Menapoz

Kadin hayatinin ortalama olarak üçte biri menapoz döneminde geçer. Menapoza girme yasi tüm dünyada ve antik çaglardan beri fazla degisme göstermemistir ve ortalama 45-55 civarindadir. 40 yastan önce menapoza girmekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kadin hayatinin yumurtlama fonksiyonlarinin sonlandiktan sonraki dogal bir asamasidir. Ancak menapozda olusan bazi degisiklikler kadinin hayatini derinden ve öylesine olumsuz etkiler ki bu durum pek çok hastaliklarin ortaya çikmasina ve kadinin yasam kalitesinin azalmasina neden olur. Bu gün menapoz olumsuz etkileri önlenmeye ve tedavi edilmeye çalisilan bir hastalik gibi kabul edilmektedir. Menapozun kadin hayatinin dogal bir parçasi olmasi nedeniyle hiç bir sey yapmadan izlenmesi artik eskilerde kalmistir. Özellikle kadin yumurtalik hormonlarinin laboratuar kosullarinda üretilip kullanilmaya baslanmasiyla bu kavram daha da ön plana çikmistir. Menapozda azalan yumurtalik hormonlarinin yerine konmasiyla menapoza ait tüm olumsuz degisiklikler ve hastaliklar kolaylikla önlenebilmekte veya en aza indirgenebilmektedir.

Menapozdaki temel degisiklik kadinlik hormonu olan östrojenin yumurtlamanin durmasi sonucu azalmasidir. Böylece kadindahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif

Ates basmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif çarpinti

Uykusuzlukhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif çabuk sinirlenme

Bazen cinsel istekte (libido) azalma

Kemik erimesi (osteoporoz)

Damar sertligi (ateroskleroz) gelisme egilimi

Cinsel organlarda çekilme (atrofi)http://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif agrili iliski

Idrar kaçirmaya kadar varan idrar yollarinda atrofi

ortaya çikmaktadir.

Kadinlar bir sabah uyandiklarinda kendilerini menapoza girmis olarak bulmazlar. Menapoz 20 yil süren degisikliklerin tam ortasindaki dönemdir. 40 yasindan sonra kadinlarda önce yumurtlamanin azalmasina bagli olarak düzensiz adet kanamalarihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif psikolojik degisiklikler ortaya çikmaya baslar. Daha sonra yakinmalar giderek artar ve adet tamamen kesilir. Bu dönemde 1 yil adet kanamalarinin olmamasi menapoz tanisi için yeterlidir. 6 aydan daha fazla adet gecikmeleri arastirilip kandaki östrojen ve yumurtlamayi uyaran hormon (FSH) seviyeleri ölçülerek kesin tani konulur. Ancak adet düzensizlikleri veya düzensiz kanamalar menapoza giriyorum düsüncesiyle normal karsilanmamali; hasta doktoruna basvurarak bu degisikliklerin gebelik ve kadin cinsel organlarinin kanserlerinde de görülebilecegi göz önünde tutularak bu hastaliklar dikkatle arastirilmalidir.

MENAPOZDA KALP VE DAMAR HASTALIKLARI

Menapozda östrojen hormonunun azalmasi ile kadinlarda bu hormonun kalp damar hastaliklarindan koruyucu etkisi ortadan kalktigindan damar sertligi ve kalp krizi riski % 60 artar. Yapilan çalismalar sonucunda disaridan verilen östrojen hormonunun riski %25-50 oraninda azalttigi bulunmustur. Östrojen hormonu kandaki zararli yaglari azaltirken yararli yaglari artirmaktadir. Östrojen direk olarak damarlar üzerinde de gevseticihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif olumlu bir etkiye sahiptir. Kandaki pihtilasma faktörleri ve fibrinojenin de östrojen kullananlarda daha az oldugu bulunmus ve kalp krizinden koruyucu etkinin damar yatagi içinde pihti olusumu riskinin azalmasina da bagli oldugu bildirilmistir.

