Afyon ili jeolojik yapısından ötürü kaplıcaları ile ün yapmıştır. Bu kaplıcaların içerdiği kimyasal elemanlar tıbbi yönden de burasını önemli kılmıştır. Afyon çevresinde sıcak su kaynağı olan çok sayıda hamam ve kaplıca bulunmaktadır. Afyon kaplıcaları uluslar arası düzeyde ün yapmıştır.
Frigler döneminden itibaren buradaki sıcak su kaynaklarından yararlanılmış, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar yörede bir takım tesisler kurmuşlardır. Bunların en ünlüleri Gazlıgöl Kaplıcası ile Hüdai Kaplıcalarıdır.
Gazlıgöl Kaplıcası (Merkez)
Afyon’a 21 km. uzaklıkta, Afyon-Eskişehir demiryolu üzerindeki Hamamköy’de bulunmaktadır. Buradaki kaplıcaların çok eski tarihlere inen geçmişleri vardır. Gazlıgöl kaplıcalarında faaliyette olan dört hamamdan en eskisi olan Eskihamam Roma döneminden beri kullanılmaktadır.
Gazlıgöl Kaplıcaları ile mitolojik bir öykü vardır. Bu öyküye göre; Kral Midas’ın çocuğu olmamış, üzüntüsünden her gece Tanrı’ya yalvarmış. Nihayet günün birinde kralın bir kızı olmuş; kız büyümüş ve genç kız olduğunda vücudunun her tarafını çıbanlar sarmış, hiçbir hekim iyileştirememiş. Acı ve ağrılara dayanamayan genç kız, yollara düşmüş ve dağ tepe demeden dolaşmaya başlamış. Bu arada kral Midas kızının kollanması amacı ile peşine gözcüler takmış. Afyon yakınlarına kadar gelen kız, susamış ve bugünkü Gazlıgöl Kaplıcasının bulunduğu yerde bir su görmüş ve bu sudan içmiş. Suyun vücuduna değdiği yerlerde sancılarının kesildiğini, içinin rahatladığını gören genç kız kendisini suyun içerisine atmış. Daha sonra yorgunluktan yeşillikler üzerine uzanmış ve orada uyuyakalmış. Uyandığında kız, suyun yansımasında eski güzelliğine kavuştuğunu, çıbanların kaybolduğunu görmüş. Sarayına döndüğünde Kral Midas kızına sormuş: Seni hangi hekim iyileştirdi. Söyle de onu hekimbaşı yapayım demiş. Bunun üzerine kız; beni hekim değil ülkende çıkan sıcak bir su iyileştirdi diye cevap vermiş. Kral Midas kaynağın olduğu yerde bir hamam yapılmasını ve bütün dertlilerin orada derman bulmasını istemiş. Böylece Gazlıgöl kaplıcaları Friglerden günümüze kadar kullanılmıştır.
Osmanlı döneminde Fatih Sultan Mehmet de Karamanoğulları seferine çıkarken yolu üzerindeki Gazlıgöl Kaplıcalarına uğramış ve burasını imar ettirmiştir.
Gazlıgöl Kaplıcası kimyasal olarak suyunun içerisinde klorür, bromür, iyodür, florür, nitrat, sülfat, nitrit, hidrofosfat, karbonat, hidroarsenat, bikarbonat elemanları ile karbondioksit ve hidrojen gibi gazlar bulunmaktadır. Kaplıcanın sıcaklığı 64 C’dir. Bu kaplıcanın mide, karaciğer, safra kesesi, böbrek taşı, damar sertliğinin giderilmesinde büyük yararları olduğu ve tansiyon düşürücü niteliği ile de tanınmıştır.
