet mekânını aydınlatan pencereler dikdörtgen sövelidir.

Yanındaki minaresi kesme taş kaide üzerine iki renkli taştan yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Taş kaide duvarla kaynaştırılmış olup, caminin saçak hattına kadar yükseltilmiştir.


Sağman Camisi (Pertek)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...6/00023444.jpg

Tunceli Pertek ilçesi, Sağman Köyü’nde bulunan bu caminin kitabesi bulunmamakla beraber kaynaklardan Keyhüsrev Bey’in oğlu Salih Bey tarafından 1555 yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir.

Kesme taştan ve renkli taşlardan yapılan cami kare planlı olup, üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülüdür. Son cemaat yerindeki giriş kapısı mukarnaslı olup, Selçuklu taş işçiliğinin güzel örneğini yansıtmaktadır. Mihrap ve minber herhangi bir özellik taşımamaktadır.

Caminin yanındaki minaresi kesme taş kaideli, yuvarlak gövdelidir. Diğer minarelere göre farklı olarak minareye dışarıdan çıkılmaktadır. Minare gövdesi üzerinde alçı bezemeler dikkati çekmektedir. Ayrıca çeşitli yerlerden toplanan çiniler bu minare üzerine yerleştirilmiştir.

Caminin yanında altıgen planlı renkli taştan bir türbe bulunmaktadır. Bu türbenin kime ait olduğu bilinmemektedir. Büyük olasılıkla Salih Bey’in burada olduğu gömülü olduğu sanılmaktadır.