Hekim Dede Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Hekim Dede Camisi’nin kuzeybatı köşesine bitişik olan bu çeşmenin kitabesinden öğrenildiğine göre; Hekim Dede isimli bir kişi tarafından 1708 yılında yaptırılmıştır. Şanlıurfa’da iki yönlü çeşme tiplerinden olmasından ötürü tek örnektir.
Kare planlı, üzeri beşik tonozlu olan çeşmenin her iki cephesinde yivli ve stalaktit başlıklı köşe sütuncukları bulunmaktadır. Çeşmenin yuvarlak nişi içerisine talik yazılı kitabesi ile ayna taşı yerleştirilmiştir.
Kadıoğlu Cami (Emencekzade) Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Kadıoğlu Camisi’nin avlu girişinin doğusuna bitişik olan bu çeşmenin kitabesinden öğrenildiğine göre; Emencikzâde lakaplı biri tarafından 1723 yılında yaptırılmıştır. Bu çeşme aynı zamanda Karakoyun Deresi üzerindeki su kemerinden şehre gelen Kerhiz Suyu’nun çevredeki yapılara dağıtım (Taksimiye) görevini üstlenmiştir.
Çeşme kesme taştan dikdörtgen planlı olup, çeşme nişi zikzak kemerlidir. Bu görünüşü ile de Şanlıurfa çeşmeleri arasında tek örnektir.
Firuz Bey Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Yıldız Meydanı’nda bulunan Eyyubi Medresesi’nin (1191) yerine yapılmış olan Nakipzade Hacı İbrahim Efendi Medresesi’nin (1781) güney cephesindedir. Kitabesinden öğrenildiğine göre medrese ile birlikte 1781’de Firuz Bey isimli bir kişi tarafından yaptırılmıştır. Kitabesinde aynı zamanda bu çeşmeden Kerhiz Suyu’nun da aktığı belirtilmiştir.
Çeşme medrese duvarına gömülü, sivri kemerli olarak yapılmıştır. Köşelerinde birer sütunçe bulunmaktadır. Çeşme nişinin içerisinde çeşme aynasının bulunduğu bölüm yuvarlak kemerli olup, kemer iki renkli taşların alternatifli olarak dizilmesi ile meydana gelmiştir. Nişin önünde yalak taşı da bulunmaktadır.
Yıldız Meydanı Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Yıldız Meydanı’nda Eyyubi Medresesi’nin kuzey köşesinde bulunan bu çeşmenin kitabesi bulunmadığından kimin tarafından ve ne zaman yaptırıldığı bilinmemektedir.
Çeşme mihrap nişi şeklinde olup, bezemesizdir ve medrese duvarına gömülü olan niş içerisine yuvarlak bir de yalak taşı konulmuştur.
Haydar Ağa Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa’da Çakeri Camisi karşısındaki taş bir evin cephe duvarına yerleştirilen bu çeşme Köroğluzadelerden Haydar Ağa tarafından 1885 yılında yaptırılmıştır.
Çeşme yüksek ölçüde, sivri kemerli bir niş içerisindedir. Bu nişin içerisindeki dikdörtgen çerçeveli bir bölüme de ayna taşı, içerisine de yalak yerleştirilmiştir. Çeşme sade ve bezemesizdir.
Adile Hanım Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Cami-i Kebir Mahallesi Kubbeli Mescit Sokağı’ndaki kesme taştan bir evin duvarına yerleştirilen bu çeşme sivri kemerli olup, Adile Hatun tarafından 1870 yılında yaptırılmıştır. Bu çeşme 1980 yılında önünde açılan yol nedeniyle yıktırılmış, kitabesi de Şanlıurfa Müzesi’nde koruma altına alınmıştır.
Yusuf Paşa Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Yusuf Paşa Camisi’nin duvarına bitişik olan bu çeşme 1881 yılında yaptırılmıştır. Kitabesini Şair Abdi yazmıştır. Ayrıca Şair Nabi’nin divanında da bu çeşme ile ilgili bir beyit bulunmaktadır. Bu çeşme günümüze gelememiştir.
