Hatuniye Hamamı (Merkez)
Manisa il merkezinde Hükümet Konağının yakınında bulunan Hatuniye Külliyesi’ni Sultan II.Bayezıd’ın eşlerinden Hüsnüşah Hatun adına oğlu Şehzade Şehinşah,vakfiyesinden öğrenildiğine göre 1490-1491 yıllarında yaptırmıştır. Külliye cami, sıbyan mektebi, han ve hamamdan meydana gelmiştir.
Serabad Mahallesi’nde, Hatuniye Camisi’nin vakıfları arasında ismi geçen Hatuniye Hamamı 1940’lı yıllara kadar ayakta duruyordu. Vakfiyesinden de sabahları erkeklere, öğleden sonra da kadınlara ayrıldığı yazılıdır. Bu bakımdan hamamın tek hamam olduğu öğrenilmektedir.
Hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiş, kaba ve moloz taştan tuğla derzli olarak yapılmıştır. Dikdörtgen planlı hamamın üzerinin kubbelerle örtülü olduğu kaynaklardan öğrenilmektedir.
Karaköy Hamamı (Merkez)
Manisa Karaköy semtinde bulunan Karaköy Hamamı’nın kitabesi bulunmadığından yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir. Ancak kaynaklardan bu hamamın İvaz Paşa vakfından olduğu öğrenilmiştir.
Hamamın yapımında moloz taş ve eski kalıntıların yapı malzemelerinden yararlanılmıştır. Hamam soğuklu ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Hamamın girişi iki Bizans başlığına oturan mermer sütunların taşıdığı üç kubbeli revak şeklindedir. Ön cephe kırmızı tuğlalarla örülmüş ve geometrik şekillerle süslenmiştir. Üzeri kubbeli soyunmalık günümüzde onarım sonrası kiremitle kaplanmıştır. Nusret Köklü’den öğrendiğimize göre; eski resimlerinde bu bölümün üzeri orijinalinde çift kamburlu ve oluklu alaturka kiremitle örtülüdür.
Soğukluk kısmını örten büyük kubbenin çevresine soyunma yerleri yapılmıştır. Buradan dikdörtgen planlı üzeri dört kubbe ile örtülü ılıklığa, oradan da sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın orta mekânı kubbe ile örtülüdür. Ortasında sekizgen bir göbek taşının bulunduğu sıcaklığın külhana doğru çıkıntısının iki yanına iki kubbeli mekân ve küçük bölümler yerleştirilmiştir. Bu bölümün yanına soğuk su deposu ile tonoz örtülü külhana yer verilmiştir.
Hüsrev Ağa Hamamı (Merkez)
Manisa Sakarya Mahallesi’nde Hüsrev Ağa Camisi’nin karşısında buluna bu hamam camiye gelir sağlamak amacıyla Hüsrev Ağa tarafından 1558 yılında yaptırılmıştır. Hamam Hüsrev Ağa Camisinin yapımından üç yıl sonra yapılmıştır. Günümüzde harap bir durumda bulunan hamam kaba taş, yatay ve dikey tuğlalardan olup tek hamam plan düzenindedir. Batı yönünde sivri kemerli bir girişi bulunmaktadır. Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Girişi tonoz örtülü olup bunun iki yanında önleri açık iki yuvarlak kemerli mekân bulunmaktadır.
Giriş kapısı üzerindeki kitabenin mealen anlamı şöyledir:
“Hayrat ve hasenat sahibi olan Hüsrev Ağa bu hamamı 966 yılının safer ayı ortalarında bina etmiştir.(Aralık 1558)”
Hamamın soyunmalık bölümünün üzeri kiremit örtülü kubbedir. Üzerine bir de aydınlık feneri yerleştirilmiştir. Bu bölüm 8.80x8.80 m. ölçüsünde kare planlı olup ortasına sekiz köşeli bir havuz yerleştirilmiştir. Bu bölümden dikdörtgen şeklinde ılıklığa geçilmektedir. Ilıklığın ortası küçük bir kubbe iki yanı da ayna tonoz örtülüdür. Sıcaklık dikdörtgen planlı, ortası kubbeli iki yanı ayna tonozludur. Ortasında sekizgen bir göbek taşı oturtulmuştur. Buradan kubbeli iki halvete geçilir. Hamamın arkasına da tonozlu bir külhan hamamı boydan boya kesecek şekilde yerleştirilmiştir.
Dilşikar Hamamı (Merkez)
Manisa, Tabakhane deresinin doğusunda, Dilşikar Mahallesi’nde, Dilşikar Hatun’un 1579 tarihli Dilşikar Camisi’ne gelir sağlamak amacıyla aynı tarihte yaptırılmıştır.