Hüdai Kaplıcaları (Sandıklı)
Sandıklı İlçesine 8 km. uzaklıkta olan Hüdai Kaplıcaları çamur banyoları ile ünlüdür. Bu kaplıcalarda Hıristiyanlığın ilk yıllarından itibaren şifa aranmıştır. Hıristiyanlığın ilk yıllarında o çevrenin Başpiskoposu Aziz Michael bu kaplıcalarda hastaları tedavi ederek mucizeler göstermiş ve bu olay tarihe “Aziz Michael’in Mucizeleri” olarak geçmiştir. Bizans döneminde yapılan hamamlardan üç tanesi günümüze kadar ulaşmıştır.
Kaplıcanın suları jeolojik bir çatlama sonucu 500 m. derinlikten kaynamaktadır. Kaplıcanın şifalı çamurları ise özel bir şekilde hazırlanan toprağın 60 C’lik şifalı suyun karıştırılması ile elde edilmektedir. Böylece 45 C sıcaklıkta bir çamur oluşturulmaktadır. Suyun kalsiyumsülfatı radyoaktiviteli olup, romatizma, nevralji, safra yolları, kadın hastalıkları, metabolizma bozukluklarına iyi gelmektedir.
Afyonkarahisar’daki Diğer Kaplıcalar
Afyon’a 18 km. uzaklıktaki Araplı Dere yakınında Gecek Kaplıcası, Eski hamam (Büyük hamam), Çelikli veya Kapıaltı isimleri ile tanınmıştır. Küçük Hamam ise Kükürtlü veya Hacethane olarak bilinmektedir. Bu kaplıcalarda romatizma, metabolizma bozuklukları, cilt ve sinir rahatsızlıkları, kadın hastalıklarının tedavisinde faydalı olduğu görülmüştür.
Afyon’a 16 km. uzaklıktaki Ömerli kaplıcasının öyküsüne göre; Ömer dede isimli bir çoban yeri kazarak bu kaynağı bulmuştur. Bu kaplıcanın da kadın hastalıkları, nevralji, romatizma, kırıklar ve metabolizma bozukluğu tedavisinde yarar sağladığı görülmüştür.
Bolvadin’e 30 km. uzaklıkta Heybeli Kaplıcasının üç ayrı kaynağı olup, burada içme ve banyo tedavisi yapılmaktadır. Özellikle romatizma, nevralji, nefrit ve kadın hastalıkları tedavisinde yararlılığı görülmüştür.
Bu kaplıcaların dışında Kaya Hamamı, Kınık Ilıcası, Uyuz Hamamı ve Bülgüldek Hamamı da tarihi çağlardan itibaren bilinmekte ve sularından yararlanılmaktadır.
Afyon kaplıcalarının yanı sıra maden suları ile de ünlüdür. XX.yüzyılın başında Belçikalı bir doktor buradaki maden suyunun şifalı olduğunu dönemin padişahı Sultan II.Abdülhamit’e duyurmuş ve gerekli tahliller yapıldıktan sonra 1903 yılında çıkarılan bir ferman ile buradaki maden suları işletmeye açılmıştır. Afyonkarahisar maden suyu Kızılay tarafından işletilmektedir.
Frigler ölülerini yer altında ardıç ağacından kalaslar üzerinde yaptıkları odalarda sedir üzerine yatırarak gömerlerdi. Sonradan da bunların üzerine toprak yığarlardı. Afyon yöresinde bu konuda pek çok gömü ile karşılaşılmıştır. Afyon’un bazı yörelerinde, özellikle Emirdağ ve İhsaniye’de tüf kayalardan oyulmuş çok sayıda mezar ile karşılaşılmıştır.
Aslanlı Mezar (İhsaniye)
Yazılıkaya’nın kuzeydoğusunda kubbemsi bir mezar anıtıdır. Mezarın kapısının yanlarında kartal ve aslan kabartmaları bulunmaktadır. Ayrıca doğu yüzüne alçak kabarma olarak aslan üzerine binmiş ve elinde mızrağı ile bir Tanrı kabartması yapılmıştır. Büyük olasılıkla bu Tanrı At Tanrısı Men’dir. Bu kabartmanın üzerinde çatı şeklinde daralan yerde, yine alçak kabartma olarak at üzerine binmiş savaşçılar işlenmiştir.
