Bolu Han, Hamam ve Kaplıcaları

Taş Han (Merkez)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00006068.jpg
Bolu’nun merkezinde Yıldırım Camisi’nin karşısında bulunan Taş Han, Aşağı Taş Hen ve Yukarı Taş Han olmak üzere iki ayrı bölümden meydana gelmiştir. Yukarı Taş Han, Aşağı taş han’dan daha büyük olup, orijinal konumunu korumuştur. Aşağı Taş Han ise yapılan onarımlarla kısmen değişikliğe uğramış ve 1750 yılında Emin Ağa tarafından yaptırılmıştır.

Aşağı Taş Han kesme taştan yapılmış olup, güney köşeleri pahlanmış ve duvarlar geniş bir saçakla sonuçlanmıştır. Duvarların güney kenarında üçer tane mazgal penceresi bulunmaktadır. Hana güney kenarının ortasında bulunan yuvarlak kemerli dışarıya doğru çıkıntılı bir kapıdan girilmektedir. Demirden kapısı olan girişin iki yanına da sivri kemerli iki niş yerleştirilmiştir.

Yukarı Taş Han ise, daha yüksekte kurulduğundan daha görkemli bir görünümü vardır. Pamukçular Sokağı üzerindeki giriş kapısı üzerindeki kitabesinden 1804’te Serbevvap Hacı Abdullah Ağa tarafından yaptırıldığını öğrenmekteyiz.

Kitabe:

Biavnillah Bolu şehrinde bu Han oldu nev’i cad Ne Valla Yıldırım Han cami kurbinde haş âbâd
Ser bevvab dergâh-i Muallâ meskenet-i Pira Cenabi Hacı Abdullah ağa kıldı anı imhad
Civar-ı camia evvelce şadırvan akıtmıştı Dahi Muhtaç olan nice mahalde çeşmeler tadat
O nev mecraya vakıf olmak için yaptı bunu ancak, İlmü kadir-i mutlak mükafatın ede müzdad
Bu Han-ı kârgirin çün esasın kurdu nev uslub iki kat adalar mergub edup nuri sem’a isnad
Zeh-i me’vayi bi hemta içi dışı bütün rağna Yukarı katı hem balâ eder nezevesi dilsad
Bununla oldusadan-i deruh-i suk-i sultani Veli gör eski taş hanı bu hanın payine iftad?
Bu hanın vasfını Ali eden ni’meti âli O da baninin ikbali hüda verdi ana irşad
Suyun bulurdu mecraya o vâlâ mahzen-i maye Bu Hanın havuzun olup verdi safadan dad
Akar su dahil ve hariç metaı bunda pek rayiç Hayat olsun hemen var iç dua-i hayırla kıl yad
Alup bu kevherin sırrın delüp taktı bulup yerin Bolu Pazarıdır Şirin bu han oldu ana fer had
Eser kıldı o zu himmet bu şehir içre büyük nimet Yola geçmişti rahmeti peder mader Kamu ecdad
O zatin maksadı şudur güzel mesreb güzel huydur Ezelden niyeti budur ki mecrâ görünmeye ifsad
İlahi sakla afattan bu şehri aksi haletten Ehalisin hasarattan kederden eyle gel eb’ad
Hitam-i hane kıldı talibi vu vasfine tarih Acap nadide han oldu bu ziba tarh-ı nev bünyad
Sene (1219) 1804.

Yukarı Taş Han’ın giriş kapısından sonra avlunun iki yanında revaklar ve bunların arkasında da odalar sıralanmıştır. Bu revaklar birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlantılı olup, 15’er hücresi bulunmaktadır. Giriş kapısının arkasındaki eyvanın üzeri ise iki hücrenin birleştirilmesi ile bir salona dönüştürülmüştür. Buradaki odaların üzerleri tonozla örtülüdür.


Kiliseli Han (Tüccar Hanı) (Gerede)

Gerede Kitiller mahallesi Saraçlar Sokağı’nda olan bu hanın ne zaman yapıldığı kesinlik kazanamamasına rağmen, XIX.yüzyılın sonlarına doğru yapıldığı, mimari üslubundan anlaşılmaktadır.