Hamam erkekler ve kadınlar kısımlarından olan Osmanlı hamam mimarisindeki çifte hamam plan düzeninde yapılmıştır. Hamamın her iki bölümü birbirinin eşidir. Hamamın moloz taş duvar örgüleri arasında yassa tuğlalar yerleştirilmiş ve duvarları bu şekilde örülmüştür. Günümüze harap bir durumda gelen hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Hamamın üzeri kubbeli soyunmalık kısmından, tonoz örtülü ılıklığa oradan da Kare planlı kubbeli sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın ortasında sekizgen bir göbek taşı ile köşelerinde de halvet hücreleri bulunmaktadır.
Alay Bey Hamamı (Merkez)
Manisa Alaybey Mahallesi’nde bulunan hamam, Dilşikar Hatun’un eşi Ferhat Ağa tarafından yaptırılmıştır. Hamamın yapım tarihini gösteren kitabesi günümüze gelememiştir. Yapı üslubundan ve Dilşikar Hatun ile Ferhat Ağa’nın XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaşadığı göz önüne alındığında hamamın XVI. yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır.
Hamam moloz taştan yapılmış, duvar örgüleri arasına yer yer yassı tuğlalar yerleştirilmiştir.
Hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmuş tek hamam plan düzenindedir.
Alaca Hamam (Merkez)
Manisa Murat Caddesi’nde bulunan hamamın yapım tarihi bilinmemektedir. Bunu belirten kitabe ile kayıtlara rastlanmamıştır. Osmanlı çifte hamam plan düzeninde olup yapımında moloz taş ve yassı tuğlalar kullanılmıştır. Mimari üslubundan XV.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.
Hamam soyunmalık, ılıklı ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Soyunmalık kare planlı olup üzeri Türk üçgenlerinin yardımı ile merkezi bir kubbe ile örtülmüştür. Buradaki bir kapıdan ayna tonoz örtülü, dikdörtgen planlı ılıklığa, oradan da dikdörtgen planlı sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın üzeri merkezi bir kubbe ile örtülmüş, kubbe dışındaki mekânlar ise tekne tavanla kapatılmıştır. Ortasında sekizgen bir göbek taşının bulunduğu sıcaklığın sonunda iki büyük ve kubbeli halvet bölümüne yer verilmiştir.
Yakup Ağa (Cumhuriyet) Hamamı (Merkez)
Manisa’daki bu hamamı Darüssâde Ağası Yakup Ağa, 1574 yılında yaptırmıştır. Osmanlı hamam mimarisinde çifte hamam düzenindeki hamamın erkekler ve kadınlar bölümleri birbirinin eşidir. Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Kaba yontma taş ve yassı tuğlalardan duvarları örülmüştür.
Soyunmalık bölümü kare planlı olup, üzeri kubbe ile örtülmüş, ortasına bir havuz yerleştirilmiştir. Ilıklık dikdörtgen planlıdır. Ilıklıktan geçilen sıcaklık oldukça geniş ve kare planlıdır. Üzerini örten, aydınlık fenerinin de bulunduğu, sekizgen kasnaklı, tromplu kubbenin altında sekizgen bir göbek taşı bulunmaktadır. Hamam günümüzde de kullanılmaktadır.
Paşa Hamamı (Akhisar)
Manisa Akhisar ilçesinde, Paşa Mahallesi’nde bulunan Paşa Camisi ile birlikte bu hamam da yapılmıştır. Cami 1469 tarihlidir. Hamamın da aynı tarihte yapıldığı sanılmaktadır. Mimari üslubu da XV.yüzyıla ait olduğuna işaret etmektedir. Hamamın banisi, aynı zamanda camiyi de yaptıran Sarı Ahmet Paşa’dır.
Hamam moloz taş ve yassı tuğlalardan örülmüş bir duvar işçiliği göstermektedir. Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşan hamamın soyunmalık ve sıcaklık bölümleri kubbelerle örtülmüş, soyunmalığın içerisine sekizgen bir havuz, sıcaklığın içerisine de yine sekizgen bir göbek taşı yerleştirilmiştir.
Hamam günümüzde halen kullanılmaktadır.
Sasa Bey Hamamı (Akhisar)
Manisa Akhisar ilçesindeki Hastane Höyüğünün 200 m. doğusunda bulunan bu hamamın yapım tarihi bilinmemektedir. Sasa Bey tarafından yaptırılan hamamın XV.yüzyılın ilk yarısında yapıldığı sanılmaktadır.
