Zehİrlenmeler

Vücuda alındığında ya da temas ettiğinde dokulann işlevlerini bozan maddelere zehirhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif özellikle çocuklar için büyük tehlike oluşturur. Bu maddeleri çocuklardan uzak tutmaya yönelik etkili önlemler alınmalıdır.

Yapılması Gerekenler

Akut zehirlenmede ilkyardım için öncelikle yaşamsal işlevleri değerlendirmek gerekir. Karaciğer ve böbrek gibi bazı yaşamsal organlann işlevlerini düzeltme işi sonraya bırakılabilir. Ama koma ve havale gibi merkez sinir sistemini; tansiyon düşmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastaya uygulanacak ilkyardım ve tedavide büyük önem taşır. Bu nedenle zehirlenen kişinin yanında bu-

lunanlann hastanın durumunu aynntılı biçimde öğrenmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bu bilgileri hekime iletmesi son derece yararlıdır.

Zehirli Maddenin Vücuttan Atılışı

Zehirli gazlann solunmasına bağlı zehirlenmelerde hastayı bulunduğu kapalı ortamdan uzaklaştırıp açık havaya çıkarmak gerekir. Bu yapılamıyorsa camlar açılarak içeriye temiz havanın girmesi sağlanmalıdır. Ortamda yanıcı gaz bulunması durumunda en küçük bir kıvılcım oluşumunu engellemekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif elektrik düğmelerini açmamak gerekir.

Ağız yoluyla zehirlenme durumunda kusturma ya da midenin yıkanmasıyla mide boşaltılır. Midenin boşaltılması genellikle zehirli maddenin alımından dört saat sonrasına kadar etkilidir. Bağırsak hareketlerini yavaşlatan

maddelerle ortaya çıkan zehirlenmelerdehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif boğaza ve ağza daha çok zarar verecektir. Bilinç bulanıklığı ve kaybı olduğunda ya da soluk boru suna kaçtığında boğulmaya yol açabilecek köpüren sıvılar alındığında hastayı kusturmamak gerekir.

Hastanın kusturulması olanaksızsa ya da tehlikeliyse mide yıkaması yapılır. Ama yakıcı zehirlerde bu yöntem gene uygulanmamalıdır. Emilimi yavaş olan zehirlerde ya da hastaya 10-12 saat sonra müdahale edilebildiğindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif fosfor ve yağda eriyen maddelerin alınması durumunda ise bağırsaklardan emilimi kolaylaştıracağı için müshil verilmez.

Ağız yoluyla zehirlenmede sorumlu maddenin niteliği bilinmese dehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kusturucu bir maddeden önce ya da özgül bir panzehir ile birlikte verilmemelidir. Çünkü bu maddeleri de emebilir.

YAKICI MADDELERLE ZEHİRLENMELER

Evlerde en çok kullanılan yakıcı maddehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif çamaşır süyu olarak bilinen yüzde 3-6lık hipoklorit çözeltisidir. Ayrıca tuzruhu (hidroklorik asit) gibi asitler ve çamaşır sodası gibi güçlü alkaliler de evlerde kullanılan yakıcı maddeler arasında yer alır. Çocuklarda hipokloritin öldürücü dozu 15-30 mldir.

Bu ürünlerin içilmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif öksürük ve akciğer ödemine yol açar. Deride örselenmeye bağlı bozukluklar ve değişik şiddette yanıklar oluşabilir.

Tedavi - Süt ya da mangnezyum sütü (rnagnezyum hidroksit)http://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif

darlık oluşmasını önlemek için yemek borusuna tüp sokulması gibi tedavi girişimleri uygulanır. Deri ve mukoza lezyonları bol su ve sodyum tiyosülfat çözeltisiyle yıkanır. Solunuma bağlı bronş kasılması aerosol biçiminde bronş genişleticilerle ve kortizonla tedavi edilir. Antibiyotik ve bikarbonat verilmemelidir.

DETERJANLAR

Evlerde en çok kullanılan anyonikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gifçırpınma nöbetleri ve komaya neden olabilir. Aynca deride örselenmeye bağlı alerjik tepkiler ortaya çıkabilir.

Tedavi - Sıvı ve bağlayıcı maddeler (magnezyum sütühttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ama herhangi bir tedavi gerekmez.