Han dikdörtgen planlı olup, güney cephesinde bulunan büyük yuvarlak kemerli kapısından uzun bir giriş eyvanının ardından iç avluya ulaşılmaktadır. Avlu etrafında iki kat halinde hücreler sıralanmıştır. Bunlardan alt kattakiler ahırları, üst kattakiler ise kervan yolcularının konakladığı odalardır. Bu odaların üzerleri beşik tonozla örtülmüştür. Hanın batı kenarında sekiz, kuzey kenarında da iki hücresi bulunmaktadır. Doğu kenarındakiler yıkılmış ve sonra yenilenmiş olup, özelliğini kaybetmiştir.


Tabaklar Hamamı (Merkez)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00006075.jpg
Bolu Tabaklar Mahallesi, Tabaklar Camisi’nin karşısında bulunan bu hamamı XVI.yüzyılda Sokollu Mehmet Paşa yaptırmıştır. Mimarı belli değildir. Çifte hamam olarak yapılmış olmasına rağmen, çifte hamamların özelliği burada görülmemektedir. Bugün hamamın soyunmalık kısmı yol genişletilmesi sırasında yıktırılmıştır. Günümüze sadece soğukluk ve sıcaklık bölümleri gelebilmiştir. İlk yapılışında burada olduğu sanılan ahşap soyunmalık sonraki yıllarda yenilenmiş, ardından da ortadan kaldırılmıştır. Önceden kuzeyde olan giriş, doğuya alınmış ve bunun için de yeni bir giriş kapısı yapılmıştır.

Hamamın kadınlar kısmı erkekler kısmına göre daha küçüktür. Moloz taştan yapılmış olan hamamın beden duvarları silmeli bir saçaklıkla son bulmaktadır. Soğukluk kısmı ile helaların üzeri tonozla, sıcaklık ise kubbe ile örtülüdür. Sıcaklığın köşelerine birer hücre yerleştirilmiştir. Hamamın içerisinde dikkati çeken herhangi bir bezeme bulunmamaktadır.


Orta Hamam (Merkez)

Bolu Büyük Cami Mahallesi’nde Atatürk Sokağı’ndadır. Kitabesine ve Vakıf kayıtlarına göre, 1388’de Yıldırım Beyazıt adına yaptırılmış çifte hamamdır. Hamam 1908 yılında onarılmıştır. Giriş kapısı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

Kad emera bi imareti hamam-ırrefi vel-binalimani el emir-ül bi kebir essultan ibn issutan el-mueyyed min errahman
Çelebi Bayezid Übnü Murad İbni Urhan Zade-hu’llahu gil-ıkbâl tebüniye fil-am il hadittisin ve sebamie bareke’llahü lisâhibin Rahman tarafından Nusret ve Zaferle müeyyed Sultan oğlu Sultan, Büyük Emir Orhan’ın oğlu, Murad’ın oğlu Çelebi Bayezid-Allah onu sağlam binanın inşasını emretti ve 791 yılında bina kılındı, Allah sahibi için kutlu etsin.

Bu kitabeye göre de hamamın Yıldırım Beyazıt’ın emri ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca kapı kemerinin kilit taşı üzerinde de mimarının Ömer İbn-i İbrahim olduğu yazılıdır.

