Kars Kaleleri

Kars Kalesi (Merkez)


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...2/00078460.jpg
Kars’ın kuzeyindeki dik yamaçlı bir tepe üzerinde bulunan Kars Kalesi’ni Saltuklu Sultanı Melik İzzeddin’in emri ile veziri Firuz Akay 1153 yılında yaptırmıştır. Timur’un Anadolu’yu işgali sırasında kale yıkılmış, Osmanlı döneminde Sultan III.Murat’ın isteği ile Lala Mustafa Paşa tarafından 1579 yılında yeniden yaptırılmıştır. Osmanlı kaynakları kalenin yapımında 100.000 asker ve işçi kullanıldığını belirtmektedir. Bunu belirten bir kitabe de dış surların kapısına konulmuştur.


Kitabe:


"1152 yılında Sultan Melik İzzeddin'in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırılmıştır. Kaleyi 1386 yılında da Timur yerle bir etmiş, 1579 yılında tekrar III. Murat'ın emriyle Lala Mustafa Paşa yeniden yaptırmıştır."


Kars Kalesi, 1606 yılında İran Şahı I.Abbas tarafından yıkılmış,1616 ve 1636 yıllarında iki kez onarılmıştır. Bu onarım yapılırken de Kars’a yeni yapılar eklenmiştir. Kale 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda tahribata uğramış, orijinalliğinden kısmen de olsa uzaklaşmıştır.


Kars Kalesi’nin çevre uzunluğu 3.500m. olup, 220 burçla takviye edilmiştir. Bu burçlardan ancak yedi tanesi günümüze gelebilmiştir. Doğu-batı yönünde 250.00 m.; kuzey-güney yönünde de yaklaşık 90.m. uzunluğundadır. Bu durumda kalenin tam bir dikdörtgen planı bulunmamaktadır. Kale iç ve dış kale olarak iki bölümden meydana gelmiştir. Dış surlar beş sıra halindedir. Ayrıca önüne derin hendekler kazılmıştır. Asıl kale doğuya yöneliktir. Kalenin 2.080 mazgalı bulunmaktadır.


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...2/00078461.jpg
Kalenin dış surları kesme bazalt taşından yapılmıştır. Kalenin üç büyük kapısı bulunmaktadır. Bu kapılardan batıdaki “Su kapısı (Çeribaşı Kapısı), güneyde Kağızman kapısı (Orta Kapı) ve doğuda Behram Kapısı’dır. Bunlardan kuzeydeki ana giriş kapısı kale önündeki bir uçuruma yöneliktir. Kale burcuna ise taş döşeli bir yol ve yolun bitiminde de merdivenlerle ulaşılmaktadır.


Kale içerisinde XII.yüzyıldan kalma Moğol saldırısı sırasında 1239 yılında ölen Celal Baba’nın çini kubbeli türbesi, askeri koğuşlar, düz tarlalık alanlar, cephanelik ve bir de mescit bulunmaktadır. Günümüzde kale Kültür Bakanlığı tarafından sit alanı olarak ilan edilmiştir.






Ani Surları ve Kalesi (Arpaçay)


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...2/00078464.jpg
Kars Arpaçay ilçesinde, Ocaklı Köyü bitişiğinde Arpaçay Nehri’nin batı yakasında, Bostanlar Deresi ile Miğmığ Dereleri arasında kalan yaklaşık 5 hektarlık alanda bulunan Ani kentinin çevresini kuşatan surlar Ermeni Krallarından III. Aşot tarafından yaptırılmıştır. Urfalı Mateos’a göre bu surların yapımı 971-972 yıllarında tamamlanmıştır. Simpad II döneminde de şehrin kuzey ve doğusuna daha geniş olarak dış surlar eklenmiştir. Bu surlar oldukça yüksek burçlarla takviye edilmiştir.


Ani İç Kalesi ise, şehrin güney ucunda bir tepenin üzerinde ulunuyordu. Surların zayıf olan yerlerine de 10-12 m. derinliğinde, 500m uzunluğunda hendekler kazılmıştır. Bu hendeklere yapılan su yolları ile de tehlike karşısında içleri Arpaçay’dan getirilen sularla dolduruluyordu. Kalenin ikisi dış, biri de iç olmak üzere üç kapısı bulunuyordu. Ayrıca tehlike anlarında kullanılmak üzere bir de gizli kapısı vardı.