Afyon’da kayalara oyularak yapılmış mezarların en eskisi olan Aslanlı Mezar MÖ.1000 yıllarına tarihlendirilmektedir.
Arslantaş (İhsaniye)
Mezarın iki yanındaki iki arslan kabartmasından ötürü de Arslantaş olarak tanınmıştır. Bu arslanların ayakları altında da birer arslan yavrusu bulunmaktadır. Bu mezara ön yüzünde yüksekçe bir kapı boşluğundan girilmektedir. Arslantaş mezar odasının MÖ.900 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
Yılantaş (İhsaniye)
http://www.kenthaber.com/Resimler/20...5/00004235.jpg
İhsaniye’nin Göynüş mevkiinde Arslantaş’ın batısında aynı kayalıkların üzerinde yapılmıştır. Ancak, buradaki kayalar bir deprem sonucu devrilmiştir. Bu kalıntıların incelenmesinde kayalara oyulmuş çatı kirişleri ve ana kapı görülmektedir.
Mezar odasında boydan boya yüksek bir sedir dikkati çekmektedir. Bunun yanı sıra duvar kenarlarında, kapının yanında dört köşe küçük sekiler de bulunmaktadır. Yere devrilmiş kalıntılar arasında arslan figürlerine rastlanmıştır.
Kapı boşluğunun üzerindeki birbirine sarılmış yılana iki savaşçı ellerindeki mızraklarla saldırmaktadır.Büyük olasılıkla bu mezar arslantaştan daha görkemli bir anıt mezardı. Bu anıtın MÖ.700 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
Ayazin Mezar Odaları (İhsaniye)
http://www.kenthaber.com/Resimler/20...5/00004239.jpg
İhsaniye İlçesi’nde Gazlıgöl Kaplıcalarının 10 km. kuzeydoğusunda bulunan Ayazin Köyü’ndeki kayalıklarda Friglerin oyma mağaralarının yanı sıra bir çok mezar odası da ortaya çıkarılmıştır. Bu mezarlarda da giriş kapılarının ardında bazen tek, bazen üst üste ranza biçiminde sekiler bulunmaktadır.
Bu mezar anıtında da kayalara oyulmuş arslan kabartmaları bulunmaktadır. Aynı zamanda burada kayalara oyulmuş bir Bizans kilisesine de rastlanmaktadır.
Sarıçayır Mezar Odaları (Merkez)
Afyon Merkez ilçesine bağlı Selimiye Köyü’nün (Sarıçayır) çevresinde Frig döneminden kalma kayalara oyulmuş kilise ve mezar kalıntıları bulunmaktadır. Bu mezar odalarının cepheleri çatılı ev şeklinde olup, sütunlarla desteklenmiştir. Yaklaşık olarak burada 10-12 mezar odası bulunmaktadır.
Mezar Ev
Afyon-Eskişehir arasındaki Bahşiş Köyü’nde ormanlık alandaki kayaların yüksek bir kesiminde kulübe biçiminde bir ev, kayalar oyularak yapılmıştır. Bu evin ön yüzü saçaklı bir çatı ve kirişlerle desteklenmiştir. Önünde tören yapılan küçük bir alan bulunmaktadır. Frig dönemine ait olan bu yapının büyük olasılıkla mezardan çok bir tören yeri olduğu sanılmaktadır.
Direkli Kale (İhsaniye)
Yazılıkaya’nın kuzeybatısındaki Çukurca Köyü’nün güney kayalıklarında bulunan Frig dönemine ait bir aile mezarıdır. Kayaların oyulması ile oluşturulan bu anıtın önünde iki direk ve içerisinde iki oda bulunmaktadır. Odaların içerisindeki kemerli oyuklarda üçer tane mezar çukuru bulunmaktadır. Bu mezarın en büyük özelliği direkli sahanlığın tavanının kalın kirişlerle bindirme olarak tavana oyulmasından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda bu mezar friglerin ahşap yapı tekniğinde ne derece ileri düzeyde olduklarını göstermektedir.