Hamamın erkekler kısmının soyunmalığı yol seviyesinden üç basamak aşağıda olup, yuvarlak bir kemerli kapıdan içeriye girilmektedir. Soyunmalık kare planlı, üzeri pandandifli bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin ortasına da aydınlık feneri açılmıştır. Soyunmalığın ortasındaki havuzun kenarları yıldız şekilleri ve mukarnaslarla süslenmiştir. Buradan büyük bir niş halindeki kapıdan soğukluğa geçilmektedir. Bu bölümün kuzey ve batı duvarlarına birer küçük niş açılmış olup, bu nişler aynı zamanda soğukluk ile bağlantıyı sağlamaktadır. Bursa kemerli büyük bir nişi bulunan soğukluğun güneyinde kubbeli bir hücre, doğusunda da beşik tonozlu helalar bulunmaktadır. Soğukluğun kuzeyindeki bir kapı ile de kare planlı bir başka hücreye geçilmektedir. Sıcaklık soğukluğun sonunda yer alıp, batı ve kuzey kenarları iki büyük bursa kemerli niş ile genişletilmiştir. Doğu kenarında özel halvet hücreleri, güneybatı köşesinde de bir diğer halvet hücresi bulunmaktadır. Bütün bu bölümler küçük kubbelerle örtülmüştür.

Hamamın kadınlar kısmı, erkekler kısmından biraz daha farklı ve küçüktür. Soğukluğu kare planlıdır. Üzeri de dört büyük trompun taşıdığı büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Burası da erkekler kısmında olduğu gibi ikinci bir hücre ile soğukluğa açılmaktadır.


Sultan Hamam (Merkez)

Bolu Büyük Cami Mahallesi’nde, Saraçhane Sokağı’nda yer alan Sultan Hamam’ın Vakıf kayıtları ve mimari üslubuna göre XVI.yüzyıl eseri olduğu anlaşılmaktadır. Hamam Sokollu Mehmet Paşa Vakfındandır. Bu hamam ile ilgili bir söylentiye göre; Şemsi Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Ancak bu iddia kesinlik kazanamamıştır.

Hamam XIX.yüzyılda yapılan onarımlarla ön kısmı bütünüyle değişmiştir. Hamam erkekler ve kadınlar kısmı ayrı ayrı olmak üzere çifte hamam düzenindedir. Her iki bölüm de birbirinin eşidir. Soyunmalık bölümünün üzeri fenerli olup, bunun altında da bir şadırvan bulunmaktadır. Erkekler kısmında soyunmalığın içerisine dar bir çıkıntı olarak ayna tonozlu bir bölüm eklenmiştir. Bu bölüm soğukluğu oluşturmaktadır. Böylece dar bir soğukluktan doğrudan doğruya sıcaklığa geçilmektedir. Kadınlar ve erkekler kısmındaki soğukluğun orta yerinde bulunan 4.06x8.70 m. ölçüsünde dikdörtgen bir bölümden de sıcaklığa geçilmektedir. Bu bölüm enine dikdörtgen olup, ortasında kare ve bunun iki yanında da iki büyük kemerle orta kısımdan ayrılmaktadır. Sıcaklığın kuzey kenarında hamamın ana duvarlarından dışarıya çıkıntı halinde tonoz örtülü helalar eklenmiştir.


Aşağı Hamam (Gerede)

Gerede Kitiller Mahallesi’nde, Bolu Caddesi’nde bulunan Aşağı Hamam’ın Yıldırım Beyazıt döneminde, XIV.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.

Hamam moloz taştan yapılmış olup, soyunmalık 6x4 m. ölçüsünde ahşaptandır. Soğukluk tonoz örtülü, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Buradan dar bir koridorla 4x7 m. ölçüsünde sıcaklığa geçilmektedir. Kubbe ile örtülü sıcaklıkta kubbenin iki yanında tonozlu eyvanlar bulunmaktadır.


Yıldırım Hamamı (Gerede)

Yıldırım Hamamı, Gerede’de Yıldırım Beyazıt adına 1388’de, cami ile aynı tarihte yapılmıştır.

