Malatya’nın Selçuklular dönemine tarihlenen hanları konusunda yeterli bilgilerimiz bulunmamaktadır. Bununla beraber Eski Malatya’nın surları dışında, doğu ve batı da birer han olduğu da bilinmektedir. Yalnızca Silâhtar Mustafa Paşa’nın Kervansarayı şehir surları içerisinde Alacakapı’da bulunmaktadır. Kaynaklardan Malatya çevresindeki hanlardan Çingene Hanı’nın, Şahna Hanı’nın, Sarıca Hanı’nın, Kurttepe Hanı’nın, Hormu Hanı’nın, Görk Hanı’nın, Kantarmış Hanı’nın, Kömüş Hanı’nın ve Hekim Hanı’nın isimlerini öğrenebiliyoruz.
Çingene Hanı (Battalgazi)
Eski Malatya Battalgazi ilçesinde bulunan Çingene Hanı XIII.yüzyılın ilk yarısında yapılmıştır. Günümüze gelemeyen bu han avlu ve kapalı kısım olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir.
Çingene Hanı’nın kalıntılarından anlaşıldığına göre kesme ve moloz taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmış, kapalı bölüm payelerle desteklenmiştir.
Taşhan (Hekimhan)
Malatya Hekimhan ilçesinde, Taşhan Mahallesi’nde bulunan Taşhan, İstanbul-Bağdat kervan yolu üzerinde önemli bir konaklama yeridir. Hanın üzerinde üç ayrı kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabelerden hanın iki aşamada yapıldığı öğrenilmektedir. Hanın kapalı bölümünün üzerindeki bir kitabede Sultan I. İzzeddin Keykavus döneminde (1183-1220) , Selçukluların ünlü doktorlarından El Malat tarafından 1218’de yaptırıldığı yazılıdır. Bu kitabe Süryanice ve Ermenice olarak tekrarlanmıştır. Handaki ikinci kitabe avludaki bölümlerden biri üzerinde olup Sultan Alaeddin Keykubad döneminde (1220-1237) yılında yaptırıldığı yazılıdır. Üçüncü kitabe ise hanın kapalı bölümlerindedir. Burada da XVI. yüzyılda yapılmış bir onarımdan söz edilmektedir. Bu onarımı Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa 1660’da Mimar hasan Ağa’ya yaptırmıştır.
Taşhan Selçuklu döneminin gelenekselleşmiş, kapalı avlulu hanlarından bir örnektir. Moloz ve kesme taştan yapılan han dikdörtgen planlı avlulu ve kapalı bölümlerden meydana gelmiştir. Duvarlar dışarıdan payandalarla desteklenmiştir. Hanın giriş kapısında ve içerisinde bezemeye rastlanmamaktadır.
Hanın ilk bölümünde ortada bir avlu ve bunun çevresinde çeşitli büyüklüklerde ocaklı odalar sıralanmıştır. İkinci bölümdeki kapalı mekan her sırada, birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış 5’er paye ile üç bölüme ayrılmıştır. Bu bölümlerin üzeri içten tonoz dıştan da düz toprak bir üst örtü ile örtülmüştür.
Taşhan’ın doğusundaki duvarında, ona bitişik olan Köprülü Hamamı 1660’da yapılmıştır. Ayrıca hanın 50m güneydoğusunda da aynı tarihte Köprülü Camisi yapılmıştır.