Hüseyin Ferideddin Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa’da bulunan bu çeşme Hartavizade Hafız Muhammed Selim Efendi’nin (1860) mezarının Dabbakhane Camisi’nin yanına nakledilmesinden sonra Hüseyin Ferideddin Efendi tarafından 1880 yılında yaptırılmıştır.
Küçük bir duvar çeşmesi olup, dilimli bir niş içerisinde ayna taşı bulunmaktadır. Çeşme yerden 1.00 m. yüksekliğindedir.
Hafız Süleyman Bozan Efendi Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Hekim Dede Mahallesi, Akyol Sokak’ta bulunan bu çeşme, Siverekli Camisi’nin avlu kapısının doğusunda duvar içerisindedir. Kitabesinden öğrenildiğine göre; Gömükzade Vaiz Muhammed Efendi’nin oğlu Hafız Süleyman Bozan Efendi tarafından 1882 yılında yaptırılmıştır.
Çeşme zeminden 1.00 m. yüksekliğinde, kesme taştan sivri kemerli bir niş içerisindedir.
Şeyh Saffet Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Ellisekiz Meydanı’nda, Şeyh Saffet Tekkesi’nin meydana yönelik batı cephesinde bulunmaktadır. Şeyh Saffet Efendi’nin 1891 tarihli manzum kitabesinden öğrenildiğine göre çeşmenin de kendisi tarafından yaptırılmıştır.
Duvardan dışarıya taşkın olan çeşme kesme taştan, sivri kemerlidir. XIX.yüzyıl Barok üslubunu yansıtan bezemesiz bir çeşme örneğidir. Çeşme nişi içerisinde dilimli kemerli ikinci bir niş bulunmaktadır. Her iki kemer arasında da palmet motifli bir friz dikkati çekmektedir.
Şeyh Benderiye Cami Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Şeyh Benderiye Camisi’nin avlusunun duvarı üzerindeki bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre 1909 yılında yaptırılmıştır. Kitabede banisinin ismi yazılı olmamasına rağmen çeşmenin de camiyi yaptıran Bekir Bey tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır.
Çeşme dışarıya taşkın biçimde sivri kemerlidir. Çeşme üzerindeki bazı izlerden ilk yapılışında kalem işleri ile süslü olduğu anlaşılmaktadır.
Ebeler Sokağı Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Gölbaşı Mahallesi’nde Ebeler Sokağı’nda bulunan bu çeşme taş bir evin cephesine yerleştirilmiştir.
Kesme taştan olan çeşme dışarıya taşırılmıştır. Yuvarlak kemerli çeşme nişi bilinmeyen bir tarihte duvar örülerek iptal edilmiştir. Bu bakımdan kitabesi günümüze gelememiş ve kimin tarafından da yaptırıldığı bilinmemektedir.
Yıkık Sokak Çeşmesi (Merkez)
Şanlıurfa Bıçakçı Mahallesi, Yıkık Sokak’ta bulunan bu çeşme taş bir evin dış cephesine yerleştirilmiştir. Hafif dilimli kemerli çeşme nişinin içerisi moloz taş doldurularak kullanılamaz bir duruma getirilmiştir. Bu nedenle taş duvar örgüsünün altında kitabesinin olup, olmadığı bilinmemektedir. Banisinin kim olduğu ve ne zaman yapıldığı da bilinmemektedir.
Serap Çeşmesi (Siverek)
Şanlıurfa ili Siverek ilçesinde, Yeraltı hamamı yakınında bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze ulaşamamış olup, yapım tarihi bilinmemektedir.
Siyah bazalt taştan yapılmış olan çeşmenin üzeri kubbe ile örtülüdür. Çeşmeye ait taş su kanallarının kalıntıları bulunmuş ve bunların kaleden buraya getirildiği anlaşılmıştır.