Arslankaya (İhsaniye)
İhsaniye ilçesinin Bayramaliler Köyü ile Emre Köyü arasındaki bu anıt Frig dönemine aittir. Arslankaya anıtı kayalar grubundan ayrı olarak yüksekçe bir kayanın güney yüzüne, üçgen çatılı bir eve benzetilerek yapılmıştır. Çatının bağlantı kirişlerinin uçları evin tepesinde adeta bir ayı andırmaktadır. Buradaki üçgen çatının kiriş boşluklarına, karşısına insan başlı kanatlı iki grifon yerleştirilmiştir. Küçük tahta karelerle ve geometrik bezemelerle süslenmiş olan bu anıt 6.80 m. eninde 2.40 m. yüksekliğindedir. Burada yüksek kabartma olarak arslan figürleri ve bir kadın tanrıça, büyük olasılıkla Ana Tanrıça Kybele bulunmaktadır.
Arslankaya’nın MÖ.900-850 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
Kapıkaya (İhsaniye)
Afyon’da iki tane Kapıkaya bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi Liğen Köyü’ne giden yolun üzerindedir. Buradaki kayanın doğu yüzüne üçgen çatılı ahşap bir eve benzer kabartma oyulmuştur. Kapısı üzerinde de tanrıça Kybele ayakta tasvir edilmiştir. Bu kabartmanın da MÖ:600 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
İkinci Kapıkaya anıtı, Emre Gölü kıyılarında Bayramaliler Köyü’nün doğusundaki kayalar üzerindedir. Kayalardan oyularak ahşap bir ev şeklinde yapılmıştır. Burada da tanrıça Kybele kabarma olarak işlenmiş, önünde de geniş bir sahanlık bırakılmıştır. Büyük olasılıkla burada Frig döneminde tanrıça Kybele onuruna törenler düzenleniyordu.
Bu kabartmanın MÖ.800-750 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır. Diğerine göre bu anıt daha kaba bir üslupta yapılmıştır.
Maltaş (İhsaniye)
İhsaniye’nin Hayranveli Köyü’nün yakınında toprağa gömülmüş olan Matlaş Anıtı MÖ.VIII.yüzyıldan kalma bir Frig anıtıdır. Kayanın doğu yüzüne geniş bir kapı boşluğu açılmış ve üzerinde üçgen çatı ile ahşap bir eve benzetilmiştir.
İstanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü’nün 1938 yılında burada yapmış olduğu kazılarda anıtın planları çıkarılmıştır. Anıtın arkasında kuyu ve kapakları, bir de sunak bulunmaktadır. Bu kuyuda tanrıça Kybele’ye sunulan hediyelerin saklandığı sanılmaktadır.
Matlaş yapı üslubundan MÖ.700 yıllarına tarihlendirilmiştir.
Midas Anıtı (İhsaniye)
http://www.kenthaber.com/Resimler/20...5/00004244.jpg
Yazılıkaya Köyü’nün kuzeybatısında büyük bir kayanın yüzeyine ahşap bir eve benzetilecek şekilde oyularak yapılmıştır. Ayrıca bu anıt yöresel kilimlerde görülen zengin desenler ile süslenmiş, geometrik bezemeler de onu tamamlamıştır.
Kayaların oyulması ile çatıyı destekleyen direkler meydana getirilmiştir. Burasının da Frig döneminde önemli bir ziyaretgah olduğu anlaşılmaktadır.
Çevresinde bulunan adak taşları, heykel parçaları, aslan heykelleri Afyon Arkeoloji Müzesi’ne götürülmüştür.