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...2/00078465.jpg
Ermeni Kralı Sımpad’ın şehrin çevresine yaptırılan surların uzunluğu 2500 m. yüksekliği de 8-10 m., kalınlığı da l m. idi. Sur duvarları iki yanı cilalı kireçle karıştırılmış, volkanik kum taşından yapılmıştır. Buradaki birici sur dizisinin arkasında ikinci bir sur sistemi bulunmaktadır. Orta Ani surları ise X.yüzyılda Kral III. Aşot tarafından yaptırılmıştır.


Selçukluların Ani’yi ele geçirmesi sırasında surların orta kapısı büyük zarar görmüştür. Selçuklular Ani’yi 1064’de fethettikten sonra ana giriş kapısına l.50x1.00 m. ölçüsünde yürür vaziyette bir aslan figürü yerleştirmiştir. Şeddadilerden Ebü-Şüca Menuçehr (l064-1110) surları ve sur kapısını onararak dört satırlık bir de tarihsiz kitabe koydurmuştur. Ayrıca surların içerisine sekiz köşeli kalın ve yüksek minareli Menuçehr Camisi’ni yaptırmıştır.


Ani’nin Bagradlıların eline geçmesinden sonra Ani Kalesi hükümet merkezi konumuna getirilmiştir. Bu dönemde de kale İç Kale olarak tanınmıştır.


Arkina Kalesi (Arpaçay)


Kars, Arpaçay ilçesinde Ani’nin kuzeyinde, Arpaçay kıyısında bulunan Arkina Kalesi’nin kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Büyük olasılıkla Ermeniler tarafından yaptırılan bu kalede yaşayan Ermeni ruhani reislerinin olduğu kaynaklardan öğrenilmektedir. Bizanslıların eline geçen kale zaman zaman İran saldırılarına uğramıştır.



Kızıltepe Kalesi (Yervantaşad) (Arpaçay)


Kars, Arpaçay ilçesinde Arpaçay ile Aras nehirlerinin birleştiği noktada bulunan Kızıltepe Kalesi, Kral Yervant tarafından M.Ö I.yüzyılda yaptırılmıştır.


VIII. Yüzyılda harap olarak onarılan kale kesme taş ve moloz taştan yapılmıştır. Günümüze kaleden pek az bir duvar kalıntısı gelebilmiştir.



Marmaşen Kalesi (Arpaçay)


Kars, Arpaçay ilçesinde Arpaçay Nehri’nin kıyısında, Kanlıca Köyü’nün olduğu yerde, Ermeni prensi Krikor Bahlavuni’nin oğlu Vahram tarafından XI.yüzyılın başlarında yaptırılmıştır. Bu kale aynı zamanda Ermenilerin bir bakıma dinlenme yeri niteliğinde idi.


Selçuklu hükümdarı Alpaslan Ani’yi ele geçirmeden önce oğlu Melikşah bu kaleyi kuşatmıştı. Ancak etrafının su ve hendeklerle çevrili oluşundan ötürü bir sonuç alamamıştı. Ardından kalenin bulunduğu kayalıklar tarafından saldırmış, oradan da bir sonuç elde edememiştir. O günlerde meydana gelen bir deprem kale surlarının bir bölümünü yıkmış ve Melikşah da buradan şehre girmiştir.


Kesme taş ve molozdan yapılan etrafı su dolu hendeklerle çevrili kaleden günümüze çok az duvar kalıntısı gelebilmiştir.



Pakaran Kalesi (Arpaçay)


Kars Arapaçay ilçesinde Arpaçay’ın kıyısında, Ani’den 3-4 km. uzaklıkta bulunan Pakaran Kalesi’nin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Kaynaklardan XIII.yüzyılın başlarında Gürcülerin bu kaleyi ele geçirdiği, ardından Ermeni Prensi Vartan’ın kaleyi geri aldığı öğrenilmektedir. Timur’un Anadolu istilası sırasında kale, 1394 de Timur tarafından yıktırılmıştır.



Tunçkaya-Kaçivan Kalesi (Kağızman)


Kars, Kağızman ilçesine 40 km. uzaklıkta, Tunçkaya Köyü’nde bulunan bu kale Selçuklular döneminde kullanılmıştır. Ancak kalenin daha eski dönemlere kadar indiği sanılmaktadır. Osmanlılar da kaleyi sürekli onarmışlardır. Bu da kalenin önemli bir stratejik konumda olduğunu göstermektedir.


Kalenin düzgün bir planı bulunmamaktadır. Kesme taş ve moloz taştan yapılan, dört yönden surlarla çevrili kalenin iki giriş kapısı bulunmaktadır.Günümüze harap bir durumda gelen kale içerisinde bir kilise ile mescit kalıntısı bulunmaktadır.