Hamam, tuğla hatıllı moloz taştan yapılmış, dikdörtgen planlıdır. Soyunmalık kısmı yıkılmış, ancak yakın tarihlerde de bütünü ile restore edilmiştir. Bu arada da hamama yeni bir soyunmalık eklenmiştir. Hamamın ön kısmındaki kalıntılardan anlaşıldığına göre asıl soyunmalığın kare planlı olduğu sanılmaktadır. Soğukluğun üzeri pandantifli kubbe ile örtülü olup, 3.75x3.75 m. ölçüsündedir. Soyunmalığın batısındaki bir kapı ile 3.90x5.45 m. ölçüsünde sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Sıcaklık iki bölüm halinde olup, birinci bölüm daha geniş ve kubbelidir. İkinci bölüm daha basık, küçük ve eyvan şeklindedir. Batı köşesinde tromplu kubbe ile bu bölümün üzeri örtülmüştür. Sıcaklığın doğusunda iki halvet hücresi bulunmaktadır. Buradaki kubbe yukarıya doğru daralarak yıldızlarla dekore edilmiştir. Hamamın kuzeybatısında küçük bir çıkıntı oluşturan bölüm helalara ayrılmıştır.


Süleyman Paşa Hamamı (Göynük)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00006077.jpg
Göynük Süleyman Paşa Camisi’nin kuzeydoğusunda bulunan bu hamamı Gazi Süleyman Paşa 1335-1338 yıllarında cami ile birlikte yaptırmıştır.

Çifte hamam olarak yapılan bu hamamın sıcaklık ve soğukluk kısımları yan yanadır. Erkekler bölümünün soyunmalığına batı köşesindeki bir kapıdan girilmektedir. Soyunmalık tromplar ve bunların arasındaki nişler ile hareketlendirilmiştir. Merkezi bir kubbenin örttüğü bu bölümün kuzeybatısındaki iç içe nişten sonra soğukluk kısmına geçilmektedir. Soyunmalığın arkasında beşik tonozla örtülü küçük bir koridor ve onun batısında yine beşik tonozla örtülü helalar yer almaktadır. Bu bölümler tonozların ortasına açılan konik şekilli pencereler ile aydınlatılmıştır. Soğukluk kare planlıdır. Bunun doğusunda sivri kemerli büyük bir eyvan ve bu eyvanın ortasında da yine sivri kemerli bir niş bulunmaktadır. Batı ucundaki sivri kemerli eyvanın altından sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklık üç eyvanlı olup, üzeri yarım bir kubbe ile örtülmüştür. Eyvanların üzerinde ise beşik tonozlar bulunmaktadır. Sıcaklığın kuzey, batı ve güneydoğu köşelerinde de üzerleri kubbelerle örtülü küçük hücreler yer almaktadır.

Kadınlar kısmında soğuklu diğerine göre daha küçük ve kubbelidir. Sıcaklık kısmı ve hücreleri erkekler bölümüne göre çok daha küçüktür.


Yukarı Hamam (Mudurnu)

Mudurnu’nun Havlu Mahallesi’nde bulunan Yukarı Hamam, üzerindeki kitabesinden anlaşıldığına göre, 1899 yılında yapılmıştır. Hamam soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiş ve oldukça küçük bir hamamdır. Soyunmalık kare planlı, ahşap tavanlıdır. Ayrıca burada fıskiyeli bir havuz bulunmaktadır. Soyunmalığın güneyindeki dar bir kapıdan uzun bir koridora geçilmekte olup, bunun batısına da helalar yerleştirilmiştir. Güneyindeki bir başka kapıdan da beşik tonozlu dikdörtgen biçimli soğukluğa geçilmektedir. Sıcaklık hamamın doğusunda bulunmaktadır. Kare planlı olan sıcaklık, pandandifli bir kubbe ile de üzeri örtülüdür. Sıcaklığın yanında yine kubbeli iki halvet hücresi bulunmaktadır.


Yıldırım Hamamı (Mudurnu)

http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00006074.jpg
Mudurnu Büyük Cami Mahallesi’nde olan bu hamam, Yıldırım Camisi’nin karşısındadır. Erkekler bölümünün giriş kapısı üzerindeki kitabeden Yıldırım Beyazıt tarafından Ömer Bin İbrahim’e 1382 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Kitabe:

Amere Hâze-l hama mel mubareke el-emir-ül kabir
El Müeyyedü bilizzi vel ihsan Sultan
Bayezid Bin Murad Bin Orhan halledallahü devletihi fi sene evbaa ve sana nine ve seb’a miye

Bu kitabenin yanında ayrı bir bölümde hamamı yaptıranın ismi “Ammera Ömer bin İbrahim” yazılıdır.

