Asch'in İzlenim Modeli

İzlenimlerin oluşumu konusunda Asch tarafından öne sürülen bu model (configural model) geştaltçı teoriye dayanan bir modeldir. Buna göre, bir kişi hakkındaki izlenimimiz, bu kişinin algıladığımız ve bir bütün içinde örgütlediğimiz Özelliklerine bağlıdır. İzlenimi oluşturan şey, tek tek özellikler değil, bunların birlikte organizasyonudur.

Asch'e göre bütün içinde bir öğenin değiştirilmesi, genel izlenimi etkilemektedir. Ancak tüm öğeler aynı nitelikte değildir. Merkezi öğeler, deneklerin izlenimlerini yönlendiren öğelerdir ve bunlar, diğer özelliklere yüklenen anlamı etkilerler. Örneğin 'mücadeleci' sıfatı, 'sıcakkanlı' sıfatıyla eşleştiğinde, kararlı, sebatkar bir insan konotasyonu; 'soğuk' sıfatıyla eşleştiğinde inatçı, katı bir insan konotasyonu uyandırabilir. Merkezi öğelerin dışındaki öğeler, periferik öğelerdir. Bunlar, genel izlenim üzerinde fazla etkili değildir.

Asch'e göre:

• Bireyler, diğerleri hakkında, yeterince enformasyona sahip olmasalar bile, genel bir izlenim oluştururlar.

• Birbirinden bağımsız iki özellik aynı kişiye ait olarak algılandığında, birbirinden bağımsız özellikler olmaktan çıkarlar ve dinamik bir etkileşime girerler. Böylece tutarlı bir bütün, bir sistem oluşur ve bu sistemde farklı özellikler, birbirlerinin anlamını etkileyerek birlikte bulunurlar.

• Özelliklerin tutarlı bir bütün içinde örgütlenmesinde, bazı özellikler merkezi, bazıları periferik bir nitelikte bulunur. Her bir öğenin ağırlığı, öğeler arası ilişkiler bütününe göre oluşur.

• Bu bütünde, belirli bir öğenin değişmesi, tüm bütünü etkiler; etkileme düzeyi, bu öğenin merkeziliğine göre farklılaşır.

• Bir kişi hakkındaki sıfatlar arasındaki bir çelişki veya uyuşmazlık (akıllı ve aptal gibi), bireyi, yeni enformasyonları daha dikkatli bir şekilde gözden geçirmeye iter. Çelişkiden kurtulmak mümkün olmadığında, genel bir izlenim oluşturmaktan vazgeçilir ve bu kişi, 'hakkında karar verilemez' biri olarak nitelendirilebilir.