MENAPOZDA KEMIK ERIMESI (OSTEOPOROZ)

Amerika Birlesik Devletleri’nde yaklasik 25 milyon kadinin sorunu olan menapoz sonrasi osteoporoz kabaca kemik dokusunun temel minerali olan kalsiyum’un yaslanma ve menapozdaki östrojen eksikligi sonucu kalici olarak kaybedilmesidir. Ilk 5-8 yilda kemik kaybi ortalama yilda %4-8 iken daha sonra kismen azalarak kadin her yil kemik dokusunun yaklasik %1′ini kaybeder ve 75 yasina geldiginde ortalama olarak 35 yasindaki kemik dokusunun %30′unu kaybetmis olur. Buna bagli olarak menapozla beraber hizla artan kemik erimesi sonucu sessiz omurga kiriklariyla bel agrilarihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif en insancil ve en kolay yöntem olarak karsimiza çikmaktadir. Kemik erimesine zemin hazirlayan risk faktörleri:

Çok çocuk dogurma

Sigarahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif alkol kullanimi

Beslenme bozukluklari (kalsiyumdan fakir diyet)

Günes banyosu aliskanliginin olmamasi

Spor yapma aliskanliginin olmamasi

Uzun süre yataga bagli kalmaya neden olan hastaliklar

Bazi endokrin (hormonal) bozukluklar (hiperparatiroidihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif böbrek üstü bezinin asiri çalismasi veya steroid hormonlarinin ilaç olarak uzun süreli alimi vb.)

Bag dokusu hastaliklari(Romatoid artrithttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.giferken menapoz

Genetik faktörler (ailede osteoporoz varligi)

MENAPOZDA IDRAR YOLLARI DEGISIKLIKLERI

Östrojen hormonunun eksikligi kadinlik organlarina komsulugu ve fizyolojik beraberligi nedeniyle idrar yollari ve mesane fonksiyonlarini da etkiler. Vajen ve idrar deligi (üretra) destek dokulari zayiflarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif atrofiye bagli rahim (uterus) ve vajina sarkmalari da idrar kaçirmanin bir nedeni olabilir. Ancak menapozda görülen idrar kaçirmanin en sik nedeni mesanenin zamansiz kasilmasina bagli olan asiri aktivitedir (detrusor instability). Bu hastalar genellikle sikistiklarinda yetisemeyip tuvalet kapisinda idrarlarini kaçirirlar. Menapoz öncesi dönemde kadinlarin %10′unda görülen bu durum menapozdan sonra %20-30′unda rastlanir. Vajinal veya agizdan uygulanan östrojen hormonu yakinmalari azaltir veya düzeltir.

MENAPOZ TANI VE TEDAVISI

Menapozun olumsuz etkilerinin en aza indirgenmesinin en önemli ön kosulu tanisinin en erken asamada konulup erken tedaviye baslanmasidir. Çünkü menapozdaki kayiplar ilk yillarda en fazladir. Menapoz temel olarak yumurtlamanin durmasi (dogal) veya yumurtaliklarin alinmasi (cerrahi) veya çalisamayacak kadar hasar görmesine bagli olarak ortaya çikar. 40 yasindan sonra 1 yil süreyle adet görmeyen ve yakinmalari da olan bir kadin baska arastirma yapilmaksizin menapozda kabul edilebilir. Menapoza geçis dönemindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ultrasonografi ve endometrial biopsi (kürtaj) vb ile arastirilmalidir.

HORMONLA TEDAVI

Baslica bozukluk veya eksiklik östrojen hormonun azalmasi oldugundanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif temel tedavi de östrojen hormonu vermektir. Tani konur konmaz eger hasta için sakincalari yoksa;

Agizdan

Cilte yapistirilan bantlar veya sürülen jellerle

Vajinal yolla

östrojeni yerine koyma tedavisine baslamak esastir.

Hormon kullanimina engel olusturan durumlar:

Yeni kalp krizi(miyokard enfarktüsü) geçirmis olanlar

Geçici iskemik atak

Geçirilmis inme (serebrovasküler olay)http://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif beyin damar tikanikliklari

Karaciger fonksiyonlarinin bozuk olmasi

Östrojen ile ilerleyen tümör varligi (Meme http://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gifrahim)

Tromboemboli (damariçi pihtilasma ile damar tikanikligi)

Dikkatli ve kontrollü kullanilacak durumlar:

Kalpte iskemik hastalik (damar sertligine bagli beslenme bozuklugu)

Hipertansiyon(yüksek tansiyon)

Safra kesesi hastaliklari ve tas

Diabetes Mellitus (Seker Hastaligi)

Hiperlipemi (kanda yaghttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif oraninin yüksek olmasi)

Migren tipi basagrilari

Miyom (rahimde tümör)

Hormon tedavisine baslanmadan öncehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ön hazirliklar yapilmalidir. Ön arastirmalar:

Genel vücut ve jinekolojik muayenehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gifagirlik ölçümü

Karaciger fonksiyonlari (kandaki karaciger enzimlerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gifkolesterol ölçülür)

Kan ve idrar tetkiki (genel kontrol)

Servikal smear (Rahim agzi kanserini arastirmak için alinan sürüntü)

Mammografi (Meme kanseri taramasi)

Endometrial biopsi ve/veya vajinal ultrason ile endometrial kalinlik ölçümü (rahim kanserini tarama)

Açlik Kan Sekeri (Seker hastaligi arastirilmasi)

Elektrokardiografi (Kalpte kriz veya beslenme bozuklugu arastirilmasi)

Gerekirse kemik yogunlugu ölçümleri (kiriklari önlemek ve diger ilaçlarin gerekliliginin arastirilmasi için)

Bu tetkikler hastanin durumuna göre en az 1 yil araliklarla tekrarlanir.

HORMONSUZ TEDAVI

Genellikle direkt olarak menapoza karsi degilhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif olusturdugu hastaliklara (osteoporoz vb ) karsi kullanilan ilaç ve yöntemleri içerir.

Kalsiyum destegi

Bifosfonatlar

D Vitamini

Diyet

Kalsiyumdan zengin diyet esastir. Süthttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif peynir vb diyetle kemik kaybi önlenmeye çalisilir.

Egzersiz

Her gün 30 dakikalik yürüme ve basit agirlik kaldirmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif ilaçlar kadar önemlidir. Yaz aylarinda günes isigindan (ultra-viole) faydalanmak için düzenli güneslenme yararlidir.

OLUSAN HASTALIKLARIN TEDAVISI

Amaç hastaliklarin önlenmesi olmakla beraber önlenemedigi zaman uygun tedaviler yapilir.

Kemik Erimesi

Kirik olusmussa uygun tedavi yapilir ve fizik tedavi ile rehabilitasyon saglanir. Kiriklara bagli ortaya çikan kamburluk nedeniyle olusan agri ve solunum sikintisi için fizik tedavi ve uygun atellerle hastaya yardimci olunmaya çalisilir. Kiriklarin olusumunun önlenmesi için evhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif kilim vb.) sabit hale getirilebilir.

Idrar Kaçirma

Mesane boynunun sarkmasina veya mesane aktivitesinin artmis olmasina (detrusor instabilitesi) göre degisir. Mesane boynu harekeliliginin arttigi durumlarda cerrahi; mesane kasinin zamansiz kasilmasina bagli idrar kaçirmalarda ilaçhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif iseme ve kaçirma basinçlarini bilgisayarla kaydi) gibi çalismalarla karar verilmelidir. Iyi seçilmemis hastalarda tedavi idrar kaçirmayi düzeltmeyecegi gibi artisina neden olabilir.

PSIKOLOJIK SORUNLAR

Özellikle ilk yillarda kadinlarda adetten kesilmehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif asiri sinirlilik ve saldirganliga neden olabilir. Bu durumda bir psikiyatrisin öneri ve tedavisine gerek vardir. Alismaya çalismak sorunu derinlestirebilir.

Cinsel Sorunlar

Cinsel istek menapozdan etkilenmez. Cinsellik kadinda ögrenilebilen bir davranistir. Genel olarak gebelik korkusunun ortadan kalkmasihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif hastalikli olma duygulariyla cinsel istek azalmalari uzun sürebilir veya kalici olabilir. Cinsel istek azalmadan menapozda vajen girisi ve vajinada çekilme (atrofi) ve kuruluk nedeniyle agrili iliski ve buna bagli bir isteksizlik ortaya çikabilir. Bu tür durumlarda lokal hormon veya kayganlastirici jel uygulamalariyla sorun çözülür. Unutmayiniz “Hayat kirkinda baslar”.

Menapoz ve Aile

Menapoz kadinin tek basina üstesinden gelmesi zor bir problemdir. Es ve çocuklar bu dönemde kadina yardimci ve anlayisli olmalidir. Bir kadin menapozu en kolay yakinlarinin destek ve telkinleriyle karsilar. Bu destek ve telkinler psikolojikhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif bilgilendirme veya tedaviye devami saglamak seklinde olabilir.

Menapozun da hayatinizin dogal bir dönemi oldugunu unutmadanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/smiliv.gif gerekli önlemleri alarak mutlu yillar geçirmeniz dilegiyle!