Hamam moloz taş duvarlı olup, saçak silmeleri derzli kesme taştandır. Hamamın güney ve kuzey kısmındaki duvarları ve bunları örten kiremitli çatı girintili çıkıntılı olup, karmaşık bir plan göstermektedir. Gerçekte bu karışıklık sonraki yıllarda hamama yapılan eklere kaynaklanmaktadır.

Erkekler bölümünün soyunmalığı ile sıcaklığı doğuda yan yanadır. Kadınlarınki ise batıda yer almaktadır. Bu bölümler kare planlıdır. Üzeri yüksek bir kasnak ve kubbe ile örtülüdür. Bu kasnak silindirik olarak başlar ve sonra da sekizgen’e dönüşür. Ancak bu üst örtüyü oluşturan kubbe ve sekizgen kasnak, basık kiremitli çatının içerisinde kalmıştır.

Hamamın girişi mukarnaslı kalın duvarlar arasında dehliz şeklindedir. Soyunmalık pandandifli kubbe ile örtülüdür. Üzerindeki aydınlık fenerinin altına da büyük fıskiyeli bir havuz yerleştirilmiştir. Soyunmalığın batısındaki büyük bir niş içerisindeki mukarnaslı kapıdan soğukluğa geçilmektedir. Bu kapının arkasında küçük bir koridor bulunmaktadır. Kuzey kısmındaki ikinci bir kapıdan yine bir koridora geçilir. Bu küçük koridorların sıcaklık ve soğukluk kısımlarındaki buhar ve kokuların giderilmesi için yapıldığı sanılmaktadır. Soğukluğun kuzeyinde dikdörtgen planlı mekan Türk üçgenli bir kubbe ile örtülmüştür. Ayrıca bu bölümün güneyine yine sivri kemerli büyük bir niş ve küçük dolap nişleri yapılmıştır. Soğukluğun kuzey batısından yine başka bir koridora geçilir. Bu koridorun üzeri ocak bacası şeklindedir. Buradan geçilen ikinci bir koridorun sonunda dikdörtgen bir bölüm bulunmaktadır. Bunun ortası kubbe ile örtülmüş, diğer bölümleri ise tonozludur. Buradan asıl sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın ortasında kare planlı göbek taşı yer almaktadır. Bu mekanın doğu ve batı kenarları da büyük eyvanlar halindedir. Sıcaklığın üst örtüsü zengin bir mimari göstermektedir. Buradaki özel halvet hücresi dört kenarın ortasından başlayan mukarnaslı ayaklar, orta kısımdaki sekizgen fener ve küçük aydınlatma pencereleri ile üst örtü görkemli bir görünüş kazanmıştır.

Hamamın erkekler bölümünün son derece zengin bir mimarisinin olmasına karşılık, kadınlar kısmı sade ve belirli bölümlerden meydana gelmiştir. Buradaki soyunmalık ahşap tavanlı, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Soğukluk ise peşpeşe iki kare hücreden meydana gelmiştir. Bunların da üzeri Türk üçgenlerinin oluşturduğu pandantifli kubbe ile örtülmüştür. Kadınlar kısmının sıcaklığı, erkekler kısmı sıcaklığının hemen arkasında olup, ondan daha küçüktür. Üzeri yine kubbe ile örtülüdür ve iki yanında da iki eyvan bulunmaktadır. Buradaki özel halvet hücreleri erkekler kısmının aksine yan yana iki kare hücreden meydana gelmiştir.

Hamamın erkekler ve kadınlar kısmı arasında külhan ve sarnıçlar bulunmaktadır.


Yıldırım Beyazıt Hamamı (Yeniçağa)

Yeniçağa İlçesi, Eskiçağa Köyü’nde bulunan bu hamam Yıldırım Beyazıt adına 1388 yılında yaptırılmıştır.