Osmanlı Hamam mimarisinde çifte hamam plan düzeninde olup, kadınlar ve erkekler bölümlerinden meydana gelmiştir. Moloz taş ve yassı tuğla taştan duvar örgüsü olan hamam, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Dikdörtgen planlı hamamın soyunmalık ve sıcaklık bölümleri kubbe ile örtülüdür. Sıcaklık bölümünün ortasında sekizgen bir havuz, köşelerinde de halvet hücrelerine yer verilmiştir.
Hamamın günümüzde erkekler kısmı işlevini sürdürmektedir.
Yeni Gülruh Hamamı (Akhisar)
Manisa Akhisar ilçesinde, Belediye Meydanında bulunan Yeni Gülruh Camisi’nin yanında bulunan hamamın yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Yapı üslubundan XV.yüzyılın ilk yarısında yapıldığı sanılmaktadır.
Moloz taş ve tuğladan yapılan hamam, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Soyunmalık kare planlı olup, üzeri kubbe ile örtülüdür. Buradan geçilen ılıklıktan sonra yine kare planlı merkezi kubbeli sıcaklık bölümü ve onun arkasında da külhan ve su deposu bulunmaktadır.
Günümüzde hamam halen kullanılmaktadır.
Karaosmanoğlu Hamamı (Akhisar)
Manisa Akhisar ilçesi, Zeytinliova bucağında bulunan Karaosmanoğlu Hamamının yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Ancak hamamın Saruhanoğulları döneminde önemli bir konumu olan Karaosmanoğulları tarafından yapıldığı bilinmektedir.
Hamam moloz taş ve yassı tuğladan yapılmış, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir.
Yeni Hamam (Kula)
Manisa Kula ilçesi, Kenan Evren Mahallesi, Adnan Menderes Bulvarı üzerinde bulunan bu hamam Sungur Bey tarafından 1351 yılında yaptırılmıştır. Selçuklu mimari üslubundaki bu hamam, günümüzde önündeki caddeden ötürü yaklaşık 2 m.lik kısmı toprak seviyesinin altında kalmıştır.
Hamam moloz taş ve yassı tuğladan yapılmıştır. Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Dikdörtgen planlı hamamın soğukluk ve sıcaklık kısımları kubbe ile örtülüdür.
Küçük Hamam (Kula)
Manisa Kula ilçesinde bulunan bu hamamın yapım tarihi bilinmemektedir. Kudbittin isimli bir kişi tarafından yaptırıldığı söylenirse de bu kişinin kimliği hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Hamam moloz taş ve yassı tuğladan yapılmış olup, günümüze harap bir durumda gelebilmiştir.
Darkale Hamamı (Soma)
Manisa Soma ilçesi, Darkale Köyü’nün girişinde bulunan bu hamamın ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Kitabesi günümüze gelememiş, kaynaklarda da bununla ilgili bir bilgiye rastlanmamıştır.
Hamam moloz taş ve yassı tuğladan yapılmış, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Günümüzde kare planlı olduğu anlaşılan soyunmalığın duvarları yıkılmıştır. Bu bakımdan üst örtüsü hakkında bilgi edinilememiştir. Sıcaklık bölümü kareye yakın bir plan düzeninde olup, günümüzde halen kullanılmaktadır. Bu bölümün üzeri kubbe ile örtülmüş, iki yanına da birer halvet hücresi yerleştirilmiştir. Bunların da üzeri kubbe ile örtülüdür. Ana kubbenin ortasına göbek taşı yerleştirilmiştir.
Çarşı Hamamı (Soma)
Manisa Soma ilçesinde, Çarşı Camisi’nin doğusunda, Bedestenin de kuzeydoğusunda bulunan bu hamamın yapım tarihini gösteren bir kitabe günümüze gelememiştir. Çarşı (Emir Hıdır Bey) Camisi’nin vakfından olduğu ve 1791-1792 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır. Ancak hamam bundan sonra birçok değişikliğe uğramış ve günümüze orijinal konumunda gelememiştir.
Osmanlı mimarisinde çifte hamam plan düzeninde, kadınlar ve erkekler bölümü olarak yapılmıştır. Doğuda bulunan erkekler bölümü iyi bir durumda olmasına rağmen kadınlar bölümü çok haraptır. Hamam moloz taştan yapılmış ve yer yer de diğer yapılara ait taşlardan yararlanılmıştır.
Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Soyunmalık ve ılıklık bölümü yıkılmıştır. Bununla ilgili herhangi bir bilgi edinilememiştir. Sıcaklık bölümü kareye yakın dikdörtgen planlı olup, üzeri kubbe ile örtülmüştür. Köşelerine dört eyvan ve dört halvet yerleştirilmiştir. Günümüzde halvetin bir tanesi ılıklık görevini yapmaktadır.