Katyonik deterjanlarla zehirlenınede acil önlemlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kusma ve mide yıkaması zararlıdır.

Panzehir: Sabunhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif emilmeyen katyonik deterjanlan etkisizleştirmeye yarayan önemli bir panzehirdir.

Genel önlemler: Solunum yolları açık tutulmalıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif tansiyon düşmesine karşı sıvı verilmelidir.

KOZMETİKLER

Kozmetiklerin ağızdan alınması özellikle çocuklarda sık rastlanan bir durumdur. Parfümlerin yutulması ağızda yanmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif titreme ve genel durum bozukluğuna yol açar. Alınan miktar 30 cc’yi aşmışsa kusturma ve midenin yıkanması gerekir. Daha düşük dozlarda ise alınan parfümü seyreltmek amacıyla ağız yoluyla sıvı verilir.

Oje ve aseton gibi eriticilerde de belirtiler aynıdır ve benzer bir tedavi uygulanır.

Tıraş losyonlarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bazen de sarhoşluğa yol açar.

Tedavi - Parfümler için belirtilen tedavi uygulanır. Çocuklarda bu ürünlerin alınmasmdan sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif havale ve korna ile seyreden alkole bağlı kan şekeri düşmesi ortaya çıkabilir. Tedavi için damar yoluyla şekerli çözeltiler verilir.

Tütün

Akut tütün zehirlenmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif purolarda yüzde 2′ye kadar çıkan değişik yoğunluktaki nikotinden kaynaklanır.

Erişkin için öldürücü dozhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ağız yoluyla yaklaşık 15-20 gr tütündür. Bir çocuğun 1-2 gr tütün alması ölümcül olabilir. Tek bir izmarit yutmak genellikle zehirlenmeye yol açmaz.

Genellikle sigaraya bağlı olan akut tütün zehirlenmesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kalp ritminde düzensizlik ve korna görülür. Beş dakika ile dört saat arasında değişen bir sürede

o yüksek nikotin dozlanna bağlı ölüm ortaya çıkabilir.

Tedavi - Zehirlenme solunum yoluyla gerçekleşmişsehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hasta açık havaya çıkanlır. Kalp ve dolaşımda nikotine bağlı etkiler izlenir. Ağız yoluyla zehirlenme durumunda:

1) Mide yıkanır.

2) Damar yoluyla sıvı verilir.

3) Kalp-dolaşım bozuklukları kontrol edilir.

GAZ VE BUHARLAR

Solunum yoluyla gerçekleşen zehirlenme durumunda hasta hemen açık havaya çıkarılmalıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hemen yapay solunum uygulanmalıdır.

Zehirlenme deriden emilim yoluyla gerçekleşmişsehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif vücudu hemen su ve sabunla yıkanmalıdır.

Gıda Zehirlenmeleri

Günümüzde gıda maddelerinin büyük bölümü az ya da çok işlemden geçirilerek satışa sunulmaktadır. Ambalajlı gıda maddelerinin sağlık kurallarına uygun biçimde üretilme ve üzerleri-ne son tüketim tarihlerinin yazılma zorunluluğu sayesinde insan sağlığı için sakınca yaratma olasılıklan en aza indirilmiştir. Ama besinlerin saklanmasında ve hazırlanmasında yapılan hatalar bazen zehirlenmeye neden olabilir. Aynca bazı besinler doğal hallerinde çeşitli zehirli maddeler içerir. Bunların yanlışlıkla ya da aşın miktarda yenmesi de zehirlenmelere yol açabilir.

BALIK ZEHİRLENMESİ

Türkiye tatlı sularında bulunanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ishal ve kann ağnsına yolo açar. Tropik bölge balıkları ise çok daha tehlikeli zehirlenmelere neden olabilir.

Sinir zehiri etkisi yapan zehirlenmeler özellikle tehlikelidir. Bu tür zehirleyici maddeler temel olarak sinir sistemini etkile5erek çeşitli bozukluklara yol açar. Örneğin Türkiye’nin güney kıyılarında da rastlanan balonbalığıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif Japonya’da fugu adıyla tanınır ve lezzetiyle olduğu kadar zehriyle de ünlü bir balıktır. Fugunun çok güçlü zehri özellikle karaciğer ve sindirim sisteminde yoğunlaşmıştır. Japonya’da bu balığı temizleyip pişirecek aşçılar özel olarak eğitilir. Fugu zehirlenmesinde balığı yedikten sonra yarım saat geçmeden dilde bir karıncalanma başlar. Birkaç saat sonra bunu solunum güçlüğü ve çırpınma nöbetleriyle birlikte genel durum bozukluğu izler.

