Aydın Han, Hamam ve Kervansarayları

Zincirli Han (Merkez)

Nasuh Paşa Külliyesinin doğusunda yer alan Zincirli hanı iki bölümlüdür. Bunlardan ana bölüm dikdörtgen planlı ve iki katlıdır. Bu bölümün caddeye açılan kapısı üzerinde 1708 yılında yaptırıldığı yazılıdır. Moloz taş ve tuğla ile yapılan hanın tonozla örtülü sivri kemerli girişi iç avluya açılmaktadır. Avlunun birinci katında 18, ikinci katında da 27 odası vardır. Ahşap örtülü odalarda ocaklar ve dolap nişleri bulunmaktadır. Avlunun güneydoğusundaki bir koridordan hanın ikinci bölümüne geçilir. Buradaki cadde üzerinde sivri tuğla kemerli üç dükkân bulunmaktadır. Bu bölümlerde yolcuların hayvanları ve arabaları için ayrı bölümler vardır.


Gümrükönü (Çifte Hamam) Hamamı (Merkez)

Aydın, Gümrükönü Mahallesi’ndeki bu hamamın kimin tarafından yaptırıldığı belli değildir. Ancak mimari yapısından XVI.yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır. Osmanlı hamamlarının ilginç örneklerinden olan bu hamam, çifte hamam plan düzenindedir. L biçimindeki kadınlar bölümü, erkekler bölümünden biraz daha küçük olup, moloz taştan yapılmıştır. Kemerlerinde yer yer tuğlalar da kullanılmıştır. Hamamın duvarları her iki bölümde de düz klasik saçaklıdır. Yalnızca soyunmalıklarda bu saçaklar kirpi saçak biçimindedir. İç bölümlerde geçişi sağlayan trompların içerisi ince yivlerle hareketlendirilmiştir. Soyunmalıktan kemerli bir kapı ile iki bölümlü ılıklığa, oradan da sıcaklığa geçilir. Burası dikdörtgen biçiminde olup, iki sivri kemerle üç bölüme ayrılmıştır. Bunların ortaları kubbeli, yanları da tonoz örtülüdür. Erkeklerin soyunmalık kısmına güneydeki büyük bir kapıdan girilir. Günümüze orijinal konumu ile ulaşan soyunmalığın ortasında yer alan havuzun mermer kenarları devrinin özelliklerini yansıtan taş oymalıdır. Soyunmalığın kuzey duvarının ortasında bulunan kapıdan iki sivri kemerle üç bölüme ayrılmış ılıklık kısmına geçilir. Bunun da ortası kubbe yanları tonoz örtülüdür. Erkekler bölümünün sıcaklığı kare planlı olup, merkezi bir kubbe ile örtülmüştür. Sıcaklığın dört kenarındaki köşelere özel halvet hücreleri yerleştirilmiştir. Hamamın kuzey yüzünde kadınlar ve erkekler bölümü boyunca uzanan sıcak su sarnıcı ile külhan bulunmaktadır.


Cemal Bey Hamamı (Bey hamamı) (Merkez)

Aydın Köprülü Mahallesi’nde yer alan bu hamam, Nasuh Paşa Külliyesinin biraz ötesindedir. Hamamın üzerindeki yazıttan Cemal Bey tarafından 1764’te yapıldığı anlaşılmaktadır. Halk arasında Bey Hamamı olarak tanınan bu hamamın duvarları moloz taştandır. Klasik Osmanlı hamamlarına göre planı farklı bir biçimdedir. Sekizgen kasnaklı kubbesi ana mekanı örtmekte olup, kirpi saçakları üzerindeki saçak korkulukları dikkati çekmektedir.


Hacı Veli Hamamı (Karacasu)

Karacasu yaylalı Mahallesi’nde Hacı Veli tarafından 1727 yılında yaptırılmıştır. Günümüze oldukça iyi bir durumda gelen hamamın girişinde küçük bir soyunmalığı vardır. Hamamın üzerini örten kubbesi orijinal olup, son yıllarda onarılmıştır.


Kaleiçi Hamamı (Öküz Mehmet Paşa Hamamı) (Kuşadası)

Öküz Mehmet paşa Kervansarayı ve kalesi ile birlikte XVII.yüzyılın ilk yarısında yaptırılmıştır. Yazıtı günümüze ulaşamadığından yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Çifte hamam şeklinde olup, soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık bölümlerinden ayrı ayrı oluşmaktadır. Basık kubbeli, çokgen gövdeli kubbesi, kare planlı yapıyı örtmektedir. Soğunluk ve soyunmalıklar kiremit örtülüdür. Ancak soyunmalık kısmı büyük değişikliğe uğramış ve erkekler bölümü sıcaklığında görülen göbek taşı, kadınlar bölümünde yoktur.


Yeni Belediye Hamamı (Kuşadası)

Çifte hamam plan düzeninde olup, kapısı üzerindeki yazıttan 1881 tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Planı orijinalliğini kaybetmiş, soyunmalık kısmı bir takım bölmelere ayrılmıştır. Soğukluk üzerinde iki küçük kubbeli mekanıyla, büyük kubbeli sıcaklıktan meydana gelmiştir.


Türk Hamamı (Söke)

Antik Milet hamamının bulunduğu yerde XV.yüzyılda yapılmıştır. Kareye yakın dikdörtgen planlı hamamın yapımında, antik çağlara ait taşlardan yararlanılmıştır. Günümüze soyunmalık kısmı gelememiştir. Ortadaki büyük kubbeli sıcaklığın iki yanındaki halvet hücreleri, sıcak su sarnıcının yanında uzanmaktadır. Bu hamamda da dikkati çeken özellik orta kubbedeki mukarnaslarla süslü pandantiflerdir. Ancak kubbe, yıkılmıştır. Hamamın giriş ve iç kısmındaki duvarlara çizgilerle gemi resimlerinin yapılmış olması, bu hamamın Milet’e gelen denizciler tarafından kullanıldığını göstermektedir.


Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı (Kuşadası)

Kuşadası iskelesi yakınında 1618 yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.Osmanlı dönemi kervansaraylarında uygulanan kare veya kareye yakın dikdörtgen revaklı avlu şeması burada da tekrarlanmıştır. Ancak onlardan farklı olarak iki katlıdır. Moloz taş, tuğla ve kesme taştan yapılmış, 10 metre yüksekliğindeki kalın duvarların çevrelediği dikdörtgen planlıdır. İki katlı kervansarayın kapıları caddeye ve denize bakan duvarlarındadır. Kervansarayın cephelerinde bir sıra tuğla kemerli dikdörtgen pencereler açılmıştır. Batı ve kuzey cephelerindeki girişler düzgün kesme taştan yapılmış dışarıya çıkıntı yapar durumdadırlar. Orta avlusunun etrafında, her iki katta tonozla örtülü, içlerinde birer ocak ve niş olan 28’er oda yer almaktadır. Üst katlara avludan iki taş merdivenle çıkılır. Yapının dış duvarları üzerinde yöreye yapılan korsan saldırılarında atılan güllelerin izleri görülmektedir.

Kervansaray, 1966 yılında onarılmıştır. Günümüzde otel olarak kullanılmaktadır.

Milet Kervansarayı (Söke)

Milet antik kentinde tiyatronun önünde XV.yüzyılda Menteşeoğlu İlyas Bey tarafından yapılmıştır. Küçük bir avlunun çevresinde üzeri tonozlu, kapalı mekanlardan oluşmuştur. Kervansarayın girişi doğu cephesinde olup, ayrıca bu girişin karşısına hayvanlar için ahırlar yapılmıştır.