Hacc İçin Azık Temin Etmek

1730. ...İbn Abbas'tan; demiştir ki: Hacca giderlerdi ve (yanla*rına) azık almazlardı. (Hadîsi Ebü Davud'a nakleden râvilerden biri olan) Ebû Mesüd (İbn Abbas'dan naklen şunları) söyledi: Yemen halkı yahutta Yemen'den bazı kimseler azıksız olarak hacca gidiyor*lardı ve "biz mütevekkiliz" diyorlardı. Bunun üzerine Allah (c.c.) "Bir de (hac seferinize yetecek mikdarda) azıklamnız. Muhakkak ki azığın en hayırlısı (dilenmekten, insana yük olmaktan) sakın*maktır." (ayet-i kerimesini) indirdi.

Açıklama


Yemen halkı yahut Yemenli bazı kimseler hacca giderken yanlarına yiyecek almadıkları gibi yolda ihtiyaçlarını
karşılayacak para da almazlarmış ve Medine'ye varınca da dilenirlermiş. Kendilerine niçin böyle yaptıkları sorulunca da "biz mütevekkiliz" derler*miş. Bir başka rivayete göre de Mekke'ye varınca dilenirlermiş. Hafız İbn Hacer'e göre bu ikinci rivayet daha doğrudur.
Bu yaptıkları hareketin doğru olmadığı ve böyle bir tevekkül anlayışı*nın îslâm'ın ruhuna uymadığım beyân etmek üzere Allah teâla; "Azıklanınız, muhakkak ki azığın en hayırlısı sakınmaktır," ayet-i kerimesini in*dirmiştir.
Çünkü İslâm'da makbul olan tevekkül; Allah'a güvenmek, bir sonu*ca ulaşmak için gerekli tedbirleri aldıktan ve şartlan eksiksiz bir şekilde hazırladıktan, sebeplere başvurduktan sonra o sonucun elde edilmesini Al*lah'tan beklemek, insanların güçlerinin yetişmediği şeyleri Allah Teâlâ'ya bırakıp ümitsizlik ve üzüntüden uzak olmaktır. Tevekkül edene "mütevekkil" denir. Kul tedbirini alır, sebeplere baş vurur, fakat sonucu tedbire ve sebebe bağlamaz, Allah'tan bilir. Allah'a tevekkül ettiği ölçüde sebeb ve tedbire itimadı azalır.
Tevekkül konusunda Kur'an'da; "Kim Allah'a tevekkül ederse o ona yeter," buyurulmuştur. Yine Kur'an'da mü'minlere tevekkül etmeleri em*redilmiştir. "Mü'minler Allah'a tevekkül etsinler" "Eğer mü'inin ise*niz Allah'a tevekkül ediniz"
Tevekkül müslümanların kadere olan inançlarının bir sonucudur. Te*vekkül eden kimse Allah'a kayıtsız şartsız teslim olmuş, O'nun takdirine razı olmuş demektir. Tevekkül eden kişi Allah'tan başkasına sığınamaz.
Fakat ne kadere inanmak ne de tevekkül etmek, tembellik, miskinlik, gerilik demek değildir. Bütün müslümanlar, tabii olayların tabiat kanunla*rının çerçevesinde| sebep sonuç ilişkileri içinde olup bittiğini bilirler. Ekim yapılmadan mahsul biçilmez. Bunun gibi kötü şeyler yaparak da cennet kazanılmaz. Her şeyin bir sebebi vardır, cennet'i elde edebilmek içinde iyi ve hayırlı işler yapmak gerekir.
Tevekkül çalışıp çabalarken Allah'ın bizimle olduğunu hissetmektir. Bu insan için sonsuz bir güç kaynağıdır.
islâm'da tevekkülün şartı tabii kanunların gerektirdiği dikkat ve basi*reti göstermektir. Bunun için sebeplere sarılmak gerekir. "Öyle ise sebep*lere sarılsınlar,"Bunu ihmal eden insanın karşılaşacağı kötü sonuçtan kimseyi sorumlu tutmaya hakkı yoktur. Peygamber Efendimiz, devesini salarak tevekkül ettiğini bildiren bir bedeviye: "Hayır, deveni bağla, Al*lah'a öyle tevekkül et" buyurmuştur.
Allah teâlâ Yemenlilerin tevekkül anlayışlarının asılsızlığını ortaya koyan bu ayet-i kerimesiyle, hac esnasında dilencilikten ve halka yük olmaktan sakınmak için hac masraflarım ve azığını yola çıkmadan tedârik etme em*rini vermiştir. Bu suretle aynı zamanda bir mü'min için en yüksek ve eri*şilmesi en makbul ve matlub olan mertebenin takva mertebesi olduğuna, her fenalıktan korunup takva mertebesine ermek için de azığın tedariki lazım geldiğine, bunu tedarik etmeyen ve tedarik için çalışmayanların ihti*yaç sebebiyle fena durumlara düşebileceklerine işaret buyurmuştur. Bu âyet-i kerime aynı zamanda, birisi dünyada sefer, diğeri de dünyadan sefer ol*mak üzere insan için iki ayrı sefer bulunduğuna, dünyada sefer için yiye*cek, içecek, binecek ve gerektiği zaman sarf edecek azık ve harçlık lâzım olduğu gibi dünyadan ahirete sefer için de bir azık tedârikine ihtiyaç bu*lunduğuna bunun da Allah'ı bilmek ve sevmekle takva mertebesine erip, Allah’tan başkasına halini arz etmemekle gerçekleşebileceğine dikkat çek*mektedir.

Bazı Hükümler


1. Dilencilikten kaçınmak takva alâmetidir.
2. İnsanın vakar ve izzetini koruması ve bunun için gerektiğinde aza kanâat etmesi gerekir; bununla birlikte gücü yettiğin*ce çalışıp çabalamayı da aksatmamalıdır.
3. Dilencilik tevekkül değildir.
4. Gerçek tevekkül, sebeplere sarılmakla birlikte işlerin neticesini Al*lah'a havale etmek ve yaratıklardan yardım istememektir.
5. Dilenerek hacca gitmek yasaktır. Her ne kadar İmâm Mâlik, "di*lencilik âdeti olan bir kimsenin yürüyerek hacca gitmeye gücü yetiyorsa, dilenerek hacca gitmesi üzerine farz olur" demişse de bu görüşe itiraz edilmiştir. Çünkü zaruret olmadıkça dilenmek haramdır. Hatta îmâm Ebû Hanife ve taraftarlarına Süfyân es-Sevrî'ye ve Şafiî'ye göre bir kimseye hacca gidebilmesi için zekât vermek bile caiz değildir.