İstiridye ve midye de bazen bu tip zehirlenmelere yol açabilir. İstiridyede mitilotoksin denen bir zehir bulunabilir.Bu zehir ısıyla parçalandığından istiridyenin pişirilmesiyle etkisini yitirir. Ama istiridye çiğ yendiğinde zehirlenme görülebilir.

BOTULİZM

Clostridium botulinumhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif baş ağrısı ve baş döıımesinden yakınır. Görüşü bulanıklaşır ve çift görme başlayabilir. Kaslardaki genel güçsüzlük solunum kaslannı da etkilediğinden hastanın yaşamı tehliaaae girer.

Solunum kaslan felcini atlatan hastalar genellilde iyileşir. Hemen tanı konabilirsehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif zehri etkisiz duruma getiren panzehir verilerek hastamn yaşama şansı artınlır.

Mantar Zehirlenmeleri

Yanlışlıkla yenen zehirli mantarlar bazen ölümcül olabilen zehirlenmelere yol açar. Mantarların tür içinde bile ortaya çıkan büyük biçim çeşitliliği yüzünden zehirli-zehirsiz aynmı yapmak çok zordur. Zehirli mantarları ayırmak için kullanılan gümüş kaşığın kararmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ekmek içinin ve yumurta akının değişikliğe uğraması gibi deneysel yöntemler ise bilimsel temellerden yoksundur.

Mantar zehirlenmeleri 4 ayn belirti grubu (sendrom) altında toplanabilir. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.

Reçine sendromu - Kötü koşullarda saklanmış ya da iyice olgunlaşıp çürümeye yüz tutmuş Boletus satanas ve Boletus luridus türü mantarlardan kaynaklanır. Belirtiler 2-6 saat gibi kısa bir sürede ortaya çıkar. Mantardan açığa çıkan reçineli maddeler sindirim siste>1 minde zehirli etki yaratarak kusma ve ishale yol açar. Hastada su ve tuz kaybının ardından kanda azot artışıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bacaklarda kramplar ve şok görülebilir.

Tedavi belirtilere yöneliktir ve sıvı-tuz dengesini düzeltmeye dayanır.

Muskarin sendromu - Clitocybe candicans ve benzeri mantarların yenmesiyle ortaya çıkar. Bu mantarlar parasempatik sinirlerim uyanlmasıyla ortaya çıkan maddeye benzer bir etki yapan muskarin adlı alkaloiti içerir. Zehrin alınmasından 1-2 saat sonra terlemehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ishal gibi mide-bağırsak belirtileri vardır. Belirtiler oldukça hızlı geriler. Tedavi için atropin ve adrenalin verilir.

Pantherin sendromu - Amanita pantherina ve Amanita muscaria gibi mantarlarda bulunan atropin benzeri bir alkaloitin etkisine bağlıdır. Bu zehirhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif deri kuruluğudur. Varsanılar ve bilinç bulanıklığıyla birlikte şiddetli huzursuzluğun ardından hızla derin uyku ve depresyon ortaya çıkar. Kusma ve ishal görülebilir. Tedavi belirtilere yöneliktir. Hasta ender olarak 24 saat içinde komaya girer ve ölür.

Falloides sendromu - Amanita phalloidesin yenmesine bağlı olan bu zehirlenme çok ağırdır. Falloides sendromu üç zehrin etkisine bağlıdır: Falloidinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif alyuvar yıkımına bağlı kanamalar ve akciğer ödemi ortaya çıkar. Zehirlenme olgularının yansı ölümle sonuçlanır. Olüm genellikle 3-5 gün sonra dolaşım sisteminin yıkıma uğramasına ve böbrek yetmezliğine bağlıdır. İyileşme uzun sürer ve böbrek komplikasyonlan ortaya çıkabilir. Ozgül bir panzehiri bulunmadığından hemen mide yıkanır ve ardından belirtilere yönelik tedavi uygulanır. Psilocybe ve Stropharia cinsi mantarlar ise LSD’ye benzer varsanılara yol açan psilosin ve psilosibin adlı maddeler içerir.