Bu hamam moloz taştan yapılmış küçük bir hamam olmasına rağmen mimari yönden önemli bir yapıdır. Soğukluk kısmı yıkılmış ve yeniden yapılmıştır. Sıcaklık kısmı iki bölümlü olup, üzeri Türk üçgenleri ve istiridye şeklindeki tromplardan oluşan bir kubbe ile örtülüdür.


Bolu Ovasının güneyinde, Bolu Dağı’nın eteklerinde Bolu kaplıcaları bulunmaktadır. Bu kaplıcalar Karacasu Mevkiinde, Kuzey Anadolu Fay Hattına bağlı su kaynaklarıdır. Kaplıcalar Bolu’ya 5 km. uzaklıkta olup, Büyük ve Küçük Kaplıca olarak isimlendirilmişlerdir. Burası 1993 yılında Termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmiş, Termal Oteli yakınında Sağlık Bakanlığı’na bağlı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi de burada kurulmuştur.

Büyük Kaplıca’nın 40-44 0C, Küçük Kaplıca’nın da 40-46 0C sıcak kaplıca suyu vardır. Bu kaplıcaların debisi çok yüksek olmayıp, yakın tarihlerde yapılan çalışmalarda bu debi 55 lt/sn’ye çıkarılmıştır. Bu suyun bileşiminde demir ve kükürt bulunmakta olup ayrıca suyun radyoaktiflik özelliği de vardır. Sağlık Bakanlığı bu kaplıcanın siyatik, böbrek hastalığı, kadın ve cilt hastalıklarında yararlı olduğunu belirlemiştir.


Çatak Kaplıcası (Göynük)

Göynük ilçesinin 30 km. güneydoğusunda dik yamaçlar arasında bulunan Himmetoğlu Köyü yakınındaki vadide Çatak Kaplıcası bulunmaktadır. Kaplıcanın çevresinde Roma döneminden kalma kalıntıların bulunuşu, Romalıların bu kaplıcadan yararlandığına işaret etmektedir.

Çatak Kaplıcası’nın suyu 32 0C sıcaklığında olup, bileşiminde kalsiyum bikarbonat bulunmaktadır. Bu kaplıcanın suyu çocuk felci, yarım felç, romatizma ve siyatik gibi hastalıklara iyi gelmektedir.


Sarot (Sarıot) Kaplıcası (Mudurnu)

Mudurnu ilçesinin 30 km. kuzeybatısında, Taşkesti Beldesi’nde bulunan Sarot Kaplıcası, Sarot Köyü’ne 500 m. uzaklıktadır. Bu kaplıcanın suyu böbrek, idrar yolları ve romatizma hastalıklarına iyi gelmektedir.


Babas Kaplıcası (Mudurnu)

Mudurnu’ya 5 km. uzaklıkta bulunan Babas Kaplıcası’nın suyu değişik debiye sahip olup, suyun sıcaklığı 37.2 0C’dir. Bu kaplıcaya değişik kaynaklardan sular geldiğinden kaynağın noktaları zaman zaman değişmektedir. Kaplıcanın suyu romatizma, kadın, sindirim, böbrek ve metabolizma hastalıklarına iyi gelmektedir. İçme olarak kullanıldığında da karaciğer ve safra yolu hastalıklarında da etkili olmaktadır.


Bağlum (Kesenözü) Kaplıcası (Seben)

Seben ilçesinin 14 km. güneyinde Kesenözü Köyü yakınındaki bir vadi içerisinde bulunan Bağlum Kaplıcası, aynı zamanda Pavlu Kaplıcaları olarak tanınmaktadır. MTA’nın yapmış olduğu araştırmada beş değişik kaynağın su sıcaklıklarının 26, 60, 68, 74 ve 78 0C olduğu belirlenmiştir. Bu kaplıcanın suları sodyum bikarbonatlı sular grubuna girmektedir. Mide, safra kesesi, çocuk felci, solunum ve dolaşım bozukluklarında yararlı olduğu belirlenmiştir.