Saglik Nedir ?

Saglik Nedir ?


“Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi / Olmaya devlet cihanda bir nefes sihhat gibi.” Zamanin bütün zenginliklerine ve Osmanli Imparatorlugunun tahtina sahip olan Kanuni Sultan Süleyman; sagligin elde edilen tüm nimet ve zenginliklerden daha üstün oldugu çok anlamli bir biçimde bu siirle dile getirmistir.Gerçekten de saglik mutlu bir hayatin parçasidir.


Hastalik ve saglik kavramlari kültürlere baglidir. Bir yörede,toplumun çogunda bagirsak paraziti varsa,bu durum hastaliktan sayilmayabilir.Sigara içen biri kisi,öksürügünü sigaraya baglayip gerçek nedeninin bir baska sey olabilecegini dahi düsünmeyebilir.Çocugu ishal olan bir anne,tüm çocuklar ishal oluyor düsüncesiyle bu durumu hastaliktan saymayabilir.Bir sakatlik olarak bilinen ve kundak yapilan çocuklarda çok görülen dogustan kalça eklemi çikigi Navajo yerlilerinde çok yaygin oldugundan hastalik olarak kabul edilmez.


Eskiler bazi köylerde belli bir yastan sonra trahoma bagli körlüklerin kaçinilmaz bir durum olduguna inanildigini,ancak devletin etkin trahom mücadelesi ile körlügün kaçinilmaz bir olay olmadigini anladiklarini belirtirler.Ayrica pek çok kisi hasta veya yakinmasi olmadigi zaman kendisini saglikli kabul eder.


Hastalik ve saglik kavramlari kültüre bagli olmasina ragmen,insan her yerde insandir ve bu nedenle sagliginin bir evrensel tanimi olmalidir.Dünya Saglik Örgütü sagligi söyle tanimlanmaktadir:”Saglik,yalni zca hasta veya sakat olmamak degil bedenen,ruhen ve sosyal yönlerden tam bir iyilik halidir.”Bu tanim artik bütün dünya ülkelerinde kabul edilen bir tanimdir.O halde,kisinin tam saglikli olabilmesi için bedenen hasta veya sakat olmamasi yetmemektedir.Bu kisinin ayni zamanda ruhen de dengeli olmasi,sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde olmasi gerekmektedir.Insani diger canlilardan ayiran özelliklerden biri de sosyal bir varlik olusudur. Yasamimizin her aninda çevremize ki kisilerle ve olaylarla ilgili ve kasiklikli bir etkilesim içinde bulunuruz.Bu olaylarin sagligimizi etkiledigi bir gerçektir.Öyle ki,toplum hayatinin etkileri sonucu olusan bazi hastaliklar için sosyal hastaliklar deyimi kullanilmaktadir.


Verem hastaligi bunlardan biridir. Bu hastaligin,toplumun ekonomik olarak düsük düzeydeki,yoksul,çok çocuklu,egitimsiz ve bozuk bir çevrede yasayan ailelerde daha fazla görüldügü bilinmektedir.Bir baska deyisle yoksulluk,egitimsizlik gibi sosyal olgular,verem hastaliginin temelinde yatan olaylardir.Ayni sekilde yetersiz beslenmede,gelisme geriliginde,bulasici hastaliklara yakalanmada, kazalarin olusmasinda,hatta dogustan sakatliklarin ortaya çikmasinda sosyal ve kültürel faktörlerin payi vardir.Özetle saglik sosyal bir olaydir. ayni zamanda.Bu nedenle,saglik olaylarindan ve saglikli olmak için yapilmasi gereken çabalardan söz ederken;sagligi etkileyen biyolojik ve fiziksel nedenlerin yani sira sosyal olaylarin da göz önünde bulundurmak zorundayiz. Insani anlayabilmek,hastalik ve sagligini degerlendirebilmek için onu çevresi ile bir bütün olarak kavrayabilmek ve insanla çevresi arasindaki etkilesimi anlamak gerekir.Insanin çevresini incelemeyi kolaylastirmak için,çevresel etmenleri;biyolojik ,fizik ve sosyal çevre olmak üzere üçe ayirabiliriz.Bu etmenler ve insan sürekli bir etkilesim halindedir.Etkilesim;yalniz insan ve çevresel etkenler arasinda degil ayni zamanda bu etkenler arasinda da vardir.Bu etkilesme agi içinde insani bir bütün olarak görmek gerekir.Bunu bir saatin çesitli parçalarini ve nasil isledigini bilmek,onu bir sakat olarak görmemizi engellemedigi gibi insan ve çevresindeki etmenleri ayri ayri görüp bilmemiz,bütünü düsünmemiz ve görmemizi engellemedigi gibi insan ve çevre- sindeki etmenleri ayri ayri görüp bilmemiz,bütünü düsünmemiz ve görmemize engel olmamalidir.


Ilkçaglarda hastaliklarin;kötü ruhlar,cinler ve periler veya niyetlerin bakislarindan(nazar) meydana geldigine inanilirdi.Bilimsel gelismenin emekleme döneminde olan insanlar;karsilastiklari saglik sorunlarini,sihir,muska,mavi boncuk,büyü gibi araç ve uygulamalarla çözmeye çalisiyorlardi.Salginlar gibi toplumsal felaketlerde tapinaklara dolusur,ayin yapiliyor,büyücülere kosuyorlardi. Ne yazik ki günümüzde de bu gibi ilkel yaklasimlarin kalintilari, egitim düzeyi düsük kisiler arasinda sürüp gidebilmektedir.


Daha sonra bazi temel besin maddelerinin eksikliginin önemli saglik sorunlarina yol açtigi anlasildi.Daha önce lanetlenmis gemilerde çiktigi sanilan skorbüt hastaliginin,sadece kuru ve konserve veya salamura yiyecek yenilmesinden kaynaklandigi anlasildi.Skorbütün C vitamini eksikliginden meydana gelen bir hastalik oldugu ortaya çiktiktan sonra sorunlar daha kolay çözümlendi. Bunu mikroplarin bulunusu izlendi.Bir çok hastaligin sebebi mikroplardi.Daha sonra mikroplarin neden oldugu hastaliklarin büyük çogundan bagisikla ma ile korunabilmenin mümkün oldugu ortaya çikti. Sanayilesme;çevre kirliligi,hava kirliligi ve kimyasal atik sorununu birlikte getirdi.Artik çevre olaylari daha genis anlamda bir saglik sorunu yaratiyordu. Sorunlarin çözümü için insani çevresi ile bir bütün olarak ele almak gerekliydi.


Günümüzde en önemli hastaliklarin nadir veya tedavisi güç hastaliklar degil,bir toplumda en çok görülen,en çok sakat birakan ve en çok öldüren hastaliklar oldugu anlasilmistir.Kisi ve toplumlarin saglik düzeyini,sosyal ve ekonomik nedenler belirler;bunlar fizik,biyolojik ve diger çevre faktörleri degil, küçük toplumsal birim olan aileden baslayarak bütün toplumun sorunudur.

Saglikla ilgili harcamalar bir masraf degil,insan gücü yatirimidir.Hastalanan ve ölen kisiler toplum için kayiptir.Toplumlarin en önemli zenginligi saglikli ve iyi yetismis insan gücüdür.Saglik harcamalari bir yatirimdir.Çünkü üretim ve katki gücü yüksek bir insan gücü yaratmayi amaçlar.