Keçivan Kalesi Kağızman ilçesinin kuzeybatısında yer alan Aladağ’ın hemen eteğindedir. Eski sancak merkezi bir kaledir. Kaynaklar ve halk arasında Keçivan, Geçivan, Geçvan adları ile anılmakta olup, kalenin bulunduğu yerleşim yeri 1960 sonrası Tunçkaya Köyü olarak isim almıştır.



Artakers Kalesi (Kağızman)


Kars Kağızman ilçesinde, Günindi Köyü (Kers) bulunan bu kalenin yapım tarihi bilinmemektedir. Yüksek kayalık bir alanda bulunan kale kaba taşlardan örülmüştür. Kale yakınında Buzhane denilen mevkide de mağara bulunmaktadır.


Kalenin yapımı ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Günümüze taş duvarlarından bazı kalıntılar gelebilmiştir.



Ağcakale (Kağızman)


Kars Kağızman ilçesinde bulunan Ağcakalesi’nin ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Bunu belirten bir kitabesi ve kaynaklarda da herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır.


Kale kayalık bir tepe üzerinde olup, günümüze ulaşan duvar yükseklikleri 7-8 m., genişliği de ortalama 5-6 m.dir. Sarımsı beyaz taşlardan örülmüş olan kalenin dikdörtgen planlı olduğu sanılmaktadır.



Kozlu Kalesi (Kağızman)


Kars Kağızman ilçesinin Kuzlu Köyü’nün batısında bulunan kalenin eski bir tarihi olduğu sanılmaktadır. Ancak buna açıklık getirecek bir belgeye de rastlanmamıştır. Kesin olmamakla birlikte, kalenin Urartular döneminden kaldığı sanılmaktadır.


Kalenin kuzeybatısında bulunan mağaralardan, tarih öncesi çağlarda bir yerleşim olduğu anlaşılmaktadır. Bu mağaralar iki ve üç katlıdır. Kalenin yanında bir de göl vardır. Moloz taştan duvarları örülmüş ve oldukça yüksek olduğu da günümüze gelen kalıntılarından anlaşılmaktadır.



Kötek-Köroğlu Kalesi (Kağızman)


Kars Kağızman ilçesinde Kötek Köyü’nün bir kaç km. batısında bulunan ve yüksekliği 150 m.yi bulan kalenin ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Yapımıyla ilgili bir kitabeye rastlanmadığı gibi kaynaklarda da onunla ilgili yeterli bir bilgiye rastlanamamıştır.


Kalenin günümüze gelen kalıntılarından planını çıkarabilmek de mümkün olamamıştır. Moloz taştan yapılan kalede yer yer harç da kullanılmıştır.



İnkaya-Micingirt Kalesi (Sarıkamış)


Kars, Sarıkamış ilçesinde, İnkaya (Micingirt) Köyü’nde bulunan kale Saltuklu Mansur Ergin tarafından 1232 yılında yaptırılmıştır. Kayalık bir tepe üzerindeki kalenin bulunduğu alanın çevresinde Urartu kaya mezarları ve Urartu sarnıcının bulunuşu, bu bölgeye daha önceden Urartular tarafından yerleşildiğini göstermektedir. Sonraki dönemlerde bu kaleyi Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Saltuklular ve Osmanlılar kullanmışlardır. Bunu belirten bazı İslam ve Hıristiyan yazılarına taşlar üzerinde rastlanmıştır.


Kale dikdörtgen planlı olup, günümüze yalnızca sur duvarlarının bazı bölümleri ulaşabilmiştir. Duvarları kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Bugünkü konumuyla kalenin planını çıkarabilmek mümkün değildir.



Zivin Kalesi (Süngü Taşı) (Sarıkamış)


Kars Sarıkamış ilçesi, Zivin Köyü’nün doğusunda sarp kayalar üzerine kurulan bu kalenin ne zaman yapıldığı kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber, kale çevresinde Urartulara ait keramik parçaları bulunmuştur. Buna dayanarak kalenin Urartu döneminde kurulup Selçuklu ve Osmanlı döneminde de kullanıldığı sanılmaktadır.


Günümüze son derece harap bir durumda gelmiş olan kalenin sur duvarları büyük ölçüde yıkılmıştır. Kaba moloz taştan yapılan kalede yer yer arazideki kayalardan da yararlanılmıştır.